Cao su Lai Châu trâus pôngz gri

Shông 2010, lơưr tỉnh Lai Châu li tsưr ziv sik côngv muôz ar chiê chos ntông cao su, tix lâus Phàn A Tiến, nhoz jok Nậm Cha 1, xar Nậm Cha, huyện Sìn Hồ cux xưk li ntâu ziv chuôz zis hâur jok shir phaz lus uô ntâuz tơưr muôz ar chiê Công ty cổ phần Cao su Lai Châu , tập đoàn công nghiệp cao su Việt Nam kriz uô dự án. Chiê taz por thax tsav chos cao su nhoz uô cê, tix lâus chuôz zis tưz muôz tas nro muôx 4 ha ntâu chuôz zis chor ar chos blêx trâu công ty. Txos nhiv no, txơưv tiêk ntông cao su tưz hla trâu shông tiv 9, đhâu chos tas, taz sik tsik pâuz shor tiv li chak mak thax tsav co cux tsênhv tsik tâu muôz lok câuk cuô mik. Kror co cux hêik tơưv tiêk tix lâus chuôz zis tsênhv txêik tsik tâu tâu kror nhiêx 10% gri chor cuô mik cao su sâuv muôx sâuv zuk chor ar.

“Muôz ar chos mak lơưr hêik tiêk thâuv tưs cxuôr cuô mik mak thiêx tâu, tsênhz mak thax tsav no cux tsik tâu cxuôr cuô mik viv li pox nhuôs hâur jok cux tsênhv txêik tsik tâu tâu nhiêx. Xav mak uô cao su cux tâu đuô uô têz, taz sik nhiêx 10% gri cuô mik caao su lơưr cux tsênhv tsik tâu thêv viv li cux tsik tâu pâuz shor jông li chak. Thâuv ntêx tsik tâu cxuôr cuô mik mak chuôz zis lok six txov nhêv, zuk muk uô công nhân mak lơưr thêv nhiêx hli kênhz, taz sik nhiv no lơưr cuiz tênhv hnuz tưs mak zos hnuz co, zuk muk cok cxuôr cuô mik hnuz xiêz 10 mak txos hnuz xiêz 10 lơưr muôz ciês xưz tsik li ntu uô ntêx lơưv. Nhiv no đrâuv uô côngz nhân, chuôz zis uô liêx têz, đêx pur tuôx mak muk ntâuk muôz shuôz njêl”.

Cux xưk li tix lâus Tiến ziv chuôz zis, shông 2010, tix lâus Tao Văn Hung, nhoz jok Nậm Ngập 1, xar Nậm Tăm, huyện Sìn Hồ ziv chuôz zis muôz tas nro chuôz zis 2 ha ntâu ar chos blêx chiê chos cao su. Txos shông 2018, pox nhuôs hâur jok li ntâu thax tsav ar chos cao su đros shông tưz tâu muôz lok cok cxuôr cuô mik, taz sik chor cao su chos sâuv tix lâus chor ar mak cux tsênhv tsik tâu cxuôr cuô mik, viv li cux tsik tâu muôx phênhv sâu. Tsik tâu xêir zuôr uô công nhân cao su, txix co txos nhiv no kinh têr chuôz zis tsuv khov trâu mê njil chor blêx liêx iz chiv.

“Cur chuôz zis muôz muôx 2.000 yiv ndis ar, thâuv muôz ar mak tâu pâux nzir 1 triệu đêiv. Cao su tâu công ty chos txix shông 2010 thiêz cux tưz tso cuô mik txix shông 2018, zuk cux tưz hêik ntâu lơưv, taz sik công ty cao su hêik tiêk tsik tâu muôx, tsik tâu cok cxuôr cuô mik mak tsik tâu muôx, taz sik thax tsav co mak cao su tưz jông cxuôr cuô mik lơưv. Nhiv no chuôz zis ar uô nox tsuôk muôx liêx lơưv xưz. Chuôz zis tsênhv tsuv muk zuôr njir nhoz Nậm Kinh chiê uô, taz sik oz pêz shông no mak blêx tsik so đax blôngx cux sâu tâu tsơưs xưz”.

Nậm Tăm zos huyện Sìn Hồ li qơư chos ntâu cao su, thâuv muôx tas nro thax tsav chos zos 1.300 ntâu ha, đros muôx 12/14 jêx jok cxaz chuôz muôz ar chos. Đros chor ntông chos txix shông 2008 txos 2010, txos nhiv no tiv phaz nhiv kruôr muôz lok cok cxuôr cuô mik muôx nhos 700 ha. Lơưr ntông cao su li six hơưv hloz lox, thâuv hla trâu shông tiv 8 đhâu thâuv chos lok sik ntông lox sêi txos muôx 2 đok ntâu mak jông cxuôr zuôr cuô mik. Thax tsav cao su nhoz xar Nậm Tăm puôr lênhx tưz chos tâu muôx 9 txos 11 shông. Taz sik li, xar muôx iz đraz chor ntông cao su chos ntơưv no cux tsik tâu muôz lok cok cxuôr zuôr cuô mik, uô trâu pêx xênhv txêik tsik tâu tâu nhiêx tâu phêiz xav lơưr tsiv gri chor cuô mik co.

Zơưv Lò Văn Nghiêm, Phưv chủ tịch UBND xar Nậm Tăm, huyện Sìn Hồ puz pâuz:

“Tưz muôz ar chos ntông lơưv mak ar chiê chos kông lôngk zuôr tsơưs đuô lơưv, tu zus tsiêx cxu cux tsơưs. Nhiv no mak iz cxiê chuôz zis cux tsik muôx ar chiê cxiv uô vax tsêr nhoz viv ar trơưk ntus cêr mak cux tưz muôz tas lơưv njiz lok six ntâu phiv liv. Pox nhuôs cux cấp ủy, chính quyền tiv phaz siêz xar mak uô chak cov gri cao su ndê mak pêx xênhv zuôr tâu sơưv liv ntâu đuô, chính quyền tiv phaz cux tso siêz uô hâux lưv đuô”./.

(Khắc Kiên-Lik Thox cxêik nhênhv)

Phênhv 3: Phax txar jav trâul ntos yêz, uô yêz siz yar siz tsông tâus cêr thâuv cheix yêz meir

Nus: Chiê phax txar jav trâul ntos yêz, uô yêz siz yar siz tsông tâus cêr thâuv cheix yêz meir, yêz muôx meir, lênhx tsar yêz, lênhx nênhs jâuv sâuv yêz tsuv uô trơưk têx cui tinhv li chas?

Têz:

1. Lênhx nênhs tsar yêz meir tsuôk tâu thâux iz lênhx nênhs, yưx têx lênhx li đrav kaz mak tâu thâux ntâu yax zos 2 lênhs:

Thâux lênhx nênhs moz hnhar muk tsêr kho moz;

Thâux xa têx lênhx nênhs uô cxâuv chei têz qơưk;

Nhuôs zâu tsi tâu muôx 14 shông.

2. Lênhx nênhs tsar yêz, lênhx nênhs jâuv sâuv yêz meir 2 luz los, 3 luz los, tsuv ntông câuk mov por hưv tâuz hâu, muôx hluô khơưv trơưk cui tinhv.

3. Lênhx nênhs tsar yêz, lênhx nênhs jâuv sâuv yêz meir 2 luz los, 3 luz los, tsi tâu uô têx li đrav kaz:

Tsar, cheix yêz muk iz nzêis;

Tsar, cheix yêz muk hâur saz cêr tsês trâu lênhx nênhs muk tơư thiêz têx yêz txơưr đuô;

Tsik sir zôngv câuv trôngk, xor tôngx, têx chuôz zênhx, loa mnôngs poz njês, yưx têx chuôz zênhx paz trâu chor nênhs poz njês mê njik las njês, tsik hnor luk;

Sir zôngv yêz chiê truz, thơưz lưv luz yêz, têx chuôz zênhx txơưr đuô, gra, cưr thiêz thâux têx chuôz zênhx uz no lox, ntêr uô tuôr thênhv txos luôs lưv tuk cheix yêz mul lok tâus cêr;

Tso 2 cxeik têl lok sik cheix yêz muk iz luz los đros thiêz têx yêz 2 luz los, muk 2 luz los đros thiêz têx yêz 3 luz los;

Uô têx nuv uz no uô tsi jông txos têx lênhx nênhs cheix yêz muk lol tâus cêr, tsi truôx tuk zoz thôngz.

4. Lênhx nênhs jâuv sâuv têx yêz li heik sâuv thâuv cheix yêz muk lol tâus cêr tsi tâu uô têx li đrav kaz:

Gra, cưr têx zav chuôz zênhx, uz no uô tuôr thênhv txos luôs lưv tuk cheix yêz muk lol tâus cêr;

Sir zôngv câuv trôngk;

Đei, truz lok sik thơưz lưv yêz txơưr đuô;

Sơưr sâuv ênhz yêz, qơư thâux hax huv lok sik jâuv sâuv têk tsar;

Uô têx uz no txơưr uô tuôr thênhv, tsi truôx tuk zoz thôngz.

                          (Bích Thủy-Riê Lâux cxeik, nhênhv)