Sơn La por hưv tsês nênhs Poz Ziz têx txux chi vênhx huôv

Muk txos têx jêx jok tsôngv box heir nênhs Poz Ziz nhoz Sơn la, nhiv no ntâu luz tsêr tsar lơưx thâuv nzor jux juk tâu hlôngr uô txix têx tsêr cxiv puôz suôz jêz, xi măng khor truôx thiêz jông. Têx đuôz li pox niêv Poz Ziz jâuv ntok ntâuz, kriê chor nxeik trâuk ntâuz xor, xơưs tsôngk hnar, uô fuôv txiêx uô ntêx thâuv zuôr, zuôr txir, zuôr muk pox zơưv tsêr, nhiv no cux jux juk tsi yuô pov muôx lơưv.

Niêv lâuk Lò Lưu Ly nhoz thị trấn Sông Mã, huyện Sông Mã heik: Phôngz cxưx, chei nhiv no tsi yuô zuôr txos ntâu zav li thâuv ntêx, iz zav li lênhx nxeik thâuv muk uô nhaz, zuôr muk pox zơưv tsêr, hlôngr viv iz ntuk lol six ntêr bax uô têx tos hâur ndông, fuôv txiêx, xơưs uô têx pav uz no.....mak nhiv no muôx têx zuôr ciês tâu têx li heik co hâur ciêz đrôngs, luôs lưv tus muôs lok six ntâu: “Thâuv ndê muk trâu sâuv nênhs Poz Ziz tsêr tsar lơưx, mak thâuv ntêx zos chuôz zis tưs, hâur tsêr muôx pav puô, pav vor tâu xơưs uô jông, chuôz zis tưs muôx ntâu, chuôz zis ntơư tâu ntâuk grê zos gruôs thiêz khưr; taz sik txos trâu pêz ntu nhiv no mak tsi seiz hloz txos têx li heik co lơưv”.

Zos tiêk thâuv ntêx, tsôngv box Poz Ziz nox yôngz cok khênhr uô ntâu chei, đros trâu têx suôz sênhr heik jax, heik gâux krêiz nhaz, muôz têx tuz nxeik lol tik uô txix gơưv, mak nhiv no cux tsênhv tuôr tâu chiê têx chei tso mêx jênhs muk muôz nhaz, heik nhaz, taz sik chor tuz nxeik hluôk lơưr tsi tuôr têk trơưr sik đros đhiê uô si lov jêv li đrav ntêx chor lâuk, lơưr tsuôk đhiê uô si, heik cưr cxiêx lov jêv trơưk li têx suôz trax, suôz gâux nhiv no xưz. Zơưv Lò Bình Minh, Hội viên chi hội vênhx huôv vênhx ziv, hội liên hiệp văn học nghệ thuật tỉnh Sơn La heik: “Nox yôngz cok luôs tưz tsi heik têx cưr cxiêx Poz Ziz thâuv ntêx uz, tsi heik siz lưr, siz qiz, cox heik cur txeik, cur heik cox tok, nhiv no tsuôk zos đhiê uô si lov jêv trơưk li têx suôz gâux thiêz trax saz đrâuv luôs 2 chas têz qơưk, pêz pov no zos iz kro zuk heir nênhs têx txix chi cêr nênhx vênhx huôv zuôr trâul pôngz plox jux juk. Zos iz lênhx nênhs Poz Ziz, pêz seiz tsuv uô li chas chiê sik đros por hưv, tuôr tsês têx txux chi vênhx huôv jông co”.

Hâur ntu têz qơưk hlôngr yiêz thiêz huôv tsar li nhiv no, iz chas têx sir jos uô tâu jông, cux tso tơưv tsi tsơưs têx phiv liv hâur por hưv, tuôr tsês têx txux chi vênhx huôv, tsi tiêk heir nênhs Poz Ziz, hur si têx côngv thôngx heir nênhs txơưr hâur tỉnh. Ntâu zav iz txưv tâu seiz xưk li iz heir nênhs têx txux chi cêr nênhx jông, li: Tsôngk tril yo hnar, tsêr nhoz, têx chei uz no, lul heik...., tiv zix zos sik cơưv shâuv, uô trơưk luôs lưv heir nênhs têx txux chi cêr nênhx jông....tsênhv iz hnuz trâul pôngz plox jux juk lol sik tuôr tsi tâu chiê. Tiến sỹ lường Hoài Thanh, Giám đốc Tsênhv qơư nhênhz chơưv cxuô heir nênhs Tây Bắc têx txux chi vênhx huôv, Tsêr cơưv Đại học Tây Bắc heik pâuz: “Chor tuz nxeik hluôk nênhs Poz Ziz, lơưr tưz jux juk tsi yuô muôx lênhx tưs uô liêx têz lơưv, muk uô nox, zok nriêr hâux lưv uô nhoz luôs 2 chas thax tsav qơư, muk uô jos trâu têx đrôngs lox, cux iz zav six hơưv, hnuz nhôngs chiê lơưr uô têx nuv cik txos txux chi vênhx huôv thâuv ntêx iz zav li: Xơưs uô tsôngk yo hnar, fuôv txiêx, pav puô, pav vor.....mak uô tsi tâu li thâuv ntêx, thiêz ntơư cux zos iz hâur têx qir tiv uô trâu por hưv tsi tâu tsês têx txux chi heik sâuv, iz hnuz trâul pôngz plox jux juk”.

Txix têx li heik no, luôs hâux lưv por hưv, tuôr tsês chiê têx txux chi vênhx huôv tsênhv zov chênhr, tsuv tâu têz qơưk, têx cơ quan lês uô hâux lưv têz qơưk thiêz ntâu lênhx nênhs nhênhz chơưv moz siêz txos. Nhiv kruôr tsi ntêr ntơư, Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Sơn La thiêz Viện nhênhz chơưv Vênhx huôv tưz tsưr tsix cơưv hội thảo khoa học, muôx zuôr xar 80 lênhx nênhs nhênhz chơưv, chor cưk kriê, têx lênhx txơưx sênhr chêr, pâuz thôngz lok têx txux chi vênhx huôv hâur tas nro têz qơưk tuôx đros cơưv. Ntâu hâux lưv, tsưr ziv tâu tso tơưv chiê seiz lax, uô tsênhz mênhx, gra siêz têx luôs hâux lưv hâur por hưv, tuôr tsês chiê cxuô heir nênhs têx txux chi vênhx huôv. Tiến sỹ Nguyễn Thị Thanh Hoa, Viện Vênhx huôv vênhx ziv têz qơưk VN heik pâuz. “Trơưk li ntu nhiv no, di sản vênhx huôv tsi tiêk uô muôx têx yiêz thiêz lov jêv trâu luz nênhx, tsênhv jông lok sâuv kinh tế, iz zav li: Pêz muôx têx tuôr tâu chiê têx txux chi vênhx huôv thôngz đhâu nthuôr uô lov jêv, jông jav trâu qơư nhoz chiê hu zâuv tsôngv kruô tuôx ndis seiz têz qơưk uô si, paz cxơưz px cêr huôv tsar uô nox uô hâuk. Co zos têx jông, pêz tsuv xar txos thiêz sir jos por hưv tsês têx txux chi vênhx huôv jông tsi chiê pôngz plox”.

Nhạc nền Thái......

Txix ntâu tiêv lok txos nhiv no, têx txux chi vênhx huôv jông tâu tsôngv box Poz Ziz por hưv thiêz tuôr tsês, uô lơưr txix iz tiêv đhâu iz tiêv, iz cxênhx đhâu iz cxênhx, yênhx iz zav txux chi thâuv tưs tưz zuôr tsuv muôx hâur luz nênhx xênhz huôx niêx hnuz. Chênhr zos li heik co, têx zov chênhr hâur luôs hâux lưv por hưv, tuôr tsês chiê têx txux chi vênhx huôv zos hlôngr yiêz chênhr côngv thôngx nênhs Poz Ziz tsưr ziv, siêz xar hâur cơưv shâuv, uô trơưk iz cxiê heir nênhs, iz cxiê têz qơưk đrâuv têx txux chi jông; reik đros huôv tsar ju lix, paz muôz hâu cêr trâu px uô nox uô hnar, txix ntơư paz côngv thôngx đros moz siêz por hưv jông tsês zuk heir nênhs têx txux chi cêr nênhx vênhx huôv jông tsi chiê pôngz plox./.

                                                                          (Trấn Long-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Đắk Lắk: Tuôr chiê thiêz phuôx huiz vênhx huôv đruôk tôngx nxêz tôngx

Nền cồng chiêng….

Krông Bông zos huyện uô jông côngz xưv tuôr chiê thiêz phuôx huiz vênhx huôv đruôk tôngx nxêz tôngx nhoz tỉnh Đắk Lắk. Tas nro huyện nhiv no muôx 400 ntâu nghệ nhân pâuz ntâuk đruôk tôngx, nxêz tôngx, 44 nghệ nhân kriê ntâuk đruôk tôngx, nxêz tôngx; 46 lênhx nghệ nhân pâuz uô ntâu zav đruôk, trax… mênhx cxưx. Muôx 24 đôiv đruôk tôngx nxêz tôngx hluôk thiêz 1 câu lạc bôv đruôk tôngx nxêz tôngx cấp xar tsênhv uô tâu hâux lưv lok six jông. Txix shông 2007 txos nhiv no, Krông Bông tưz txêik jênhv 18 bôv đruôk tôngx nxêz tôngx zos Sở Vênhx huôv-Thêv thao thiêz Du lịch Đắk Lắk muôz, tas nro huyện chor đruôk tôngx nxêz tôngx muôx 95 bôv.

Hâur 5 shông đhâu, ntơưv huyện Krông Bông tưz tsưr tsix 12 lớp kriê ntâuk đruôk tôngx nxêz tôngx trâu chor hluôk nênhs ntơưv têx jêx jok. Thôngx cxix yênhx shông, Phongx vênhx huôv-Thôngz mông huyện tsik so tsưr tsix Liên hoan vênhx huôv đruôk tôngx nxêz tôngx thiêz ntâuk cxuô zav trax mênhx cxưx, tsaz yênhx jêx jok uô si-lov jêv-hu gâux, tror kho thiêz uô đuô cxuô mênhx cxưx ntơưv qơư li têx ntênhk cxôngx nzor. Lơưr zơưv Phạm Đình Tấn, Trưởng phongx Vênhx huôv-Thôngz mông huyện Krông Bông, têx hâux lưv no tưz paz tuôr chiê thiêz phuôx huiz cxuô mênhx cxưx ntơưv qơư li têx tsiv gri vênhx huôv cxôngx nzor thiêz ntâu phongx cxưx jông. “Nhiv no Krông Bông muôx 8 xar muôx mênhx cxưx tsơưs nênhs  mak shông tưs pêz cux tsưr tsix chor lớp kriê ntâuk đruôk tôngx nxêz tôngx thiêz kriê nzir trâu chor hluôk nênhs. Tiv zix zos chor nênhs uô ntêx kriê trâu fâuv nênhs tov kaz chiê uô jông tsưr ziv tuôr tsês chiê thiêz huôv tsar vênhx huôv đruôk tôngx nxêz tôngx ntơưv thax tsav qơư”.

Cux iz zav li, ntơưv huyện Krông Năng, hâux lưv tuôr chiê thiêz phuôx huiz vênhx huôv đruôk tôngx nxêz tôngx cux tâu moz siêz txos. Tas nro huyện nhiv no muôx 14 đôiv đruôk tôngx nxêz tôngx đros xar muôx 500 lênhx nghệ nhân pâuz ntâuk đruôk tôngx nxêz tôngx. Hâur co muôx 5 nghệ nhân pâuz kho têx suôz đruôk tôngx nxêz tôngx thiêz 17 nghệ nhân pâuz kriê ntâuk đruôk tôngx nxêz tôngx. Ntơưv têx jêx jok nhiv no tsênhv tuôr tsês tâu muôx 158 bôv đruôk tôngx nxêz tôngx, tsik so tâu sir zôngv hâur côngv thôngx têx ntênhk hôiv. Zơưv Nguyễn Văn Vỹ, Trưởng phongx Vênhx huôv-Thôngz mông huyện Krông Năng puz pâuz, đrâuv chor lớp kriê ntâuk đruôk tôngx nxêz tôngx zos huyện thiêz tỉnh tsưr tsix, hâux lưv kruôz kriê ntơưv têx jêx jok tsênhv tâu uô lơưr tsưr ziv txir kriê trâu têx tuz nhuôs, nênhs lâul kriê trâu chor hluôk thôngz đhâu chor jiês xênhz huôx vênhx huôv côngv thôngx. “Nhoz Krông Năng nhiv no tưz tsưr tsix tâu 3 lớp kruôz kriê, hâur co muôx lớp kriê trâu chor nênhs tsênhv tsik tâu pâuz ntâuk đruôk tôngx nxêz tôngx hnuz nhôngs txix 25 txos 30 shông thiêz siêz đuô 30 shông; hnuz nhôngs txix 15 txos 20 thiêz chor nênhs cơưv ntâuk đruôk kram mak zos chor nhuôs tsênhv zos shux xênhz cơưv cxênhx iz thiêz cxênhx oz, mak pêz kriê ciês hâur tsêr cơưv trâu chor nhuôs. Chor lớp zuôr tâu têx nghệ nhân kruôz kriê trâu thâuv hmo ntux. Đhâu six hơưv uô liêx têz lok mak chor lớp zuôr tsêx trung cơưv shâuv ntơưv tsêr vênhx huôv côngv thôngx jêx jok”.

Niêv tix H Ngoen Nie Kđăm, jok Wiao A, thị trấn Krông Năng, huyện Krông Năng hêik pâuz, txix têx jiês xênhz huôx vênhx huôv côngv thôngx tâu tsưr tsix hâur jok, niêv tix pâuz nzir lok vênhx huôv mênhx cxưx, pâuz ntâu suôz đruôk, ntâu zav đhiê pax vuôs, ntênhk hôiv. Txix co muôx siêz nhiêv đuô thiêz vav tiêk tuôr chiê tâu zuk mênhx cxưx li têx vênhx huôv jông. “Zos iz lênhx hluôk nênhs cur vav tiêk tas nro cxênhx hluôk tov kaz no zuôr cơưv shâuv thiêz pâuz, tuôr tsês chiê tâu cxuô kror mak cxênhx nênhs uô ntêx tưz uô thiêz tuôr tsês chiê tâu thiêz phuôx huiz  txos nhiv no; tưz tsik zos ntơưv thax tsav tỉnh Đắk Lắk xưz mak tsênhv xar chox muk txos trâu têx thax stav qơư txơưr chiê lơưr pâuz ntâu đuô txos nênhs Tây Nguyên hêik cxuô thiêz nênhs Êđê hêik taz li vênhx huôv ntâuk đruôk tôngx nxêz tôngx”.

Nền cồng chiêng….

Đhâu 5 shông kriz uô HĐND tỉnh Đắk Lắk li Nghị quyết 05 lok tuôr chiê phuôx huiz vênhx huôv ntâuk đruôk tôngx nxêz tôngx, côngz xưv tuôr chiê thiêz phuôx huiz di sản vênhx huôv no tưz uô tâu ntâu kror jông. Tas nro tỉnh tưz bax tâu muôx 100 ntâu bôv đruôk tôngx nxêz tôngx thiêz cxuô mênhx cxưx li têx tsôngk yo ntâuz trâur lâus trâu chor đôiv nghệ nhân; tsưr tsix 4 khóa kruôz kriê ntâuk đruôk tôngx nxêz tôngx thiêz cxuô zav trax mênhx cxưx; 3 khóa kho đuô têx đruôk tôngx nxêz tôngx trâu chor nghệ nhân. Lơưr Nghệ sỹ ưu tú Vũ Lân, đhâu chor tsaz yênhx kruôz kriê tưz paz trâu yênhx puô lênhx nghệ nhân pâuz tâu txos kỹ thuật ntâuk đruôk tôngx nxêz tôngx, pâuz kho đuô đruôk tôngx nxêz tôngx thiêz txơưx kriê ntâuk đruôk tôngx nxêz tôngx. Nghệ sỹ ưu tú Vũ Lân cux hêik tiêk, hâur ntu zuôr txos, hâux lưv bax vax tsêr cxuô zav trâu têx jêx jok tsuv tâu uô tsik so thiêz tuôr chiê, hâux lưv tsưr tsis qơư jông trâu ntâuk đruôk tôngx nxêz tôngx tsuv tâu uô tsik so thiêz hâux lưv kriê trâu chor hluôk nênhs ntu tov ntêx hax zav tsuv tâu moz siêz txos uô cov jông đuô. “Tsov cưv tiêk hâux lưv kruôz kriê tâu uô jông tiv zix viv li tsuv tâu kruôz kriê trâu paz nênhs. Iz zav li iz paz muôx 7 lênhx nhuôs no zuôr tâu kriê ntâuk đruôk tôngx nxêz tôngx, ntơưv thax tsav qơư chox tuôx 7 lênhx nhuôs chiê kriê yênhx chor nênhs ntâuk đruôk tôngx nxêz tôngx. Thiêz chênhr hâux lưv kruôz kriê lơưr paz nênhs zos kror uô jông đuô lok six ntâu hâur hâux lưv kruôz kriê ntâuk đruôk tôngx nxêz tôngx trâu iz lênhx nênhs jux juk”./.

(TTTN-Lik Thox cxêik nhênhv)