Jax 3: Sir zôngv yuôx tsuôs đrox nhoz thax tsav faz Bắc, uô ruôr hiêv txos lênhx nênhs li đas jos thiêz luz nênhx

Bác sĩ Lường Hậu Tân, Giám đốc Tsênhv qơư y tế huyện Mường Chà, zos kuz Tsar khoa chơưv paz zênhx max têx lênhx nênhs trâul moz hnhar tsêr kho moz Đa khoa tỉnh Điện Biên heik pâuz: Chor nênhs hâuk yuôx tuô đrox chox tuôx chơưv kho trâu tsêr kho moz, muôx tsơưr Paraquat mak phênhv ntâu tuk tưs cux trâul tuôs, viv ntơư tsi zos tiêk, thâux tuôx trâu tsêr kho moz tsi ndar thiêz chơưv kho tsi tâu zênhx max thâuv xuz thơưx, viv zos hâuk zav yuôx no zênhx chơưv kho tsi yuô tâu.  Viv moz tiv hâuk zav yuôx tuô đrox muôx Paraquat ntơư lok six hnhar, uô ruôr hiêv txos zuk têx siêz njưk, cêr uô pa thiêz jux juk uô trâu zuk têx plaz hnhur, luz đros chêr tsi jông tas, uô tuôs lênhx nênhs.

Thạc sỹ Nguyễn Tiến Dũng, Tsar khoa chơưv paz zênhx max têx lênhx nênhs moz hnhar-trâus tsơưr tưx, tsêr kho moz Đa khoa tỉnh Điện heik pâuz nzir: 90% lênhx nênhs trâul kâus chor yuôx heik sâuv puôr lênhx trâul tuôs thâuv chox tuôx trâu tsêr kho moz; muôx iz cxiê lênhx chơưv kho tsik tâu jông moz, ho chox tror muk tsêr, đhâu 2, 3 hnuz tov kaz cux trâul tuôs hur tiz si. Lar heik đuô zos hâur 5 shông đhâu lok no, ziv hnuz ziv muôx ntâu lênhx nênhs trâul kâus yuôx tuô đrox, xav kror đruôz đraz iz shông muôx txix 20-30 lênhx, ciês hâur 8 luz hlik hâur shôngk shông 2017 tưz muôx 30 lênhx tuôx chơưv kho moz tiv têx yuôx heik sâuv:

“Cơ quan muôx vax huôv luôs hâux lưv seiz car chor yuôx tuô đrox no tsuv sir jos uô truôx jông thiêz tsuv hux jos đros cxuô lênhx hâu nov  ntơưv qơư thiêx zuôr tso tsês tâu zav yuôx muôx tsơưr paraquat ntơư tsi zôngv hâur tênhx qơư. Viv tsi tiêk buôk ti uô ruôr hiêv txos lênhx tiz nênhs sir zôngv đas jos mak tsênhv uô hiêv txos cxênhx hluôk, têx tuz nhuôs zar tov kaz no thiêz. Vav chiê siêz tiêk, têx cơ quan muôx vax huôv zuôr sik đros moz siêz txos têx li heik no đros ntơưr pov tsir, têx tuz sâu xor xưv thiêz ngênhx y tế mak thiêx muôx tâu têx tsưr ziv, hâu cêr đơưk uô luôs hâux lưv co”.

Trơưk li zơưv Đinh Đức Trung, Phưv đội tsar đội seiz car tênhx qơư số 10, huyện Si Ma Cai, tỉnh Lào Cai, nhiv no muôx 2 cui tinhv xưv bluô têx lênhx nênhs zuôr muôs yuôx tuô đrox tsi trơưk chei. Iz zos bluô nhiêx, 2 zos sâu tsês têx yuôx tuô đrox. Taz sik hur si 2 luôs hâux lưv tso tơưv co puôr lênhx uô tsi tâu. Viv phênhv bluô têx lênhx nênhs zuôr muôs yuôx por vêv đrox tsuôs puôr lênhx lok six siêz, iz chas ntơư, tas nro grê lơưr chor yuôx mak tưz muôs tsi tâu pêk tsơưs; viv li txơưv zuôr uô ntơưr bluô lok cux sâu tsi tâu têx nhiêx bluô co. Uô trơưk tsưr ziv sâu tsês têx yuôx tuô đrox ntơư, mak cơ quan muôx vax huôv thâuv tưs cux njiz phiv liv, viv tsôngv box tsi jông siêz, tsi zênhv chiê sâu têx xiv huv co.

“Trơưk li chei mak tsi tâu zuôr muôs têx yuôx sâuv, taz sik zos txưr ciês tav siv mak tsôngv box sơưr đơưk zuôr heik chuôs tsi. Txos nhiv no pêz muk qênhz yuôx, lơưr njiê pov zuk muk txos sha đêz ziv đêz, lơưr tưz muôz têx huv co jêik tsês tas. Txơưv li ntơư, taz sik zos tsôngv box nhoz thax tsav tox siêz đêz đrôngs phiv liv li ntơư, pêz cux xar muôz jông six hơưv chiê lơưr uô lax luôv, huôv tsar uô nox li chas cov trơưk chei têz qơưk, iz chas co yax kriê jux juk chiê tsôngv box chiv chir uô trơưk”.

Zơưv Cà Văn Thỏa, Phưv Chủ tịch UBND xã Chiềng Lương, huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La heik mênhx trâu pêz tiêk, zơưv lok six xar cov têz qơưk muôx cui tinhv truôx đuô hâur luôs hâux lưv seiz car chor yuôx tuô đrox heik sâuv. Viv hâur zơưv li xã muôx 2.200 ntâu ha têz poz cưk thiêz caz tsiz, mak tas nro têx têz no tsôngv box puôr lênhx zôngv yuôx tsuôs đrox thâuv txos cheix uô. Chênhr viv li, uô ruôr hiêv lok six lox txos tênhx qơư, têx hâur đêx thiêz tsôngv box đas jos thâuv lơưr tsuôs têx yuôx tuô đrox:

“Nhiv no tưz pov tsênhz ciês ntơưv kror muôs zos têx đrox tsuôs trâul tuôx tas, muôx têx uô hiêv txos lênhx tiz nênhs đal jos. Cur cux xar cov têz qơưk tsuv seiz car truôx jông đuô, thiêz tsuv cui tinhv thax tsav tưs, qơư tưs thiêx tâu tsuôs yuôx tuô đrox. Têx hâur đêx, hâur cưx đês cưx ha mak tsuv muôx têx chei, cui tinhv seiz car jông tsi chiê uô kiêk nênhs, vuôz tsuôz hâur đêx, sơưr đơưk thiêx muôx đêx hur zôngv”.

Trơưk li cơ quan muôx vax huôv tỉnh Lào Cai ntâuk grê, pir li ntu đrav ntêx, chor yuôx tsi nhoz hâur bê ntơưr tso chei muôs tưz txo grêk tsơưs ntâu, lar heik zos chor yuôx zuôr txix Trung Quốc lok. Txơưv li ntơư, taz sik tiv iz cxiê lênhx tsôngv box thax tsav tox siêz, lar heik zos têx lênhx tsôngv box nhoz jê đriv têz khênhr muk uô hâux lưv, uô jos đhâu trâu saz Trung Quốc, cux tsênhv cor cav zôngv txos chor yuôx saz têz qơưk đrâuv. Iz chas ntơư, đros thiêz têx tsoz chos nhiv kruôr huôv tsar chos li: Tsơưz, txir pur lux têz mak hâur têz qơưk cux tsi tâu muôx iz zav yuôx tưs jông lok tsuôs, lơưr cux tsuv zôngv chor yuôx saz têz qơưk đrâuv. Chênhr têx li heik no tsênhv uô phiv liv trâu hâux lưv seiz car têx yuôx por vêv đrox tsuôs ntơưv thax tsav tox siêz Lào Cai. Chiê chuôz tsar tiês uô jông luôs hâux lưv no, trơưk iz lênhx nênhs nhênhz chơưv kôngz nuv ntơưv Lào Cai, txix qênhx shênhx zuôr muôs thiêz sir zôngv chuôs tsi têx yuôx tsuôs tuô đrox muôx tsơưr paraquat thiêz 2.4D hâur thax tsav têx tỉnh Tây Bắc tưz thiêz tsênhv uô tsi jông txos lênhx nênhs đal jos, uô tsi jông txos tênhx qơư nox nhoz, uô tsi jông txos têx tuz nhuôs ntu nênhx tov kaz no. Kuôk nor 7 hli, lok hnuz xiêz 8/2/2017, Bộ kôngz nuv thiêz huôv tsar tox siêz tưz tso tơưv Quyết tinhv số 278 lok luôs hâux lưv tso tsês, tsi zôngv txos têx yuôx por vêv đrox tsuôs muôx tsơưr paraquat thiêz 2.4D ntơưv VN. Trơưk quyết tinhv no, zuôr xar 50 zav yuôx muôx tsơưr paraquat ndê txos 95%, tsuôk zos tâu tsiv uô thiêz zuôr muôs  đrâuv luôs 2 chas têz  qơưk hâur iz shông thiêz zuôr muôs, sir zôngv trâu hâur têz qơưk  2 shông xav txix hnuz tso tơưv quyết  tênhv.

Đhâu têx jiês chor sâu xor xưv VOV Tây Bắc uô hâux lưv đros ngênhx kôngz nuv thiêz huôv tsar tox siêz 5 tỉnh faz Bắc mak puôr lênhx tso pov: Chor tỉnh heik co tưz fuô uô lơưr Bộ kôngz nuv quyết tinhv số 278, xuz thơưx zos tsưr tsix yax kriê thiêz kriê cxaz nzir têx txux chi, tsưr ziv yuôr trâus trâu têx qơư zuôr muôs yuôx thiêz tsôngv box. Taz sik, txos trâu thâuv fuô uô Quyết tinhv số 278, ntơưv hur tiz si têx tỉnh Tây Bắc puôr lênhx txeik tsi tâu cơ quan car uô đreiv luôs hâux lưv nhênhz chơưv tưs têx ntơưr ntâuk grê lok sâuv chor yuôx tuô đrox thiêz tsuôs tuô caz hmoz uz no tâu zôngv hâur thax tsav tỉnh uô tsi jông , tsi hur txos tênhx qơư, hâur đêx, têx liêx têz, shôngz ntông, đrox tsuôs thiêz lênhx nênhs....li đas jos. Thiêz li ntơư, cux tsi tâu muôx iz thax tsav qơư tưs zuôr ntâuk grê, heik txos qênhx shênhx zuôr muôs, sir zôngv têx yuôx co tsi trơưk chei thiêz têx tsưr ziv seiz car li chas, khưx phưx têx tsi jông li heik sâuv hlo. Zơưv Hoàng Trung, Cục tsar cục por vêv đrox tsuôs-Bộ kôngz nuv thiêz huôv tsar tox siêz heik:

“Trơưk li cui tinhv ntiêx têz, zos xar tso tsês iz zav yuôx tưs mak pêz tsênhv sir zôngv ntơư hâur bê ntơưr, puôr lênhx tsuv muôx six hơưv, hnuz nhôngs uô luôs hâux lưv no. Têx doanh nghiệp tsênhv tsiv uô, zuôr muôs têx xiv huv sâuv ntơưv VN mak cux tsuv muôx six hơưv chiê têx doanh nghiệp ntơư xưv lik tâu lơưr têx xiv huv. Viv tsưr ziv zos por hưv đas jos trâu lênhx nênhs sir zôngv thiêz têx lênhx nênhs tsiv uô, pêz tưz uô uô ntêx li co, taz sik cui tinhv mak cux tsuv muôx chiê têx doanh nghiệp uô sưv jux juk trơưl pêz têx chei co”.

Iz tsênhv tsênhz tiês tso pov sơưr đơưk tsi tâu tso siêz, zos txix hnuz Bộ kôngz nuv thiêz huôv tsar tox siêz tso tơưv Quyết tinhv số 278 lok luôs hâux lưv tso tsês têx yuôx por vêv đrox tsuôs muôx tsơưr paraquat thiêz 2.4D tsi zôngv txos ntơưv VN chiê txo grêk tsơưs têx tsi jông trâu tênhx qơư nox nhoz thiêz lênhx tiz nênhs đas jos, mak hâur thax tsav 5 tỉnh Tây Bắc cux tror muôx nzir yênhx puô lênhx nênhs trâul tuôs thiêz tâu chox muk chơưv kho moz zênhx max trâu tsêr kho moz tiv cik txos têx yuôx tsuôs tuô đrox. Đros thiêz têx ngênhx muôx vax huôv, cxuô thax tsav qơư tsi uô jông luôs hâux lưv seiz car đros trâu tsôngv box sir zôngv têx yuôx heik sâuv tsi trơưk chei mak six hơưv thiêz cui tinhv xưk li zơưv Cục tsar cục por vêv đrox tsuôs-Bộ kôngz nuv thiêz huôv tsar tox siêz nhiv kruôr heik tas ntơư, pok zuôr fiv đros têx tsênhv tsênhz thiêz tsôngv box nhoz têx tỉnh Tây Bắc li tsưr ziv jênhv pâuz? Viv trơưk li zơưv phênhz, nhiv kruôr uô tâu trơưk têx doanh nghiệp tsưr ziv, siêz xar xưz. Txos hnuz xiêz 8/2/2019, lok zos tsênhz đuô đhâu tov kaz iz shông 6 luz hlik thiêz, têx yuôx tuô đrox muôx tsơưr paraquat thiêz 2.4D thiêx qir tâu txưr, tsi khênhr muôs thiêz sir zôngv. Thiêz hâur ntu six hơưv ntơư, têx yuôx tuô đrox cux tsênhv muôx muôs chuôs tsi nhoz thax tsav tox siêz Tây Bắc, uô hiêv txos tênhx qơư thiêz ntâu lênhx nênhs luz nênhx, txox siê. Têx muôx tsênhz tiês no zos têx luk zuôr trâus heik txos đros thiêz luz nênhx nox nhoz ntơưv thax tsav Tây Bắc./.

(Nhóm PV VOV TB-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Ninh Thuận: Lênhx pox niêv uô bluô nux cxôngx tu zus yik

          Oz luz guôx tu zus niêv yik sha mê nhuôv thiêz lâus yik cov tros, tưz tâu pos Lê Thị Kim Loan chuôz zis nhoz xã An Hải, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận tu zus lơưr tsưr ziv yiêz. Pos Loan puz pâuz, thâuv ntêx pos chuôz zis zos iz chuôz pluôs hâur jos; hâur shôngk shông 2010, pos tâu Chi nhánh zênhx hangx tsênhv chei xã hội huyện Ninh Phước puz txeik 10 tsov đeiv thiêz dự án paz txưv Tam nông puz txeik 15 tsov chiê huôv tsar tu zus yik lơưr trâur nuv zus cov tros. Khov gruôs uô nox uô hâuk thiêz yax six cxaz chuôz têx lớp kriê cxaz chuôz khoa học kỹ thuật zos Tsênhv qơư cxiz kôngz huyện tsưr tsix, pos tưz muôx tâu ntâu chênhz zênhv hâur tsoz phưz thiêz phax tar caz moz ơưk trâu yik, khov co, chuôz zis chor yik vav sei thiêz tsi trâus caz moz ơưk:

          “ Thâuv co zuk cux txov nhêv, 2,3 shông no chuôz zis luz nênhx thiêx jông đuô tuôx, hla đhâu cêr pluôs lơưv. Khov co zuk tu zus, pâuz tâu tsưr ziv uô chiê huôv tsar”.

          Cxôngx thâuv tâu kriê cxaz tsưr ziv tu zus, pos Loan uô siv trơưk cui tênhv lok guôx thiêz tsưr ziv phax tar moz li: vêv xênhz guôx đu lus, tsuôk yuôx tuô caz moz ươk, muôz jâuz tâux, krâur trâu yik nox huv đros. Khov co, pos Loan chuôz zis chor yik, tsik yuô trâus cik caz moz ơưk thiêz vav sei. Jênhv pov hâux lưv tu zus chox lol chêx cuk, pos Loan tror krêz đar cxaz guôx tu zus thiêz chos nzir tâux uô jâuz nox trâu yik. Cxôngx 6 tul niêv yik thâuv qir tu zus, nhiv no pos Loan tưz muôx txos 30 ntâu tul niêv yik. Iz shông muôs 50 ntâu tul yik trâu tuz luôv ciêz đrôngl, sâuv liv tâu 70 tsov đeiv ntâu. Six hơưv zuôr txos no, pos Loan tsênhv zuôr tror nzir oz luz guôx tu zus thiêz chiê tu zus niêv yik sha nhuôs. Pos Trương Thị Mai Dung, Chủ tịch Hội pox niêv xã An hải, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận puz pâuz:

          “ Qir thơưx niêv lâuk Loan tu zus tsơưs, đhâu ntâu shông zuôr chênhz zênhv thiêz đhâu têx lớp kriê cxaz hâur huyện thiêz dự án tam nông mak niêv lâuk cxaz chuôz cơưv shâuv chiê lol tu zus cov muôx chêx cuk đuô”.

          Cxôngx iz chuôz zis pluôs, khov txơưx zôngv KHKT thiêz gruôs khưr huôv tsar cêr uô nox uô hâuk, txos nhiv no, niêv lâuk Lê Thị Lim Loan chuôz zis tưz muôx luz nênhx ngaz tul, cxiv uô tâu luz tsêr jông đuô. Pos Lê Thị Kim Loan li têx sir jos co tsênhz tsênhz zos đeiv iêr chi cax lul chiê cxuô lênhx pox niêv sâuv thax tsav cơưv shâuv, uô trơưk, gôngr phênhv huôv tsar kinh têr chuôz zis thiêz uô bluô nux ciês sâuv zuk thax tsav qơư nhoz./.

( TTTPHCM-Txâur Vax cxeik nhênhv)