Uô bluô nux cxôngx jix vuv nur njês đros thiêz uô têx zav nox mênhx cxưx kaz

          Cơưv tiêr Phổ thôngz trung học, tix lâuk Hoàng Văn Hặc nhoz jos Mé, xã Mường Bon, huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La tsi mul cơưv đại học mak cuiz tênhv nhoz tsêr tu zus njês. Tix lâuk Hặc li pas njês lox thiêz đar tiv zix hâur jos, zus cxuô zav njês li njês nox jâuz, njês pok neiz, njês rô....

          20 shông, tix lâuk Hặc zuôr pox niêv, iz lênhx hluôk gâux nênhs Thái gruôs thiêz txơưx uô hâux lưv. Hnuz tưs Hặc cux muôx lok six ntâu hâux lưv tsuv uô cxôngx liêx têz txos vax chos ntông thiêz tu zus njês. Yuôr pox niêv mak gra njês mul muôs tov ciêz, muôx têx hnuz mul pok thâuv tas cik sơưr nzor txos thâuv tsâus ntux thiêx li lok tsêr, muôx têx thâuv cê muôs tsi tâu cê trâus zuôv gri muôs. Hluz pox niêv khưr mul ciêz, pov pas njês muôx ntâu lênhx nênhs tuôx nhiêv nur njês, siêz xar krêz qơư nur njês uô si đros thiêz uô zav nox mênhx cxưx phưx vưv kruô tuôx uô si tâu tix lâuk Hặc xar tơưv thiêz uô:

          “Cur mak têx tul tsi luôk têx tsi uô mak cur uô. Cur tưz tu zus shuôz, 7 shông tsi so tu zus shuôz, txos zus kar, txos nhiv no ho hlôngr tu zus njês chiê muôs. Muôx têx thâuv pov tsôngv kruô tuôx nur njês mak mul tsêr, cur thiêx li xar tơưv uô luz tsêr no chiê lơưr nur njês uô si, thiêx nox ciês ntơưv no, tsi tsuv gra njês mul muôs tov ciêz thiêz”.

          Liêz têz, pas njês muôx ntơưv qơư, taz sik tsi muôx pênhr. Tix lâuk Hặc tưz mul zênhr hangx kir txeik tâu 50 tsov đeiv. Taz sik, pos zơưs, niêv txir puôr lênhx tsi thôngx ziv đros tix lâuk 2 niêv txir li cuiz tênhv no, viv li tix lâuk 2 niêv txir cux xar lok six ntâu, thiêz nriêr cxuô tsưr ziv nhiês uô xưz:

          “Cur tsir mul uô têz, cur tul txir tuôx tov liêx heik cur: ưz mul txeik nhiêx lok uô tsêr chiê nur njês, taz sik cur nyei viv li cur tsi mul. Mul ntơưv zênhx hangx cur lok six nyei thiêz cir tsi tâu ntơưr, têx pox niêv nhoz zênhx hangx xar tiêk cur tsi pâuz ntơưr, taz sik mak tsi zos li ntơư, tsênhz mênhx mak tiv cur nyei xưz”.

          Muôx 100 tsov đeiv cxôngx txeik zênhx hangx thiêz cưr tix nênhx tsa, đhâu têx lênhx nênhs tuôs nur njês li luk heik kriê thiêz zuk li tsưr ziv xar tơưv, tix lâuk 2 niêv txir uô tsêr xưk li zuk mênhx cxưx luz tsêr trâur lâuk thiêz krêz đar qơư tu zus.

          Tsi khưr mul tov ciêz chiê muôs njês li ntu đrav ntêx lơưv thiêz, taz sik têx hnuz nhiv kruôr uô jix vuv no tix lâuk 2 niêv txir cux njiz ntâu phêv liv, muôx têx thâuv xar tso tsês tsi uô thiêz:

          “Muôx têx shông ntux no njiv, li tsêz no njês rô tuôs no muôx nhos 4-5 tênhr, cur tul txir tsi car mul seiz pas njês viv tas nro pênhr yưv tas trâu luz pas njês no”.

          Cê uô cê zuôr chênhz zênhv cxôngx têx fôngx zưs thiêz têx đoanx kruô tuôx nur njês, tix lâuk Hặc li jix vuv nur njês uô si đros thiêz uô zav nox mênhx cxưx tưz zaz zâuv tâu ziv hnuz ziv chôngz tsôngv kruô nhoz cxuô qơư tuôx. Tuôx tix lâuk tsêr, tsôngv kruô nhiêv tiv zix zos tâu nox têx zav nox tâu uô cxôngx zuk ntês li: nox greix njês cxiêz, nox greix njês kâuz, nox greix nhus kruôr....Qơư nhoz lax khiêv nziêk, hur đu cux uô cxuô lênhx nênhs lok six jông siêz. Tsôngv kruô muôx zoz qơưx nox tul tsi, nox li chas mak tix lâuk 2 niêv txir cux uô tâu chiê phưx vưv:

          “Zos muôs njêx mak chuôz zis muôx tsi txâuk njês chiê uô trâu kruô nox ntơưv no thiêz, viv li nhiv no tsi muôs njês thiêz mak tsuôk chiê tsôngv kruô nur njês uô si, đhâu co tror tso njês trâu hâur pas njês, tsi zuôr tsôngv kruô uô nox ciês ntơưv no”.

          “Cur uô lơưr zuk mênhx cxưx Thái li tsưr ziv uô têx zav nox, tiv zix zos tsiv uô njês, greix nhux kruôr....”

          Đhâu zuôr xar 6 shông cuiz tênhv tsi muôs njês tov ciêz, nhoz tsêr uô jix vuv nur njês, nhiv kruôr muôx 30 ntâu shông hnuz nhôngs, tix lâuk Hặc 2 niêv txir nhiv no tưz muôx 2 hecta qơư tu zus, krêz đar cxaz mênhv chêx pas zus njês, phênhv sâu zos 500 tsov đeiv ntâu iz shôngk.

          Tsôngv kruô ju lix hâur thiêz saz đrâuv têz qơưk lok six nhiêv txos têx qơư jông li no. Tix lâuk Hoàng Văn Hặc 2 niêv txir li trâur nuv nur njês uô si zos jix vuv xuz thơưx nhoz xã Mường Bon, phênhv mak phênhv ntâu zos tsôngv box mênhx cxưx Thái nhoz uô nênhx. Trâur nuv no tưz chox lok chêx cuk kinh têr siêz, krêz tơưv iz tsưr ziv yiêz hâur huôv tsar kôngz nuv đros uô jix vuv ndis shuôk ju lix./.

(Thanh Thủy- Txâur Vax cxeik nhênhv)

Nuk, têz lok tsênhv chei BHYT, BHXH

(Nhiêx paz đros thiêz lênhx nênhs trâul tuôs nhiv kruôr muôx six hơưv cxaz chuôz BHXH, BHXH txưv zênhv )

Nuk: Cur txir tưz zuôr BHXH tâu 16 shông thiêz nhiv no tsênhv zuôr BHXH txưv zênhv, uô li têx nhiêx muôz  paz trâu cur txir trâul tuôs zos  li chas?

Têz: Chính phủ li Nghị định sôr 134/2015/NĐ-CP hnuz 29/12/2015 grê 8 cui tinhv: Chei paz trâu nênhs trâul tuôs đros thiêz lênhx nênhs zuôr BHXH txưv zênhv trâul tuôs  lok sik trâus Tòa  án heik pâuz zos tưz trâul tuôs  li nênhs hâur tsêr mak uô ntêx co muôx six hơưv zuôr BHXH tâu uô li đrav kaz:

Six hơưv, hnuz nhôngs xav têx nhiêx muôz paz li heik sâuv zos hur si hâur ntu tưz zuôr BHXH thiêz BHXH txưv zênhv, tsi tâu xav hâur ntu zuôr BHXH tưz tâu sơưv BHXH iz jâuk.

Lênhx nênhs uô đaz uô kruô trâu lênhx nênhs trâul tuôs ntơư tâu paz uô đaz uô kruô bâuv 10 jiês têx nhiêx hli ntơưv qơư đros thiêz lênhx nênhs trâul tuôs lok sik Tòa án heik pâuz zos tưz trâul tuôs, zos iz hâur têx lênhx li đrav kaz:

a) Lênhx nênhs zuôr BHXH txưv zênhv muôx six hơưv, hnuz nhôngs zuôr BHXH txưv txix 12 luz hlik tror zar sâuv;

b) Lênhx nênhs zuôr BHXH txưv zênhv muôx six hơưv, hnuz nhôngs xav tâu sơưv têx nhiêx paz trâul tuôs txưv txix 60 luz hlik tror zar sâuv;

c) Lênhx nênhs zuôr BHXH txưv zênhv tsênhv tâu paz txiêz nav lox tôngv, têx moz gênhs tiv uô hâux lưv trâus moz niêx luz hlik tưz so hâux lưv;

d) Lênhx nênhs tsênhv tâu sơưv têx nhiêx so lâuk.

Lênhx nênhs zuôr BHXH txưv zênhv trâul tuôs lok sik trâus Tòa án heik pâuz zos tưz trâul tuôs, zos iz hâur têx lênhx li đrav kaz mak lênhx nênhs hâur tsêr tâu paz hâur niêx luz hlik li đrav kaz:

a) Tưz zuôr BHXH txưv txix 15 shông tror zar sâuv, taz sik tsi tâu sơưv BHXH iz jiês tưs hlo.

b) Tsênhv tâu paz nhiêx trâus txiêz nav lox tôngv, têx moz gênhs tiv uô hâux lưv trâus moz hâur niêx luz hlik đros thiêz tsi muôx đas jos uô nox txix 61% tror zar sâuv.

c) Tsênhv tâu sơưv nhiêx so lâuk mak uô ntêx co muôx six hơưv, hnuz nhôngs zuôr BHXH txưv 15 shông tror zar sâuv.

Zos têx lênhx nênhs hâur tsêr txâuk six hơưv, hnuz nhôngs tâu sơưv têx nhiêx paz li heik sâuv trơưk cui tinhv hâur niêx hli mak xar cov tâu têx nhiêx co iz jiês, mak zuôr tâu muôz iz jiês, yưx lênhx nênhs mê nhuôv tsi tâu muôx 6 shông, mê nhuôv lok sik pox niêv trâus tsi muôx đas jos uô nox txix 81% tror zar sâuv.

Lênhx nênhs zuôr BHXH txưv zênhv trâul tuôs lok sik trâus Tòa án heik pâuz zos tưz tuôs, tsi muôx nênhs cxênhz jê trơưk li cui tinhv mak hâux lưv xav tinhv lênhx nênhs tâu sơưv têx nhiêx paz iz jiês li heik sâuv tâu uô lơưr chei têz qơưk cui tinhv lok sâuv lênhx nênhs tâu sơưv têx tsênhv chei co. Li ntơư, cox txir tưz muôx 16 shông zuôr BHXH thiêz tsênhv tror zuôr BHXH txưv zênhv, cox tsuv seiz têx cui tinhv heik sâuv thiêz nuk lơưr BHXH ntơưv cox qơư nhoz chiê tâu heik kriê uô têx ntâuz ntơưr tâu sơưv têx tsênhv chei paz trơưk cui tinhv./.

(Thu Thùy-Riê Lâux cxeik, nhênhv)