Jiês qênhz yuôx jênh số 2019: phênhv ntâu tsi zôngv ntâuz ntơưr

Nus: Uô ntêx thor uô cox tsâus ntâu tưz tsês six hơưv đros pêz thav zov! Zos li thor cox puz pâuz, jiês qênhz yuôx jênh số thiêz tsêr nhoz jiês tiv 5 no tâu uô đêz đar đuô viv jênh số pêz têz qơưk tưz chuôz ndê txos 94 tsov ntâu lênhx nênhs. Zos li jiês qênhz yuôx no muôx têx tul tsi hlôngr yiêz zov?

          Zơưv Lâm: Jiês qênhz yuôx jênh số thiêz tsêr nhoz jiês no muôx ntâu kror yiêz, viv tsưr tsix thâuv zuôr trâus zôngv công nghệ thôngz xor mông hâur cxiv cơưx mênhv 4.0. Viv li muôx têx kror yiêz đuô pir đros jiês qênhz yuôx kuôk nor 10 shông, muôx têx hlôngr yiêz lok njiêz luv, tsưr ziv thôngz sâu xor mông thiêz zôngv công nghệ thôngz xor mông hâur têx luôk hâux lưv qênhz yuôx. Tsênhz mênhx zos tiv iz, jiês qênhz yuôx no muôx tsưr ziv xeir uô zôngx ziv đuô, txu grês têx luôk hâux lưv hâur uô côngz xưv qênhz yuôx. Tiv oz, zos jiês qênhz yuôx no tâu uô uô cê têx xor mông, tuôv zênhv trâu hâux lưv cxiv sâu têx ploz tsênhr tsưr ziv huôv tsar truôx vênhs. No zos têx ploz tsênhr mak Việt Nam tưz cam kết đros Liên hợp quốc. Tiv 3, zos jiês xuz thơưx jiês qênhz yuôx jênh số zôngv công nghệ thôngz xor mông uô, hâur co muôx 3 tsưr ziv thôngz sâu xor mông. Tsưr ziv tiv iz zos zôngv chuôz zênhx tuôr ntơưv tês. Tsưr ziv tiv oz zos ntơưr điện tử (qênhz yuôx online). Tsưr ziv tiv 3 zos zôngv ntơưr, taz sik tsi zôngv ntâu, tsuôk zôngv ntơưv têx qơư tsi muôx mạng internet, co xưk li tsưr ziv uô thâuv zuôr trâus xưz.

          Nus: Zos li, trơưk li cox heik hâux lưv txu grês zôngv ntơưr thôngz sâu xor mông thiêz cxơưz tiês zôngv công nghệ thôngz xor mông phưx vưv jiês qênhz yuôx jênh số thiêz tsêr nhoz zuôr chox lok têx liv zix tul tsi, thor cox puz pâuz nzir zov?

          Zơưv Lâm: Zông công nghệ thôngz xor mông zuôr txu grês tâu six hơưv cxiv sâu thiêz chuôz ndê hâux lưv cungz xor mông, tos jênhv xor mông. No zos jiês xuz thơưx pêz zôngv chuôz zênhx di động hâur thôngz sâu xor mông, đros hâux lưv jông zos mul txos têx ziv chuôz zis chiê qênhz yuôx, xor mông sâu tâu tâu xa ciês lok tsênhv qơư viv li tsi pôngz six hơưv chiê sau xor mông co thiêz thâuv qênhz yuôx tâu, txu grês têx sâu tsi zos. Lok zôngv mạng internet chiê uô ntơưr online, no zos tsưr ziv uô huv đros  tas nro têx têz qơưk sâuv ntiêx têz li tsưr ziv thôngz sâu xor mông thiêz têx chiz coaz thôngz sâu qênhz yuôx tâu huôx tôngv thôngz sâu xor mông. Viv thâuv zôngv chuôz zênhx tuôr ntơưv tês, pêz zuôr pâuz tâu lênhx qênhz yuôx viên pok mul txos ciês ntơưv ziv chuôz zis tsôngv box chiê thôngz sâu xor mông lok sik tsi mul. Tiv zix zos thâuv thôngz sâu xor mông cux zos sâu ciês têx xor mông co. Thâuv ntêx thôngz sâu xor mông zôngv ntơưr mak qênhz yuôx tas, sâu trâu sâuv đeiv ntơưr, đhâu co thiêx li lok qênhz yuôx, sâu têx xor mông co trâu nganhx thôngz sâu li cxix luôk meir tính. Zôngv công nghệ thôngz xor mông zuôr txu grês tâu six hơưv uô thiêz nzor côngz fur chêx cuk jiês qênhz yuôx.

          Nus: Thor cox puz pâiz, jiês qênhz yuôx no phênhv ntâu tsi zôngv ntâuz ntơưr. Zos li, viv li chas njuôs xav pênhr nhiêx yưv uô zos ndê txos 1 cxênhz 514 tỷ đeiv, siêz đuô 3 jiês pir đros Jiês qênhz yuôx shông 2009?

          Zơưv Lâm: Pêz cxiv tsa nhiêx txiêx tsov lơưr siêz xar zos cxênhx txuôk muôx chêx cuk tiv zix. Pêz tưz seiz car chiê txu grês têx phênhv nhiêx txiêx tsi zuôr trâus. Nhiêx txiêx chiê cxiv tsa cơ sở cxuô zav siêz taz sik têx phênhv txơưr mak ho txu grês. Tsênhz mênhx thâuv zôngv chuôz zênhx tuôr sâuv tês mak têx lênhx qênhz yuôx viên zuôr txu grês 19 cxênhz lênhx, tuêv tsar txu grês 25 cxênhz ntâu lênhx thiêz txu grês 18 cxênhz hnuz kriê cxaz. Đrâuv co tsênhv txu grês six hơưv qênhz yuôx, thôngz sâu ciês tâu số laov. Nhiêx phí chuôz ndê zos chuôz ndê hnuz côngz trâu qênhz yuôx viên, đros định mức chuôz ndê, thâuv ntêx qênhz yuôx viên li hnuz côngv zos 50 cxênhz nhiv no tâu chuôz ndê yênhx 180 cxênhz. Đrâuv co nhiêx phí chuôz ndê zos tiv yưv pênhr trâu cơ sở cxuô zav. Cơ sở cxuô zav no tsênhv phưx vưv jiês qênhz yuôx kinh têr, nôngx cxênhz, kôngz nuv, shuôz njês thiêz ntâu jiês Nganhx thôngz sâu li ntâu jiês qênhz yuôx txơưr.

          Nus: Zos li lơưr cox mak lik zơưx tưs ho tso tsês hâux lưv 10 shông tsưr tsix qênhz yuôx jênh số thiêz tsêr nhoz iz jiês thiêz, thor cox puz pâuz?

          Zơưv Lâm: Ntiêx têz li tsưr ziv ndar txos zos zuôr hlôngr jiês qênhz yuôx 10 shông yênhx zôngv công nghệ thôngz xor mông chiê thôngz sâu. Viv nhiv no zoz qơưx thôngz xor mông lok six zuôr trâus, tsi tos txos 10 shông thiêx li thôngz sâu iz jiês mak chinhr phuv njuôs xav chính sách tsuv muôx cơ sở hâur yênhx shông chiê njuôs xav. Tsov lơưr têx tsênhv tsênhz co thiêz coaz tsôngv tiv zix chiê nganhx thôngz sâu tso tsês hâux lưv 10 shông qênhz yuôx jênh số thiêz tsêr nhoz iz jiês zos chinhr phuv tưz chox kriê hâur six hơưv cxiv tsa Chinhr phuv điện tử tưz chox kriê Bộ công an, Bộ tư pháp, Bộ tsưr ziv thiêz yưv pênhr, Bộ y tế cxiv tsa cơ sở dữ liệu têz qơưk thiêz yax six thôngz sâu xor mông jênh số thiêz tsêr nhoz cxix cxuô hâur yênhx shông.

          PV: Thor uô cox tsâus ntâu!

(Văn Hải- Txâur Vax cxeik nhênhv)

PHÊNHV ĐAS JOS

Cxax yuôx phax moz đêz đar,

zos iz kro muôx liv trâu zuk

Tsaz yênhx cxax yuôx phax moz đêz đar ntơưv VN đhâu hâur 25 shông ntâu li tsênhz tiês tso pov, cxax yuôx phax moz zos tsưr ziv jông đuô hur si chiê phax tar moz, lar heik zos têx moz riêz nênhs. Txix cxax yuôx vắc xin phax tar moz, ntâu lênhx nênhs moz trâus  têx moz gênhs tưz txo grêk tsơưs yênhx châuv txos puô jiês.

Thôngz đhâu hâux lưv fuô uô tsaz yênhx cxax yuôx phax tar moz đêz đar thiêz têx tsaz yênhx y tế txơưr đuô, VN tưz txo grêk tsơưs ntâu têx lênhx nhuôs zâu tsi tâu muôx 5 shông trâul tuôs, txix 56 lênhx nhuôs trâul tuôs hâur iz cxênhz lênhx nhuôv mok xênhz zus tâu chiêx shông 1990 yuôr 15,5 hâur iz cxênhz lênhx nhuôv shông 2011. Iz chas ntơư tưz uô tâu tsưr ziv tiv 4 hâur qênhx shênhx shông uô ntêx six hơưv tso tơưv zos 8 shông. Iz chas yuôx vắc xin têx muôx liv thiêz jông hâur txo grêk tsơưs lênhx nênhs trâul moz thiêz trâul tuôs, tsênhv muôx têx jông lok zar tov kaz trâu lênhx nênhs thiêz côngv thôngx li, muôx đas jos phax tir têx moz gênhs thiêz huôv tsar uô nox tiv tsi yuô trâus muôx moz. Lar heik, uô jông lơưr cxax yuôx phax tar moz đêz đar trâu têx nhuôs zâu zuôr paz têx lênhx niêv txo grêk tsơưs six hơưv, hnuz nhôngs thiêz côngz đas jos tu têx nhuôs. Thiêz chor nhuôv zuôr tsơưs muôx moz đuô, paz gra siêz đas jos trâu pox niêv.

Nhiv no, ntâu lênhx uô niêv tưz seiz pov têx jông thâuv cxax yuôx phax tar moz trâu mê nhuôv thiêz tưz sir jos chox têx nhuôs muk cxax yuôx phax tar moz. Viv têx nhiêx txiêx trâu chox mê nhuôv muk cxax yuôx vắc xin phax tar moz fênhx zis đuô lok six ntâu pir li nhiêx txiêx chiê chơưv kho moz. Lar heik 8 zav yuôx vắc xin phax tar moz trâu nhuôs zâu hâur têz qơưk tsaz yênhx cxax yuôx phax tar moz đêz đar (kruô njưk, hnôngk hơưz poz, moz  njưx txiês, moz hlưz hâu, moz siêz, moz tuôs têk tuôs tơư, moz kruô piêk) tâu cxax tsi tas nhiêx txiêx.

Têx nhuôs thâuv nhiv kruôr xênhz zus tâu lok muôx đas jos phax tir thêir ntâu zav moz viv lênhx nhuôv co txeik tâu têx trox nyar jông txix lênhx niêv thiêz đhâu têx cuô mik. Taz sik, six hơưv, hnuz nhôngs phax tir thêir moz no muôx têx tsuôk tâu iz hlik txos iz shông xưz. Zos lênhx nhuôs tsi tâu cxax yuôx phax tar moz thiêz trâus cik tâu têx caz moz đrâuv mak têx nhuôs zuôr muôx tsi txâuk đas jos chiê tir têx moz no. Chênhr viv li, têx nhuôs zâu tsuv tâu cxaz đas jos phax tir moz txix cxax yuôx phax tar têx moz gênhs trơưk cui tinhv. Zos tâu cxax yuôx cxix cxuô mak têx nhuôs zuôr muôx đas jos jông đuô chiê phax tir thêir têx caz moz tâu 90% ntâu.

Nhuôs zâu tâu cxax yuôx phax tar moz trơưk cui tinhv mak muôx đas jos jông phax tar têx moz gênhs, taz sik zos nhuôv tsi cxax yuôx 2, 3 luz hlik lol cux tsi uô chas viv hâur nhuôv đros chêr cux tsênhv yuôr mê njik têx yuôx phax tir thêir  moz, taz sik zos tsi yuô txâuk xưz. Zos tsi ndo six hơưv, hnuz nhôngs cxax lok sik lênhx nhuôs trâus moz mak tsi cxax tâu iz ntu lơưv, chor uô niêv uô txir tsuv chox lênhx nhuôs tror muk cxax, tsi tas cxax đuô iz zav li thâuv xuz thơưx.

Phax tar moz zos y tế côngz côngv li hâux lưv chênhr. Phax tar moz uô ntêx thâuv tưs tưz jông đuô pir li chơưv kho moz. Yuôx vắc xin zos tsưr ziv phax tar moz jông đuô hur si chiê por hưv trâu lênhx nênhs cxax yuôx tsi trâus moz têx moz gênhs thiêz txar jav têx fâuv moz lox uô tsi jông txos đas jos thiêz sđ txox siê. Yuôx vắc xin phax tar tâu trâu têx lênhx nênhs muôx têx trâus muôx moz thiêz por hưv trâu têx lênhx buôk ti, nhoz jê đros chor nênhs tsi tâu cxax yuôx vắc xin.

Niêv thiêz txir thâuv tưs tưz moz siêz txos têx nhuôs đal jos thiêz cêr truôx tuk trâu mê nhuôv, uô ntâu zav nuv viv têx tuz nhuôs. Yuôx vắc xin cux por hưv nhuôs zâu thiêz nênhs lâuk trơưk tsưr ziv co chiê txar jav tâu têx moz gênhs, trâul tuôs tiv têx moz txơưx siz cik. Thâuv chor nênhs trâul moz iz cxiê zav moz txơưx siz cik tưz txo grêk tsơưs, mak têx caz moz uz no uô huôv xênhz moz cux tsênhv muôx. Txơưv tiêk, têx moz tâu kho jông nhoz iz cxiê têz qơưk, li moz tuôs têk tuôs tơư, cux muôx têx siz cik tâu trâu têx lênhx nênhs tsi tâu por hưv txix yuôx vắc xin.

Nhiêx txiêx chiê chơưv kho têx moz txơưx siz cik khênhr tas ntâu, tsi tâu xav txos tsuv so ntơưr, so uô hâux lưv thiêz nzir lênhx nênhs đros nhoz, tu lênhx nênhs moz, muôx têx trâus uô hiêv tiv trâul tuôs, muôz xav tsi tâu uô nhiêx.

Cxax yuôx phax tar moz cux uô kênhz đuô lok sik tir thêir têx fâuv moz gênhs. Chênhr li ntơư, cxax yuôx phax tar moz zos iz hâur têx cêr yưv pênhr y tế côngz côngv gra lok têx jông, viv cxax yuôx vắc xin nhiv no paz phax tir thêir 20 zav moz txơưx siz cik riêz nênhs.

Viv zuk têx tuz nhuôs li đas jos thiêz viv chor nhuôs luz nênhx chi cax zar tov kaz, tsuv chox mê nhuôv muk têx qơư y tế chiê tâu cxax yuôx phax tir thêir têx moz riêz nênhs trơưk đreiv li ngênhx y tế fuô kriê./.

(Thanh Thủy-Riê Lâux cxeik, nhênhv)