Viv li chas mê nhuôs tsuv pâuz heik luk mênhx cxưx?

          “Lơưr cur xar tiêk tov kaz no luk mênhx cxưx jux jus zuôr pôngz plox. Cux lok six cxơưx txos hâux lưv tuôr tsês Hmôngz suô lok zos Hmôngz njuôz”.

          “ Txos cur chor mê nhuôs tưz tsi pâuz heik luk mênhx cxưx lơưv, tsuôk pâuz mnôngs, xar mak qiv siêz hênhr”.

          “Nhiv no cxênhx hluôk cux tưz muôx ntâu fôngx zưs, tuôr tsês tsi tâu luk mênhx cxưx thiêz tsôngs yo mênhx cxưx cux jux jus trâus pôngz plox”.

          Đhâu tix lâuk Tớ Xênhv Muôk, zos Hmôngz suô lok zos Hmôngz njuôz nhoz Lào Cai; niêv lâuk Hoàng Kim Tuế, mênhx cxưx Tày nhoz Cao bằng; niêv lâuk Triệu Thị Thu Phương mênhx cxưx Cho nhoz Bắc Kạn li luk pheiz kênh hêik sâu tso pov: vênhv thix tuôr tsês mênhx cxưx li luk heik nhoz pêz têz qơưk tsênhv muôx ntâu phêv liv.

          Zos iz têz qơưk muôx ntâu mênhx cxưx sik đros nhoz uô nênhx, 14,1 tsov lênhx nênhs zos tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs. Iz mênhx cxưx puôr lênhx nhiês muôs nhiês luk heik txơưr.

          Têx shôngk đhâu, Đangv, têz qơưk tưz lok six tsov cưv yưv pênhr trâu huôv tsar thax tsav tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs. Tsôngv box cux sik côngv, cxaz chuôz ntâu vênhv thix coaz tsôngv hâur kinh têr, sik đros xar tơưv, huôv tsar têz qơưk. Taz sik đrâuv huôv tsar KTXH nhoz têx mênhx cxưx tsơưs nênhs, ntâu mênhx cxưx li vênhx huôv jông tsênhv jux jus trâus pôngz plox, tiv zix zos zôngv luk mênhx cxưx. Nhiv no, phênhv ntâu tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs sik côngv têx vênhx huôv mênhx cxưx no đros vênhx huôv mênhx cxưx txơưr. Cxôngx co uô zênhr shar ntâu txos hâux lưv tuôr tsês luk heik mênhx cxưx. Đrâuv co phênhv ntâu tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs zôngv zuk li luk mênhx cxưx taz sik cux heik shơư luk mênhx cxưx txơưr.

          Chiê tuôr tsês mênhx cxưx li tsiv grê tsi chiê pôngz plox, iz lênhx nênhs tsuv muôz siêz zuk li txơưx jênhv hâur hâux lưv por vêv, tuôr tsês zuk mênhx cxưx li luk heik. Pos Triệu Thị Thu Phương- tsar ban mênhx cxưx tỉnh Bắc Kạn xar li no:

          “Hâux lưv phuôx huiz, tuôr tsês mak hâur ntu zuôr txos, tsôngv box têx mênhx cxưx tsuv phuox huiz đuô thiêz hâux lưv tuôr tsês. Uô ntêx zos tuôr tsês tsôngs yo. Xar tuz nhuôs txơưx heik luk mênhx cxưx mak tsuv kriê ciês cxôngx thâuv tsênhv zâu”.

          Tsôngv fôngx zưs...yuô! Qênhx shênhx luk mênhx cxưx ziv hnuz ziv trâus pôngz plox zos hâux lưv cxuô muôx nhoz tas nro têx mênhx cxưx. Zos li tsuv uô li chas chiê cê sik côngv kinh têr, cê tuôr tsês tâu zuk mênhx cxưx li luk heik? Lo luk nus no ziv lax uô tâu đros têx lênhx nênhs nhoz đêz côngv thôngx jêx jos.

          “Niêv thiêz txir, viv li chas cur ho tsuv shâuv heik luk mênhx cxưx?” lok sik “Cur fôngx zưs puôr lênhx heik luk choz tsiz, luk Anh, luk Nhật, uô chas niêv thiêz txir six fênhx zuôv cur shâuv heik luk mênhx cxưx”- co zos têx lo luk nus mak têx lênhx uô niêv uô txir zos nênhs mênhx cxưx tsơưs nênhs nhoz uô nênhx ntơưv têx niêv đrôngs nhiv no khênhr tâu nus thâuv heik mê nhuôs shâuv heik luk mênhx cxưx. Tsênhz mênhx, ntâu lênhx uô niêv uô txir tưz cux tsi tâu têz tâu trâu mê nhuôs to tâuz. Nghệ sỹ ưu tú nênhs mênhx cxưx Tày Hoàng Kim Tuế puz pâuz:

          “Cur lok six nhiêv zuk mênhx cxưx li luk heik. Thâuv ndeiv têz qơưk muk qơư txơưr, pir li nhoz niêv đrôngs Hà Nội, cur cux heik luk Tày. Cur lok six nhiêv heik luk Tày taz sik mak tsuôk muôx cur nhiêv xưz mak tsi muôx chêx cuk, hâur vênhv thix tuôr tsês mênhx cxưx li luk heik tsuv zos yênhx ziv chuôz zis uô, tiv zix zos têx mê nhuôs tov kaz no”.

          Ntơưr sâu, têx jax cưr cxiêx trâur lâuk, têx jax luk pax luk tâuv... zos pêz tsi tuôr tsês thiêz tsi kriê trâu mê nhuôs mak zuôr trâus pôngz plox. No cux zos pos Triệu Thị Thu Phương, mênhx cxưx Cho, Tsar ban mênhx cxưx tỉnh Bắc kạn li luk pheiz kênh:

          “Đros thiêz mê nhuôs, uô ntêx tsuv kriê trâu mê nhuôs pâuz lok zuk mênhx cxưx li hâur pâus, cêr vênhx huôv chax chês. Viv li chas zuk ho zos nênhs mênhx cxưx thiêz tsi cxoz txax muôs viv zuk zos nênhs mênhx cxưx, mak tsuv txưv haox zuk zos nênhs mênhx cxưx tsơưs nênhs. Xar uô tâu li ntơưv, uô ntêx tsuv chiê mê nhuôs nhiêv zuk mênhx cxưx, cêr chax chês mênhx cxưx thiêx li kriê tâu trâu mê nhuôs”.

          Hâux lưv tuôr tsês luk heik zos cxuô lênhx nênhs mênhx cxưx li txơưx jênhv. Đros têx chuôz zis nênhs mênhx cxưx tsơưs nênhs taz sik tsi nhoz uô nênhx đros zuk côngv thôngx mênhx cxưx thiêz mak hâux lưv tuôr tsês yênhx côngz luk mênhx cxưx zos têx lênhx uô niêv uô txir li txơưx jênhv xuz thơưx. Lơưr pos Lường Thị Hiền, mênhx cxưx Thái, tsar ban dân vận Huyện ủy Vân Hồ, tỉnh Sơn La:

          “Xar uô li chas chiê tuôr tsês tâu têx mênhx cxưx li vênhx huôv jông. Chiê uô li chas cov cxênhx tuz nhuôs tâu pâuz txos zuk mênhx cxưx li têx vênhx huôv co, pâuz tiêk mênhx cxưx muôx vênhx huôv jông li ntơưv, thâuv ntêx tsuv gruôs shâuv heik luk Anh, luk choz tsiz mak nhiv no tsuv cơưv shâuv cxaz lok zuk mênhx cxưx li vênhx huôv jông thiêz”.

          Đros têx chuôz zis nênhs mênhx cxưx tsơưs nênhs tsi nhoz uô nênhx hâur têx jêx jos chax chês, niêv thiêz txir muôx pưs txux cuiz tênhv cxênhx nênhs lơưr co pok tuôr tsês tâu zuk mênhx cxưx li luk heik lok tsi tâu. Lơưr pos Rơ Com Sa Duyên, mênhx cxưx Jrai, Phưv giám đốc Sở lao đông-thương binh- xã hội tỉnh Gia Lai, hâux lưv cxênhx hluôk tuôr tsês tsi tâu luk mênhx cxưx, txơưx jênhv lox tiv zix zos têx lênhx uô niêv uô txir. Chiê tuôr tsês mênhx cxưx li luk heik, thâuv lok tsêr, têx lênhx nênhs hâur chuôz zis tsuv heik luk mênhx cxưx:

          “Cur heik tuz nhuôs tiêk txơưv zuk njiz lênhx nênhs txơưr đrâuv xã hội, heik luk choz tsiz taz sik thâuv lok tsêr tsuv heik luk mênhx cxưx. Chênhr viv 2 zav luk heik no thiêx li sik côngv tâu thiêz zuôr huôv tsar đuô”./.

(VOV4- Txâur Vax cxeik nhênhv)

Por hưv tsês chiê tsôngv box heir nênhs tsơưs têx ntơưr sâu

Tưz muôx 27 hâur 53 heir nênhs tsơưs lơưr nhiêk muôx nhiêk têx ntơưr sâu. Iz cxiê lul heik tsênhv tâu zôngv sâuv Đeix TNVN, Đeix xa đuôz VN, chor đeix nta suôz thiêz xa đuôz ntơưv qơư li: Luk Khmer, Ê Đê, Gia Rai, ba Na, Chăm, Hmôngz, Poz Ziz, Xơ Đăng, Tày, Hà Nhì, H’rê, Cơ Tu... Iz cxiê lul heik heir nênhs tsơưs tưz tâu zôngv chiê niêk, sâu têx đaz nênhs, pax huôv, cưr cxiêx....; chiê sâu fiv đros trâu luôs lưv heir nênhs txơưr đuô têx ntơưr đaz nênhs, ntơưr cơưv....”.

Iz chas ntơư, hâux lưv tsưr tsix uô lơưr tsênhv chei kriê thiêz cơưv lul heir nênhs tsơưs cux tưz tâu fuô uô jông ntơưv têx tsêr cơưv phưv thôngz thiêz bổ túc vênhx huôv thax tsav tsôngv box heir nênhs tsơưs hâur tas nro têz qơưk. Nhiv no, Bộ Zoz zux tưz cxiv tsa tsaz yênhx kriê 2 zav luk txix 8 heir nênhs têx lul heik li: Poz Ziz, Hmôngz, Ba Na, Xơ Đăng, Chăm, Khmer, Hoa, Ê Đê trâu chor tsêr cơưv cxênhx iz, phổ thông dân tộc nội trú thax tsav tsôngv box heir nênhs tsơưs. Muôx nhos 30 tỉnh, TP tsênhv tsưr tsix kriê lul heir nênhs tsơưs hâur tsêr cơưv. Ntâu thax tsav qơư tưz fuô uô tâu jông luôs hâux lưv kriê lul heir nênhs tsơưs trâu shux xênhz hâur tsêr cơưv phưv thôngz, li ntơưv Sơn La, Bình Thuận.....

Iz chas luôs hâux lưv muôz kriê đros trâu têx ntơưr cơưv hâur têx tsêr cơưv phưv thôngz, mak lol six zuôr trâul txos têx lớp cơưv têx ntơưr heir nênhs tsơưs kriê thiêz cơưv hâur chênhr côngv thôngx heir nênhs tsơưs, zos têx lênhx pâuz thôngz pâuz cxuô heir nênhs tsơưs têx ntơưr cơưv, ntơưr sâu ntơư buôk ti kriê. Têx lênhx li heik co pưs txux, tsưr ziv xar, cxiv sâu heir nênhs tsơưs têx ntơưr cơưv, lul heik lok six zov chênhr hâur por hưv tsês cxuô heir nênhs têx lul heik, ntơưr sâu.

Nhoz xã Châu Quang, huyện Quỳ Hợp, tỉnh Nghệ An, tsôngv box Poz Ziz lênhx tưs cux pâuz txos zơưv Sầm Văn Bình, iz lênhx txơưx hu gâux, heik cưr cxiêx, pâuz cxix cxuô lol zuk heir nênhs têx txux chi vênhx huôv. Đros thiêz tsưr ziv, xar kriê têx ntơưr Poz Ziz thâuv ntêx trâu tsôngv cưr tix nênhx tsa zos zuk heir nênhs, txix iz lênhx xar tsưr ziv, cxiv sâu, zơưv yênhx lênhx cưk kriê Sầm Văn Bình, lênhx Poz Ziz tưs cux pâuz txos. Txos nhiv no, zơưv Bình tưz krêz tâu 10 lớp kriê ntơưr Poz Ziz, hu zâuv muôx 300 lênhx nênhs tuôx cơưv. Zơưv Bình heik:

“Zuk tuôr tâu tsês têx ntơưr sâu mak zuôr por hưv tâu zuk heir nênhs têx phôngz cxưx cêr nênhx vênhx huôv thiêz hur si têx tsôngk tril yo hnar. Poz Ziz têx cêr nênhx vênhx huôv cik txos nox yôngz cok, uô đaz uô kruô ntơư lok six zov chênhr thiêz tsi muôx lênhx tưs zuôr hla đhâu têx chei co hâur luz nênhx”.

Zơưv Hủn Vi Thạy, Bí thư đảng ủy xã Châu Quang, huyện Quỳ Hợp, tỉnh Nghệ An cux zos iz lênhx cơưv đhâu têx ntơưr Poz Ziz, zơưv Bình kriê. Zơưv Thạy heik:

“No tsi tiêk zos têx zôngx ziv mak tsênhv paz tâu tsôngv box Poz Ziz pâuz tâu zuk heir nênhs têx ntơưr sâu nhiv no iz hnuz tsênhv trâul pôngz plox jux juk ntơư thiêz. Txix tix lâus Bình hâux lưv kriê, cơưv ntơưr Poz Ziz, nhiv no tsôngv box, chor nênhs lơưr cơưv ntơư tưz pâuz nhênhv, pâuz sâu, cxeik tâu heik têx ntơưr Poz Ziz. Chênhr zos li heik ntơư, tsôngv cưr tix nênhx tsa sđ, lênhx tưs cux nhiêv thiêz seiz hloz txos zơưv Sầm Văn Bình”.

Chiê por hưv tsês cxuô heir nênhs tsơưs VN têx lul heik, zơưv Sơn Phước Hoan, heir nênhs Khmer, kuz Thứ trưởng-Phưv seiz car Ủy ban mênhx cxưx tưz heik tơưv iz cxiê ziv tsênhv tsênhz li: Moz siêz txos luôs hâux lưv kriê thiêz cơưv lul heir nênhs tsơưs; muôx chei cxơưz cxiz, paz max huv đros trâu hur si têx lênhx nênhs cơưv thiêz nênhs kriê; Uô yênhx têx khoa lok sik jax cơưv lul heir nênhs tsơưs nhoz têx tsêr cơưv cao đẳng, đại học chiê muôx têx kriê txux chi trâu chor cưk kriê ntơưr kriê lul heir nênhs tsơưs nhoz cxuô cấp. Nhênhz chơưv, cxiv uô têx ntơưr sâu trâu chor heir nênhs tsi tâu tâu muôx ntơưr sâu, taz sik lơưr xar cov muôx thiêz sir jos uô yênhx heir nênhs têx ntơưr sâu.

Têx faz tsưr ziv tsênhv tsênhz tưz tâu tso tơưv. Têx lớp cơưv kriê lul heik, ntơưr sâu hâur côngv thôngx cxuô heir nênhs tsơưs tsênhv tâu krêz uô đêz đar./.

(VOV4-Riê Lâux cxeik, nhênhv)