Têx jông thiêz muôx liv hâur nênhs M'nông ntênhs txi côngv  jos

Thâuv tas cik qir uô ntênhs txi côngv jok, tsôngv box sơưr đơưk tuôx đros lâuk jok bax têx keiz buô, đêx chơưr. Têx huv bax trâu ntênhs txi no tâu cxuô ziv chuôz zis bax: Cxur, txir ntông, grêix thiêz chơưr xơưk. Lar heik zos tsuv muôx nduôr blâuv zos têx lênhx pox niêv hâur chuôz zis nưk uô nưk chiê muôz txi côngv.

Lâuk jok Che Uyên, jok Nà Sược, xã Ea Huar, huyện Buôn Đôn, tỉnh Đắc Lắc heik pâuz, tsưr ziv uô ntênhs txi heik sâuv zos thor cov tsôngv cưr tix nênhx tsa hâur jok tul hloz trâu tul zâu, lâuk hluôk sơưr đơưk tsi muôx moz gênhs, njiz cxuô txox cêr nox kaz nhoz jông. Thâuv tsưr tsix ntênhs mak tas nro hur si jok muôx têx sik côngv zuôr iz tuk buô, hok chơưr thiêz têx shaz ntơưr.....têx mak chor chuôz zis nhiêk bax nhiêk tuôx.

Cux seiz chuôz zis ntơư muôx lok sik pluôs mak têx đêx chơưr, shaz ntơư....gra tuôx txi zuôr muôx ntâu lok sik tsơưs. Iz chas co, tsôngv box cux tsuv bax têx kuôr chiêz tơưk, chor kuôr chiêz ntơư lơưr muôz kuôr chiêz mur lok puôz uô têx tuk. Txuôk lơưr co zos txox hluô khi ntơưv têk. Iz chuôz zis nhiêk zuôr bax nhiêk têx xor khi têk cov txâuk trâu zuk têx nênhs hâur tsêr, chiê đhâu uô ntênhs txi tas, têx xor co zuôr muôz khi trâu chor nênhs hâur tsêr têk. Heik lok têx jông hâur ntênhs txi trôngx vas co, lâul jok Che Phiên, heik pâuz: "No zos ntênhs txi tưz muôx thâuv nzor nzor lok, tâu txi uô chiê thor têx hmôngr jông trâu jok, chênhr viv li nưk tâu tuôr tsês chiê txix thâuv ntêx tax txos nhiv no. Muôx têx cêr nênhx, chei đaz kruôs txơưr, zuk muôx têx tso tâu tsês taz sik ntênhs txi trôngx vas no mak tso tsi tâu. Hâur cur jok tsi tâu muôx iz shông tưs zuôr tso tsês ntênhs txi no, shông tưs cux tsưr tsix uô, tưz yênhx cêr nênhx phôngz cxưx hâur niêx shông. Đrav ntêx thâuv tsênhv uô nênhx nhoz mak cur txir zos lênhx sơưr tsưr tsix ntênhs txi co. Zos six uô trơưr mak zuôr gra lok têx jông trâu zuk jok, zuk chuôz zis, zuk têx tuz nhuôs. Thiêz zuk tu zus têx tsiêx cxu lok cux trơưl têk, vav ntâu".

Têx huv bax trâu ntênhs txi tâu têx chuôz zis gra tuôx tso trâu tov hâur jok, kror qơư tâu xeir chiê uô ntênhs txi. Ntơưv no, lâuk jok tưz cxok tâu iz tuk shôngz, iz luz thax lok luz txax lok sik luz trôngx chiê trâu têx đêx chơưr, shaz ntơưr, grêix mor txi ntênhs. Thâuv têx chuôz zis hâur jok tưz puôr lênhx tuôx cxix cxuô, lâuk jok zuôr yuôz thiêz hu iz suôz xưk li heik trâu sơưr đơưk pâuz tiêk, qir uô ntênhs txi trôngx vas jok. Têx lâuk jok jux juk muôz têx shaz ntơưr, đêx chơưr, grêix mor txi côngv tso trâu sâuv txax lok zos trôngx thiêz qir uô têx chei txi côngv.

Uô ntêx, lâuk jok muôz têx nyar buô tor shơư chơưr xơưk, lêis 3 triêv siêz buô, muôz qoz trâu iz tul pak, cxok trâu luz ndâux khoz chơưr. Muôz mê njok mor đros trâu têx grêix tsuôr mok mok, shơư iz kro mê njik nyar buô chiê tso trâu iz ndis luz khoz chơưr xơưk. Thiêz thâuv no tsôngv px sơưr đơưk cux jux juk nthuôr zuk têx shaz ntơưr, jâuz mor, chơưr bax tâu tsês uô ntêx ntơư tso trâu iz saz. Thâuv sơưr đơưk tưz uô tas li heik sâuv, lâuk jok zuôr qir txi:"Ô, hnuz no jông hnuz jông nhôngs zuôr hu txos xênhz txưs xênhz lâus, hmôngz txưs kênh lâus, xaz phaz tiv yar xaz phaz thơưr tiv, hmôngz txưs hmôngz lâus, suôr txưs suôr lâus, jêz txưs jêz lâus, ntông txưs ntông lâus, sơưr đơưk grêk đrôngl tuôx hâuk zênhz hâuk yuôx, nhiêx txiês, shaz ntơưr, jâuz mor lok muôx, zuôr hu txos cox 4 tuk đrêk ntux đrêk têz, đrêk qơư, tsưx ntus tsưx qơư, car têz car têz car  qơư, 4 chêk câuv ntux 4 tuk chêk hâu txưk, 4 chêk câuv têz 4 chêk hâu lâus, cox grêk đrôngs tuôx lênhk txeik nhiêx txiês, shaz ntơưr, đros nox  đros hâuk, paz por hưv trâu tsôngv cưr tix nênhx tsa sđ nox nhoz hur siêz si, tsi muôx moz muôx gênhs..... Thor cov ntux paz trâu tsôngv lax px sơưr đơưk uô tâu nox tâu hâuk, tu tsiêx cxu lok pur guôx, uô kôngz uô lông lok pur cxaz....".

Cxuô lênhx sơưr đơưk zuôr nhoz thiêz sơưr iz ndis tuk shôngz sik đros uô ntênhs txi. Đhâu ntơư, iz chuôz zis iz lênhx hlôngr njêx muôs zuôr tâu hu lok txeik têx khoz chơưr hâuk. Lơưr tsuôk lav hâuk tưz ntơưv ndâux xưz, đhâu co lơưr muôz chor chơưr lâuz trâu hâur fluôx tâuz gra lok tsêr. Đhâu thâuv uô suôx câuv grêi lênhx lâuk jok txi tas thiêz tsôngv box sơưr đơưk lok nhoz ntơưv trôngx vas, zuôr gra zuk têx jâuz mor, đêx chơưr....ntơư lok mul tsêr, seiz xưk li ntơư zos iz kro hmôngr. Lơưr gra têx chơưr tor shơư nyar buô nhiv kruôr txi tas co, muôz tuz plênhr trâu têx ntêir lok sik luz kror trôngx tas. Uô li no zos qêz lơưr têx suz tês, suz nya, tir thêir tsi jông zuôr uô hiêv txos zuk chuôz zis. Lênhx muôx hnuz nhôngs siêz yax hâur chuôz zis zuôr gra txox hluô xor nhiv kruôr txi tas lok ntơư trâuk chor chơưr tưz tor shơư nyar buô sâuv, khi trâu chax đaz têk têx lênhx nênhs hâur tsêr, txix hloz txos zâu, cov sơưr đơưk puôr lênhx nhoz khax kha, tsi muôx moz gênhs. Pos U Thuyn, nhoz xã Ea Huar, huyện Buôn Đôn, tỉnh Đắc Lắc heik:"Thâuv cxaz chuôz ntênhs txi no cur cux đros lơưr txi, tas nro jok đros cxaz chuôz lok six ntâu lênhx. Tuôr chiê, uô đreiv ntênhs txi co lok six jông, viv no muôx thâuv nzor nzor lok. Thâuv ntơưv ntênhs txi mak lênhx lâuk yax zuôr khi hluô trâu lênhx hluôk mê njik tuk lâul co hâur tsêr têk, đhâu ntơư mav muôz hluô khi jux juk trâu chor nênhs hâur tsêr têx têk, no zos pêz heir nênhs M'nông iz txux chi vênhx huôv jông. Thiêz uô li no zos por hưv trâu tsi muôx moz gênhs thiêz uô nênhx shir phaz lus".

Suôx câuv ntênhs txi trâu têx chuôz zis,  zuôr nzênh trâu phênhv sơưr đơưk sik đros nox têx jâuz mor mak sơưr đơưk tưz bax ntơư. Têx nhuôs zâu nox nduôr, nox grêix...., nênhs lâuk siz zâuv hâuk têx chơưr xơưk lov jêv ntưk. Hâur suôz đruôl đror, têx tuz nxeik hluôk, nênhs lâuk, hloz zâu sik đros heik cưr cxiêx, đhiê pax vuôs lov jêv ntưk tax tas iz hnuz tax chor chơưr xơưk tưz tas, nênhs lâuk kâul, têx nhuôv zâu tsâus jos đrik ntơưv têx ntus chuz.... Pos H'Camry Rya, tsar jok Jang Pông, xã Ea Huar, huyện Buôn Đôn, tỉnh Đắc Lắc heik pâuz nzir:

"Trơưk li nênhs M'nông phôngz cxưx cêr nênhx ntơưv qơư, hâur niêx shông cux tsưr tsix tsi so ntênhs txi trôngx vas nor. Lâuk jok thiêz tsar jok zos têx lênhx uô thơưx sơưr tsưr tsix, hu sơưr đơưk đros cxaz chuôz. Niêx shông Ủy ban xã cux paz mê njik têx uz no trâu tsưr tsix uô ntênhs no thiêz. Co zos txux chi cêr nênhx tsuv tâu tuôr tsês chiê ntêr, tsưr tsix uô hâur niêx shông chiê tsôngv box sơưr đơưk muôx cêr thôngx siêz, moz siêz sik tưr huôv tsar uô nox cov luz nênhx ziv hnuz tsar ndê"./.

                                   (TTTN-Riê Lâux cxeik, nhênhv)