Nênhs Xơđăng siz zuôr zos seiz lok sâuv cêr siz hluz siz nhiêv trâus.

Đros thiêz nênhs Xơđăng, têx tuz têx nxeik hloz jux juk tiêr gâux tiêr đrâul (muôx nhos 18 shông) mak têx tuz nxeik muôx vax huôv zok nriêr tul zuk hluz zuk nhiêv, uô gâux uô đrâul. Zos tưz siz nhiêv, hluz trâus, lơưr heik trâu niêv txir pâuz, lơưr tưz siz hluz, nhiêv trâus jông thiêz thor niêv txir paz zok nriêr, heik têx txir ndâux txir luk mul đros lơưr heik nhaz.

Cux seiz chuôz zis ntơư muôx lok sik pluôs, mak tuk tuz muôx vax huôv tso mê jênhs muk heik nhaz lok sik tul nxeik muôx vax huôv muk heik txir zuôr. Pos Y Yêm, nhoz jok Deak Lơ Leang Hai, xã Ea Uy, huyện Krông Păch, tỉnh Đắc Lắc heik pâuz:

“Trơưk li pêz nênhs Xơđăng cêr nênhx phôngz cxưx, nưk tsi thôngx li iz cxiê heir nênhs txơưr đuô, siz zuôr txir nênhx, pox niêv muôx vax huôv siz luôs. Cux seiz chuôz zis muôx lok tsi muôx, têx thâuv zos tos nxeik mul heik txir lok sik tos tuz mul heik nhaz puôr lênhx tâu hur si. Ciês ntơưv pêz jok no, muôx kênh  jiês, lơưr tos tuz mul heik nhaz, cux muôx kênh ziv tos nxeik mul heik txir zuôr. Txơưv tos tuz lok sik tos nxeik, cur pov lơưr puôr lênhx xar iz zav zos tâu siz hluz, tâu nhoz uô cê. Nhiv no, ntâu gơưv niêv txir hluôk lơưr muôx luz nênhx jông đuô thiêz txoz cxơưx tâu trâu 2 tos niêv txir đuô”.

          Trơư li zơưv A I Hat, nhoz xã Ea Yiêng, huyện Krông Păch, tỉnh Đắc Lắc, nênhs Xơđăng cêr siz zuôr tsi tiêk hur si zos tos tuz lok sik tos nxeik thiêz lơưr tsi nox hâuk ntâu. Chênhr viv li, tsuôk zos têx tuz têx nxeik lơưr siz hluz siz nhiêv trâus mak zênhx siz zuôr tâu, txơưv chuôz zis bluô nux lok sik pluôs

“Trơưk li pêz nênhs Xơđăng cêr nênhx phôngz cxưx txix thâuv ntêx txos nhiv no tsi muôx têx li: Nox hâuk ntâu, tos nxeik heik tos tuz nox nhux nox buô lox, muôx lâux câuz tưx têis fix chuôv ntâu....., hur tiz si puôr lênhx tsi heik txos têx co. Pêz heir nênhs cêr nênhx phôngz cxưx tsi thôngx li iz cxiê heir nênhs txơưr đuô. Zov chênhr seiz gơưv tuz nxeik co nưk pok siz hluz siz nhiêv tiês xưz, zos siz nhiêv hluz trâus jông lơưv, thâuv co mav heik trâu niêv txir pâuz, niêv txir tso chei siz zuôr, uô yôngz cok trâu têx mê nhuôv”.

Hnuz krêiz gơưv tuz nxeik ntơư uô txix gơưv, tos tuz lok sik tos nxeik zuôr gra đros iz tuk keiz, iz hưx chơưr, iz traz tâuk, iz traz triêv, iz kro ntâuz thiêz 2 luz xâur tôngx. Tos nxeik (lok sik tos tuz) txeik têx chuôz zênhx, chơưr..... sâuv thiêz qir lênhk nhav tso tul nxeik mul zuôr tuk tuz, lok sik tso tuk tuz zuôr tuk nxeik. Txix hnuz krêiz tas gơưv tuz nxeik co uô txix gơưv, 2 tuk tuz nxeik thâuv ntơư nưk jông iz zav li gơưv niêv txir yiêz tsi tâu nox yôngz cok thiêz  thâuv no niêv txir 2 tos qir siz jênhv uô pox chuôk zơưs chuôk. Lok sâuv têx chei krêiz siz zuôr, zơưv A I Hat heik pâuz, nênhs Xơđăng seiz hloz lok sâuv cêr cưr cêr tix, viv li cux uô zôngx ziv xưz:

“Đhâu thâuv 2 tos niêv txir jông siêz, thôngx ziv, gơưv mê jênhs muk nul tos tuz: Cox po jông siêz zuôr tuk nxeik ntơư uô cox nhaz? tuk tuz chos luk trâu niêv txir tiêk: Cur txâuk siêz zuôr tuk nxeik co lok uô cur pox cur sêr. Txix thâuv cur hloz tiêr txir, cur tưz seiz njiê thiêz pov nưk nziv cur siêz, jông uô cur nhaz..... Txix iz jiês no ưz tưz uô  gâux uô đrâul sưv jông, iz tuk tso tsi tâu iz tuk tsês, ưz xar cov nêx chor lâuk tso chei, ưz tâu nhoz lok uô cê, siz hluz tas tiêv”.

Đhâu hnuz krêiz tas gơưv tuz nxeik ntơư, txơưv 2 tos tưz siz jênhv uô chuôk, tuz nxeik tâu uô cê xưk niêv txir yiêz tsi tâu nox yôngz cok, taz sik lơưr tsi tâu nox nhoz, pư uô cê xưk niêv txir. Luz six hơưv, hnuz nhôngs txix thâuv siz krêiz tas lok tax txos trâu hnuz nox yôngz, seiz chuôz zis ntơư muôx lok sik tsi muôx, têx thâuv iz lok sik 2, 3 luz hlik taz sik tsi chiê đhâu iz shông. Co zos six hơưv zov chênhr yax chiê trâu gơưv niêv txir yiêz nênhs Xơđăng luz nênhx: Lơưr tsuv chêir, tsi tâu uô têx tuk tsi zuôv chei, cui tinhv hâur jok. Zơưv A Djoa, nhoz jok 3, xã Tân Cảnh, huyện Đắc Tô, tỉnh Kon Tum heik pâuz: iz hâur 2 tuk nhuôv co uô tuk tsi tsik trơưk chei, cui tinhv mak zuôr trâus jok bluô lok six hnhar:

“Cxuô zav txix thâuv krêiz tax txos trâu thâuv nox yôngz mak tsuv uô trơưk cui tinhv hâur jok. Lơưr pêz heir nênhs Xơđăng phôngz cxưx, zos têx tuz nxeik hluôk nox nhoz, pư uô cê xưk niêv txir tsi trơưk chei, chiê muôx mê nhuôv uô ntêx mav siz zuôr mak lâuk jok zuôr châuv ntiêz 2 tuk tuz nxeik co khiêr muk, tsi khênhr nhoz hâur jok. Tax thâuv tưs lơưr uô tâu trơưk li  chor lâuk jok bluô cov nriêr keiz, nriêr buô lok nzuôr jêx jok njêx muôs tas, lơưr thiêx tâu chei tror lok nhoz hâur jok”.

Têx chei li heik sâuv tưz uô txo grêk tsơưs tâu qênhx shênhx têx tuz nxeik hluôk nênhs Xơđăng nhoz cxuô jêx jok siz thav siz đênhr chiê muôx mê nhuôv uô ntêx, tuôr tâu chiê têx cêr nênhx jông, iz chas ntơư taz por tâu đas jos xênhz zus nhuôs trâu lênhx niêv thiêz mê nhuôv luz nênhx zar tov kaz.

Lok sâuv nox yôngz cok trâu gơưv tuz nhaz, 2 tos pox zơưv, niêv têik zơưv txir xeir têx hnuz nhôngs jông chiê tsưr tsix nox yôngz ntơưv luz tsêr côngv thôngx. Trơưk li pos Y Yêm, nhoz xã Ea Uy, huyện Krông Păch, tỉnh Đắc Lắc, nox yôngz zos hur tiz si têx cưr tix nênhx tsa nênhs Xơđăng sđ hâur jok hnuz lov jêv:

“Trơưk li pêz cêr chei nhoz no, nox yôngz cok mak tsưr tsix ntơưv luz tsêr côngv thôngx, hur si têx jâuz mor, chơưr, 2 tos puôr lênhx siz paz, gra tuôx nox ntơưv no. Têx kruô tuôx nox yôngz, phôngv côngz hmôngr trâu gơưv tuz nhaz, khênhr zos iz khoz chơưr xơưs thiêz iz tuk keiz, lơưr buôk ti muôz trâu gâux nhaz, đrâul vâur niêv thiêz txir. 2 tos niêv txir txeik têx cưr tix nênhx tsa  têx  huv ntơư, gra muk trâu tiv tsêr rông chiê sik đros nox kaz hâuk luôs, phôngv côngz trâu gơưv tuz nhaz yiêz co uô nênhx siz hluz tas  tiêv......”.

Lar heik, nênhs Xơđăng uô ntêx thâuv zuôr nox yôngz, 2 tos niêv txir siz chos seiz lax lok sâuv têx nhuôs luz nênhx, cêr nox hâuk, đas jos, hu cưr tix nênhx tsa li chas tuôx đros nox đros hâuk.... Tos tưs txov nhêv đuô mak đhâu thâuv nox yôngz tas, gơưv tuz nhaz, nxeik vâur co lok nhoz trâu tos txov nhêv co uô ntêx (txix 2-3 shông), ntơư zos paz tos niêv txir co khưr, uô têx hâux lưv chiê hla đhâu cêr txov, jux juk truôx tuk luz nênhx. Đhâu ntơư 2 niêv txir hluôk no mav li lok nhoz trâu tos niêv txir tov tsêr. Six đros 2 tos niêv txir nhoz, nox li co tax thâuv tưs luz nênhx nhoz khênhr đuô, gơưv niêv txir co mav pheiz chuôz.

(Nền nhạc Xơđăng)

Nhiv no, nhoz cxuô jêx jok nênhs Xơđăng ntơưv Tây Nguyên, têx cêr nox yôngz cok cux tsênhv tâu lơưr uô đreiv, tuôr tsês chiê têx txux chi jông li heik sâuv, paz uô yênhx iz cêr sik thôngx siêz truôx nhoz cxuô lênhx, cxuô chuôz xênhv sđ./.

(TTTN-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Bình Liêu-qơư jông jav nhoz Đông Bắc

Chor hnuz no, thax tsav tox siêz ntus đriv Bình Liêu (Quảng Ninh) muôx chôngz kruô du lịch. Tsôngv kruô tuôx txix ntâu tỉnh, thành phố lok six nhiêv chor liêx ntêir đax rur sâuv têx ntar trôngz muôx đros chor nxuôr tâux đơưz vos, jôngr hồi, jôngr cuêv fix njuôz xiêz, chor tsas đêx Khe Vằn, Đêx Moóc jông gâux, ciêz xã Đồng Văn muôx ntâu zav jông…tix lâus Nguyễn Nam Bình, tsôngv kruô tuôx txix Hà Nội puz pâuz:

“Zuk xar tiêk Quảng Ninh tsuôk muôx Hạ Long, du lịch đêx hiêr xưz tsik pâuz muôx Bình Liêu tox siêz. Xar tiêk liêx ntêir tsuôk muôx nhoz Tây Bắc xưz taz sik nhoz Bình Liêu cux jông li co. Tuôx trâu ntus đriv mak siêz shir phaz hênhr”.

Zos huyện tox siêz qơư hêir nênhs Tày, Cho, Sán Chỉ nhoz chôngz, zos cxuô mênhx cxưx Bình Liêu li têx vênhx huôv jông uô trâu tsôngv kruô nhiêv. Lơưr zos chor nênhs chox tsôngv kruô ndis shuôk zuk qơư nhoz txix zuk siêz nhiêv. Jông hâur tsôngk yo cxôngx nzor, hêik oz pêz suôz gâux then, niêv tix Triệu Hoàng Nga, tsênhv qơư yax mông thiêz vênhx huôv Bình Liêu hêik:

“Zos nênhs Tày, đrâuv pâuz txos zuk mênhx cxưx li têx vênhx huôv mak zuk tsênhv pâuz tâu txos vênhx huôv cxuô mênhx cxưx sik đros uô nênhx nhoz sâuv thax tsav đuô pir li chor nênhs nhoz têx qơư txơưr đuô. Zuk cux tsik so hêik trâu tsôngv kruô mnôngsyênhxx  têx vênhx huôv jông, iz zav li hêir nênhs Tày uô tsêr nhoz, nox yôngz cok li chak, lok sik tiv uô chak pox niêv Cho ho qêik plâuz kror muôs. Zuk pov tsôngv kruô lok six nhiêv mnôngs, co zos kror chiê zuk sir jos, nriêr pâuz nzir chiê hêik trâu tsôngv kruô pâuz”.

Txix têx piz uô xuz thơưx, tsôngv box tưz piz uô du lịch. Đros thiêz chính quyền li tsưr ziv huôv tsar, sir jos uô tiêr cxiv luôs cơ sở cxuô zav, chôngz lênhx pêx xênhv Bình Liêu tsov cưv yưv pênhr uô chor dịch vụ nhoz so, nox hâuk. Tưz muôx tsôngv box li têx Homestay vênhx huôv jông zaz zâuv tsôngv kruô ndis shuôk. Huyện cux hêik pêx xênhv sir jos hêik pâuz, muôs têx hax huv ntơưv ntênhk ciêz xưk li nduôr coóc mò, miến dong, jiz mur, blôngx đa đêx, yuôx njuôz…zơưv Đặng Bá Bắc, Chủ tịch UBND huyện Bình Liêu puz pâuz:

“Ntu đhâu pox nhuôs sơưr đơưk tưz sưv jux juk đros huôv tsar du lịch. Thâuv muôx huôx tôngv dịch vụ, tsôngv kruô tuôx zuôr hax huv mak pox nhuôs tưz sir jos uô muôx chor hax huv jông, paz muôx nzir phênhv sâu. Njiz tsôngv kruô du lịch, pox nhuôs cux pâuz tuôr nzir vênhx huôv, huôv tsar kinh tế, sik thav. Ntu zuôr txos zuôr muôx nzir ntâu kror yiêz”.

Bình Liêu tsêx trung huôv tsar hax huv du lịch nriêr pâuz têx vênhx huôv, têx ntênhk hội, hnuz hội cxuô mênhx cxưx jông. Xã Húc Động muôx nênhs Sán Chỉ li Hội hu gâux Soóng Cọ, xã Đồng Văn muôx hội Kiêng chuô- “ntênhk ciêz” thax tsav Đông Bắc, xã Đồng Tâm muôx ntênhk hội pax sở jông jav… Đros co zos dự án jok vênhx huôv nênhs Tày, nênhs Cho. Đros têx no, pêx xênhv cxaz chuôz trâu cungz dịch vụ, cê huôv tsar kinh tế, cê tuôr chiê têx vênhx huôv zênhx muôx.

Tsar tov thiêz têx jông jav nhoz ntus đriv tưz zaz zâuv ntâu doanh nghiệp tuôx huôv tsar dịch vụ du lịch lơưr saz jông đuô. Đhâu jiês xar muôx 100 doanh nghiệp tuôx sêiz shuôk txos Bình Liêu, zơưv Phạm Hải Quỳnh, chủ tịch câu lạc bộ du lịch côngv thôngx CTC (Hiệp hội du lịch Việt Nam) puz pâuz:

“Đhau qênhz shuôk mak ntâu doanh nghiệp hâur câu lạc bộ lok six tsov cưv txos hax huv du lịch no. Nhênhz chơưv tsênhz lok têx tsiv gri zênhx muôx nhoz thax tsav no mak pêz zuôr muôx tsưr ziv huv đros trâu Bình Liêu. Kror zov chênhr tiv zix zos huv đros vênhx huôv tiv phaz thiêz kror liv txix du lịch tsuv paz trâu côngv thôngx, pêx xênhv nhoz tiv phaz”.

Txix hâur shôngk shông txos nhiv no, tưz muôx zuôr xar 5 vạn lênhx kruô tuôx trâu Bình Liêu. Njuôk xav tas nro chor kruô shông 2017 zos 6 vạn ntâu lênhx, phênhv sâu txix du lịch zos 14 tiv đêiv ntâu. Bình Liêu sir jos txos shông 2020 zuôr yênhx tsênhv qơư du lịch chiv xênhz, du lịch vênhx huôv côngv thôngx thiêz nhoz so đros cxiv luôs cơ sở kỹ thuật huv đros, hax huv du lịch ntâu, muôx têx vênhx huôv mênhx cxưx jông thax tsav ntus đriv. Khưx phưx têx phiv liv, du lịch tâu vav tiêk zuôr paz uô trâu thax tsav jông jav no nhoz Đông Bắc tâu sơưr đơưk pâuz txos, paz trâu tsôngv box huôv tsar kinh tế ciês sâuv zuk qơư nhoz./.

(TTĐB-Lik Thox cxêik nhênhv)