Ntor luôx jôngr nhoz faz Bắc: Têx uô ruôr hiêv tsi jông txos zos đêx nas cuôr yôngz thiêz tox poz ar lơưk

Têx shông jê lok no, xav kror đruôz đraz iz shông muôx yênhx cxênhz ha jôngr ntông nhoz têx tỉnh faz Bắc trâus ntor uô ruôr hiêv. Tsuôk shông 2015, lưv lươngv muôx vax huôv têx tỉnh tsênhv qơư faz Bắc zos Sơn La, Điện Biên, Lai Châu, Lào Cai thiêz Yên Bái tưz qênhz pov thiêz xưv bluô xar muôx 2 cxênhz txuz uô cxâuv chei por hưv thiêz huôv tsar jôngr.

Zơưv Lò Thế Thi, Phưv Chi cục tsar Chi cục yuôx jôngr tỉnh Sơn La heik pâuz, hâur ntâu qir tiv uô têx jôngr ntông trâus ruôr hiêv tas mak phênhv ntâu zos uô hluôr tơưk cuz jôngr. Thôngz sâu hâur 6 luz hlik hâur shôngk shông uô ntêx, ntơưv 5 tỉnh nhiv kruôr heik sâuv, tưz muôx 76 txuz hluôr tơưk cuz jôngr, uô ruôr hiêv tas xar muôx 1.200 ha jôngr ntông. Qir tiv hluôr tơưk cuz jôngr phênhv ntâu zos lênhx nênhs uô hluôr tơưk txeil chis cuz jôngr ntơư tsi moz siêz seiz shuôs jông thiêz iz chas co hâux lưv phax cuz tuô cuz jôngr cux tsi zôngx ziv. Zơưv Lò Thế Thi heik:

“Zos tiêk nhoz têx thax tsav, suôv qơư muôx têx zôngx ziv mul lok tâu mak zuôr tuô tâu hluôr tơưk cuz jôngr. Zos tsi zôngx ziv mul lok uô luôs hâux lưv co, mak tsuv luôx cêr kuôk cêv hluôr tơưk, tsi chiê txeik chis cuz đêz đar trâu cxiê qơư”.

Taz sik, hâux lưv tsôngv box ruôr ntor jôngr ntông uô liêx têz, tiv zix zos ntor luôx, cơư ntông tsi trơưk chei thiêx zos kror lar heik đuô uô têx jôngr ntông faz Bắc tas ntâu. Tưz muôx tsi tsơưs têx chuôs đas cux li tsênhz tiês. 3 shông đrav ntêx, 131 chuôz zis tsôngv box ntơưv 5 jok hâur xã Mường Hung, huyện Sông Mã, tỉnh Sơn La tưz thôngx ziv txix têx ntâuz ntơưr sik đros ntor luôx jôngr ntông. Đhâu jiês cơưv muôx têx lênhx hlôngr njêx muôs hâur 5 jok: Lọng Tòng, Nà Nỏng, Nà Hựa, Bản Cát, Phiêng Lươn, uô ntơưr siz chos thôngx ziv ntor têx jôngr ntông phax phưv. Tsuôk hâur iz tas cik xưz, 20 ha ntâu jôngr ntông phax phưv tưz trâus 131 chuôz zis tsôngv box hâur 5 jok ntor luôx vâu tas. Tix lâus Cà Văn Cương, iz chuôz zis tsôngv box nhoz jok Bản Cát, xã Mường Hung, huyện Sông Mã heik pâuz:

           “Chiê taz por trâu luz nênhx, tsôngv box hâur jok tsi pâuz lok zuk  cêr cxâuv, chiv chir siz zâuv muk ntor luôx têx jôngr ntông phax phưv chiê uô liêx têz”.

Iz hâur têx cuz nxor yax lok sâuv ntor luôx, uô ruôr hiêv têx jôngr ntông nhoz faz Bắc zos huyện Mường Nhé, tỉnh Điện Biên. Trơưk li hâu nov, Ủy ban huyện Mường Nhé: Tsôngv box tsir têz qơưk tsi trơưk chei lok nhoz chôngz kênhz tâu đơưk tu, zos qir tiv chênhr uô ntor luôx têx jôngr ntông.  Txix shông 2011 txos nhiv no, muôx zuôr xar 400 chuôz zis, 2 cxênhz lênhx nênhs tsir têz qơưk lol nhoz Mường Nhé. Chiê muôx ar uô liêx têz, têx chuôz zis tsôngv box no tưz cxoz txưv ntor luôx jôngr thiêz tưz qir nav têx ar har jôngr hâur thax tsav. Iz chas ntơư, cux muôx hur si têx lênhx nênhs nhiês ntor cơư ntông liv zôngv têx li: tsi muôx ar uô liêx têz chiê niêx hnuz muk ntor luôx, cơư têx ntông hâur thax tsav muôs. Thôngz sâu hâur 3 shông đhâu, ntơưv chor xã li: Leng Su Sìn tưz muôx zuôr xar 300 ha jôngr ntông trâus ntor luôx, uô ruôr hiêv; xã Mường Nhé 150 ha; Chung Chải xar muôx 30 ha....... Zơưv Lù Văn Thanh, Chủ tịch Ủy ban huyện Mường Nhé heik pâuz:

“Huyện tưz sir jos uô jông luôs hâux lưv chox kriê, yênhx lix têx tổ côngz xưv, qênhz shuôs thiêz njuôk xav têx thax tsav jôngr ntông zôngx ziv trâus lênhx tiz nênhs ntor luôx, uô ruôr hiêv. Taz sik, luôs hâux lưv no cux uô tsi yuô tâu trơưk tsưr ziv”.

Li ntơư, sđ muôx têx pov, jôngr ntông nhoz faz Bắc tưz thiêz tsênhv trâus ntor luôx tas lok six ntâu. Tsi muôx shôngz ntông, têx tsi jông uô hiêv txos sđ luz nênhx zos ziv hnuz ntux ziv txơưr txar ntâu, uô đêx nas cuôr yôngz, tox poz ar lơưk. Tsuôk xav txix hâur cheix ntux nas shông 2017 txos nhiv no, ntơưv chor tỉnh faz Bắc tưz muôx zuôr xar 100 lênhx nênhs trâul tuôs thiêz pôngz plox, njuôk xav têx trâus uô ruôr hiêv heik sâuv tas muôx nhos 5 cxênhz tỷ đeiv ntâu. Co tsênhv tsênhv zos têx zuôr trâus heik txos, zos hâux lưv sđ tsuv đros moz siêz./.                            

  (Thu Thùy-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Chos txir pôngr lux uô bluô nux

Xênhz zus hâur iz chuôz zis Hmôngz muôx luz nênhx txov nhêv, viv li niêv txir tsuôk tsês chiê tâu trâu zơưv Sùng 8.000 yiv ndis ar têz đaz tuôs. Kaz shông 2016, hâur iz jiês muk sêiz shuôk nênhs cxênhz jê nhoz huyện Sa Pa (tỉnh Lào Cai), sêiz pov tâu chor nênhs nhoz no chos txir pôngr lux paz muôx phênhv sâu tâu siêz, zơưv Sùng tưz nriêr pâuz lok zav tsoz chos no thiêz zuôr 80 ntâu tsoz txir pôngr lux lok chos siv trâu thax tsav qơư nhoz. Đhâu chos siv, pov txir pôngr lux huôv tsar jông, huv đros qiv hơưv, thax tsav ar nhoz tiv phaz viv li zơưv tưz hlôngr tas nro 8000 yiv ndis ar têz chiê chos txir pôngr lux. Tiv tsik tâu muôx tsưr ziv chos, viv li chiv xuz thơưx, txir sâu tsik tâu ntâu, sâu lok kinh tế kik. Zơưv Sùng thiêx cơưv shâuv lok tsưr ziv chos, tsoz phưz, khov co mak hâur ntâu shông đhâu zơưv chuôz zis chor txir pôngr lux hloz lox jông, txi txir lox, jông gâux.

Nhạc ngắn

Tsôngv pox nhuôs hmor yuô. Txir pôngr lux muôx chor chas njiê  trau hâur ar tsik toz viv li ar chos txir pôngr lux tsuv zos ar fov, nxênhr, muôx ntâu ar hmôngr thiêz tsơưr pưr, đêx ntưk tâu thiêz muôx njil nxaz ….

Txir pôngr lux tsik so tâu chos uô hax, chos uô tâur, iz tâur oz hax, cêv kuôk iz tâur mak muôx 3 đok, tsoz kuôk tsoz iz đok ntâu, chos muôx 55.000 tsoz iz ha. Txir pôngr lux tâu chos zuz, khơưz kror toz zuôr xar iz đok, zuôv qir uô ntêx hâur kror, muôz phâuk, tsik chiê tsoz zuz chos txos chor qir, njil zuz pôngr lux tsuv yưv sâuv ar, tsux ar cov truôx chiê tsoz txir pôngr lux chos tâu tsik vâuv…

Txir pôngr lux zos tsoz chos chưx tâu ntux kruôr jông, taz sik txos chêix ntux kruôr mak tsuv uô ar nông cov txir pôngr lux hloz lox huôv tsar jông đuô. Zuôr zôngv tâu tax chiê vor ar nhoz luz đraz oz hax, lok sik zôngv nhaz blêx, đrox kruôr chiê vor uô cov ar nông, thôngx cxix cungz nzir hmôngr ar trâu ar. Tsik so uô đrox iz ndis hâur pâuk tsoz pôngr lux. Pox nhuôs tsuv nyâu chês trâu tsoz txir pôngr lux chiê tsêx trung tâu tsơưr pưr trâu luz txir; tsuv zuôv qir nzir trâu tsoz txir pôngr lux thâuv chos chiv xuz thơưx lok sik đhâu iz jiês sâu đê txir tas. Phênhv ntâu zos zôngv qir hưv cơ vi sinh muôx 800- 1.000 cir iz ha lok sik 10 tấn qir guôx đros 500-700 hmôngr jêz siz iz ha.

Hok zuôv cxaz, zuôr zuôv tâu 3 jiês iz shông thâuv hâur, đraz thiêz kaz chêix ntux nas. Đuô li, zuôr zuôv tâu qir iz jiês đhâu tơưs pax tas. Uô ar cov cxênhr oz saz hâur pâuk txir pôngr lux txix iz đraz đok txos iz đok, zuôv qir thiêz muôz ar phâuk trâu. Zuôv qir tas mak tsuv muôz đêx zưs ciês. Cxaz nzir tsơưr pưr trâu tsoz txir, tiv zix zos kali thiêz chor tsơưr vi lượng. Txix thâuv txir pôngr lux tơưs pax txos thâuv sâu đêx muôx 4-5 hli. Txir pôngr lux siêr sêi thiêz tsêx trung. Tsuv cêv kuôk thax tsav chos txir pôngr lux uô iz kror qơư, yênhx jiês chos chiê chor txir sâu tâu ntâu jiês. Six hơưv sâu đêx jông tiv zix zos thâuv luz txir piz đax jê tuk car.

Phênhv “Nôngx mênhx zuôr tsuv pâuz” hnuz no  zos Đaix TNVN sik côngv đros tsênhv qơư cxơưz cxiz uô kôngz têz qơưk uô./.

(VOV4-Lik Thox cxêik nhênhv)