Nriêr pâuz lok nênhs Ê đê nhoz Đắc Lắc li têx txux chi, vênhx huôv jông

Zuôr xar 70 shông, pos H Nun Byă (khênhr hu uô amí Chuyên), nhoz jok Cư Ê bong, xã Ea Kao, TP Buôn Ma Thuột muôx txos 60 ntâu shông uô đreiv luôs hâux lưv uô xor, ntok ntâuz. Pos H Nun heik, txix thâuv tsênhv zâu, pos tưz pov chor uô niêv, têx lênhx pos chiv chir xơưs uô têx đeiv fav, nhiêk êr mê nhuôv, tiêz, yo hnar hâur niêx hnuz lok sik muôz uô huvôix chuôv, puz trâu chor nxeik thâuv têx nxeik zuôr txir, nox yôngz, zôngv uô huv muôz puz trâu têx cưr tix nênhx tsa thâuv lơưr tuôx seiz shuôs zuk, lok sik muôz trâu chor lâul, têx lênhx pur 120 shông tâu tas siv nênhx ntơư. Têx pax ntâuz, tsôngk co zos lênhx pox niêv li têx nuv uô sưv hâur niêx hnuz, viv li nriê têx xor liêz njuôz, xơưs uô lok six jông.

Trơưk li pos H Nun, têx xor nriê xơưs sâuv nênhs Ê đê chor pax ntâuz, tsôngk yo tiêz khênhr zos têx xor liêz njuôz, đax thiêz đơưz. Txix thâuv ntêx lok, nênhs Ê đê khênhr zôngv têx xor pax chiê ntok uô ntâuz. Têx pax đhâu đê tâu lok, muôz chaz uô xor, chaz tâu xor li muôz trâuk gax, trâul yuôx lok sik hâu tsâu têx chas ntông  cov liêz njuôz, đax, đuz…..Thâuv tưz uô tâu têx xor liêz njuôz, đax, đơưz trơưk tsưr ziv, li muôz câur uô lês đhok trâu sâuv ntok chiê ntok uô ntâuz, xơưs tsôngk hnar. Pos H Nun heik:“Thâuv ntêx chor lâul, zôngv pax chiê chaz xor, ntok ntâuz. Hok têx pax uz no nriê trâu đeiv tsôngk cov txêix jông jav mak khênhr zôngv têx xor đơưz, đuz thiêz liêz lok xơưs thiêz nriê. Muôx ntâu zav nriê xor nhiêk txơưr nhiêk tsi siz thôngx, taz sik kror lax nriê yax zos nriê xor liêz njuôz, đax, đơưz chiê cov đeiv tsôngk, luz yo co yiêz khax jông jav”.

Cux seiz đeiv tsôngk, luz yo lok sik đeiv pav co xar xơưs uô li chas, nênhs Ê đê zuôr muôx tsưr ziv xar thiêz nriê xơưs têx pax nhiêk jông txơưr lơưv nhiêk. Tsôngk yo txir nênhx mak txơưr tsi thôngx li pox niêv têx, tsôngk tril yo hnar hâur niêx hnuz cux tsi jông chor tsôngk hnar muk uô kruô, uô cêr lov jêv, nox yôngz cok uz no…. Muôx têx, chêr tsôngk yo ntơư lơưr tsênhv xơưs uô têx pax txêix li uz li no heik lol sâuv tus nênhs hnar chêr tsôngk ntơư li luz nênhx nox nhoz, xênhz huôx, bluô nux lok sik txov nhêv hur si.

Pos H Yar Kbuôr, lênhx txơưx xơưs uô têx pax ntâuz, tsôngk hnar li heik sâuv nhoz jok Ktla, xã Drai Sap, huyện Krông Ana, tỉnh Đắc Lắc heik pâuz, nênhs Ê đê muôx tsưr ziv txơưx uô têx tsôngk hnar, xơưs li chas cov têx tsôngk yo tiêz jông hnar thiêz khax jav. Thâuv ntêx, tsuôk zos têx chuôz zis muôx, bluô nux lơưr thiêx hnar chor tsôngk jông lok sik muôx têx ntênhs lov jêv uz no lơưr li hnar xưz. Iz chas têx tsưr ziv xar, nriê xor liêz njuôz, đax trâu kror pax ntâuz cov khax jông gâux, lơưr tsênhv nriêr xor uô têx luz njêik, hâur khêik liêz njuôz lok sik đax, tik têx nhiêx, hlơưk trâu chor ntiês yo, tơư tiêz:“Xơưs uô jông li heik sâuv, nênhs Ê đê thâuv ntêx khênhr zos uô têx tsôngk hnar muk nox yôngz cok, pov moz pov tuôs, uô lov jêv lok sik chor nênhs muôx, bluô nux, têx hâu nov, têx hloz hâur jêx jok, xã, huyện…. Tsưr ziv xơưs uô li no zos iz kro lok six lax uô, tsi zos lênhx tưs cux uô tâu thiêz nhiv no cux tsi yuô muôx ntâu lênhx txơưx uô, viv co lax xơưs uô đuô hur si”.

Chiê muôx tâu têx ntâuz xor, tsôngk khax jông hnar, lênhx nênhs uô têx xor, ntok ntâuz, xơưs tsôngk co tsuv xar tsưr ziv seiz zuôr muôz têx xor li chas lol ntok, xơưs uô thiêx jông. Trơưk li pos H Yam Bkrông, seiz car HTX xơưs uô pax ntâuz, têx tsôngk yo hnar  Tơng Bông, nhoz jok Tơng Jú, xã Ea Kao, TP Buôn Ma Thuột, txix thâuv ntêx lok nênhs Ê đê khênhr zôngv têx muôx nhoz hâur luz nênhx niêx hnuz li: Nak, nôngk, pax hmaz pax ntông, têx tsiêx, đrox tsuôss, vax tsêr….chiê xar tsưr ziv xơưs uô trơưk li ntơư trâu têx tsôngk hnar. Nhiv no têz qơưk hlôngr yiêz, huôv tsar ntâu, chor xor chiê ntok, xơưs uô ntâuz, tsôngk hnar  phênhv ntâu zos suôr têx, txơưv li ntơư taz sik thâuv ntok ntâuz, xơưs tsôngk yo tiêz cux tsênhv uô trơưk iz zav li chor lâul iz txưv kriê tsês thâuv ntêx lok. Đros trâu têx li heik co, ntâu lênhx pox niêv Êđê tsênhv xar tsưr ziv muôz têx xor li chas lol ntok, uô pêk tsơưs zav xor chiê muôx tâu ntâu têx pax, uô tsor ntâuz, chor ntâuz ntok uô tâu co txêix khax jông đuô:“Ntâuz xor nênhs Êđê mak muôx lok six ntâu zav, pir li xơưs uô yo txir nênhx nưk muôx nưk ntâuz, xơưs uô yo pox niêv nưk muôx nưk ntâuz, hok xơưs têx tơư tiêz, ntiês yo lol nưk xơưs nưk iz zav ntâuz trâu txơưr tsi siz thôngx. Têx pax nriê, xơưs sâuv nênhs Êđê têx tsôngk hnar ntơư tsi muôx nhoz hâur ntâuz ntơưr, tsuôk zos xar tsưr ziv lol ntok, xơưs uô xưz. Chênhr viv li, nhiv no thâuv pêz xar uô tâu têx ntâuz txêix, ntâuz đuz thiêz njuôz uz no…. lok cux zos khov uô trơưk iz zav li chor lâul têx tsưr ziv kriê tsês trâu cxênhx hluôk thiêz xar mê njik tsưr ziv uô iz cxiêx zav ntâuz xor yiêz trơưk luôs lưv lênhx lưv tus cov muôx tâu têx ntâuz jông đuô xưz”.

Hâur luz nênhx ntu têz qơưk hlôngr yiêz nhiv no, têx ntâuz xor, tsôngk hnar uô li heik sâuv phênhv ntâu tsi yuô pov muôx hâur tsôngv box nênhs Êđê nhoz Đắc Lắc luz nênhx xênhz huôx niêx hnuz. Taz sik, hâur têx ntênhs hôiv nthuôr uô cêr lov jêv thiêz muôx hâux lưv đaz tsi zov chênhr ntơư, nênhs Êđê cux tsênhv hnar txos chor pax ntâuz, tsôngk co. Têx pax, nak nôngk uz no lơưr muôz xor ntok, nriê xơưs ntơư tưz uô trâu chêr tsôngk khax, jông jav nhiêk txơưr lơưv nhiêk, tsi thôngx li luôs lưv heir nênhs têx tsôngk yo tiêz hnar nhoz tỉnh Đắc Lắc./.

(VOVTN-Riê Lâux cxeik, nhênhv)