Ntênhk txi côngv hâur đêx-Hêik tơưv hêir nênhs Êđê li tsov cưv txos hâur đêx

(Nền tiếng chiêng)

Suôz đruôk tôngx đros nxê ntưk hâur luz tsêr côngv thôngx jok Ky, thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk, hêik pâuz tiêk cxuô kror tưz bax tiêr, cxơưz cxiz cxuô lêhx nênhs tsêx trung lok chiê ntênhk txi côngv hâur đêx tâu kriz uô. Lâul jok Y Bang Byă puz pâuz, No zos hêir nênhs Êđê li têx vênhx huôv muôx txix ntêr lok. Lơưr co, hêir nênhs Êđê tsik so yênhx lix jok ntơưv qơư muôx hâur đêx. Hêir nênhs Êđê tsik so sêiz car thiêz tuôr chiê jông cov hâur đêx hur si. Yênhx shông, đhâu thâuv sâu kôngz lôngk tas, uô ntêx thâuv zuôr piz hla trâu uô chiv kôngz yiêz, fênhx six mak txos thâuv hli 3 zax lix, tas nro jok zuôr sik đros tsưr tsix ntênhk txix côngv chiê uô tsâus đaz đêx tưz paz trâu jêx jok muôx tâu đêx hur sir zôngv, paz muôx ntux yar ntux nas huv đros kôngz lôngk sâu tâu ntâu, sơưr đơưk tsâu sor, shir phaz. No cux zos chiê sơưr đơưk hâur jok lok uô cê, phêiz kênh cxuô kror hâur luz nênhx, têx hâux lưv uô tâu hâur iz shông đhâu. Lâul jok Y Bang Byă hêik:

“Hnuz ntênhk txi côngv hâur đêx zos mênhx cxưx li iz kror jông muôx txix nxôngx nzor lok. Yênhx shông puôr lênhx tsưr tsix iz shông iz jiês, sơưr đơưk lok six shir phaz đros cxaz chuôz kror hâux lưv no chiê tuôr chiê zuk mênhx cxưx li têx vênhx huôv, phongx cxưx jông. Hâur iz shông muôx iz jiês chiê sơưr đơưk siz njiz, sik thav uô cê, sik phêiz kênhz cxuô kror lok luz nênhx thiêz uô xênhz yar kôngz nuv”.

Lơưr hêir nênhs Êđê li phongx cxưx, thâuv ntêx no, xar yênhx lix iz luz jok yiêz, tsưr jok, fênhx six mak zos lênhx pox niêv (Hlôngr trâu qênhx pox niêv uô tsưr hâur côngv thôngx) đros zuk chor cưr thor pox côngz zơưv côngz thiêz têx đaz trôngz, đaz ha zok nriêr iz kror hâur đêx yiêz. Nênhs nriêr tâu hâur đêx mak tâu chor nênhs hâur jok hu uô tsưr hâur đêx. Thâuv jok nhiv kruôr tâu yênhx lix, tsưr hâur đêx zos nênhs sêiz shuôk hâux lưv txi côngv hâur đêx. Pos H’Rôl H’Đơk, tsưr hâur đêx jok Ky puz pâuz, nhiv no, khov trâu tsưr hâur đêx thiêz sơưr đơưk hâur jok li tsar tov kinh têr, ntênhk txi côngv hâur đêx zuôr tâu tsưr tsix yênhx shông lok sik oz pêz shông iz jiês.

“Ntơưv jok Ky txix thâuv ntêx txos nhiv no mak chuôz xênhv H’Đơk muôx txơưx jênhv tsưr tsix ntênhk txi côngv hâur đêx. Zuôr tsưr tsix yênhx shông lok sik oz shông iz jiês, 3 shông iz jiês khov lơưr tsưr hâur đêx li tsar tov kinh têr. Hâux lưv txi côngv hâur đêx zos thor trâu sơưr đơưk hâur jk muôx đas jos, tsâu sor, shir phaz thiêz uô kôngz lôngk sâu tâu ntâu. Hok đros chuôz xênhv mak chuôz xênhv tưs uô jông hâux lưv txi côngv hâur đêx mak thor muôx đas jos, têx tuz nhuôs ciêz gruôs, txơưx uô nox, muôx luz nênhx jông, shir phaz”.

Chiê bax trâu ntênhk txi côngv, uô ntêx co lâul jok, tsưr hâur đêx cơưv sêiz lax đros sơưr đơưk hâur jok phêiz côngv trâu hluôk nênhs uô vêv xênhz thax tsav hâur đêx, thiêz kho cêr muk trâu ntơưv hâur đêx. Pox niêv, nếnh slâul mak yêz suô têx vax tsêr, cêr muk lok hâur jok. Chor nênhs hâur jok khov lơưr tsar tov zuôr paz tâu đas jos, cxuô zav, cxaz chuôz chuz chơưr xơưk, shâuv ntâuk đruôk tôngx, bax cxuô zav chiê txi côngv.

Ntênhk txi côngv hâur đêx tâu uô muôx pêz phênhv: txi côngv hu pox côngz, zơưv công lok đros cxaz chuôz ntênhk, txi côngv hâur đêx thiêz txi côngv thor trâu tsưr hâur đêx muôx đas jos. Iz phênhv ntênhk zuôr muôx têx zav txi côngv sik txơưr zó siz tuk kêiz lok sik iz tuk buô thiêz iz huz chơưr xơưk. Ntênhk tâu piz uô, txir nênhz thor hêik pâuz jok tsưr tsix ntênhk txi côngv, hêik tsưr hâur đêx li pox côngz, zơưv côngz thiêz têx đaz đêx, đaz trôngz đaz ha lok dự ntênhk. Đhâu co, sơưr đơưk muk trâu ntơưv luz hâur đêx, txir nênhz tror txi côngv hêik uô tsâus txos đaz hâur đêx, thor paz trâu jêx jok thiêz. Ntơưv no, đhâu thâuv ntênhk suôv câuv, chor pox niêv tâu phêiz côngz gra đêx lok trâu ntơưv luz tsêr côngv thôngx chiê nquôr cov pur chor huz chơưr xơưk trâu sơưr đơưk sik đros hâuk. Đhâu thâuv suôv câuv ntênhk txi côngv thor trâu tsưr hâur đêx muôx đas jos, phênhv hôiv tâu kriz uô hâur suôz đruôk đros nxê ntưk, đros chor nênhs cxaz chuôz ntênhk li têx suôz luk hêik, suôz luôs, sik phôngv jông.

Cxaz chuôz dự ntênhk txi côngv hâur đêx ntơưv tsêr côngv thôngx jok Ky, niêv tix H’Su Juê H’Đơk, zos tsưr luz hâur đêx tuz nhuôs xênhz nzưr puz pâuz:

“No zos jiês tiv pêz cur jêx jok tsưr tsix ntênhk txi côngv hâur đêx. Hâur đrôngs thành phố no mak tsuv hêik tiêk yuôr cur jêx jok tsênhv tuôr chiê tâu kror ntênhk cxôngx nzor no. Đhâu ntênhk hôiv no paz trâu cur pâuz ntâu đuô lok zuk hêir nênhs luz nênhx, têx vênhx huôv, phongx cxưx jông…txix co zuk pâuz txos zuk pox côngz zơưv txưr, pâuz txos chor nênhs uô ntêx têx côngz lox tưz cxiv tsa tâu zuk luz jêx jok. Nhiv no txơưv xar hôiv hlôngr yiêz ntâu, taz sik zuk cux sir jos tsik chiê têx vênhx huôv, phongx cxưx co trâus pôngz plox”.

Nhiv no, txơưv tiêk tưz tâu txo grêk tsơưs ntâu thiêz kho đuô iz cxiê kror hâur tsưr tsix cov huv đros trâu yênhx jêx jok li tsar tov, taz sik hêir nênhs Êđê li ntênhk txi côngv hâur đêx cux tsênhv tuôr chiê tâu têx kror jông cxôngx nzor. Tưz tsik zos hêik tơưv tâu têx phongx cxưx, ntênhk txi côngv hâur đêx tsênhv paz hêik sơưr đơưk hâur jok muôx txơưx jênhv por vêv tênhv qơư, por vêv jôngr, đêx ar, hâur đêx, sêiz co zó côngv thôngx têx kror jông, muôx tsiv gri./.

(TTTN-Lik Thox cxêik nhênhv)

Hêir nênhs poz ziz Quỳnh Nhai tror chos pax ntok ntâuz

          Hâur ntu đrav ntêx, hêir nênhs poz ziz nhoz cxuô luz jêx jos hâur thax tsav huyện Quỳnh Nhai, txơưv đêiv têz tưs cux pov chos pax chiê ntok ntâuz, xơưk tsôngk trik yo cxuô zav. Ntơư zos chor pax chox lok uô pav vor pav puô, uô hâur ndông, hnaz thiêz fuôv cxuô zav sir zôngv hâur hêir nênhs poz ziz li luz nênhx hâur niêx hnuz. Chênhr zos li hêik ntơư, hêir nênhs poz ziz tưz huôv tsar chos pax trâu cxuô luz jêx jos thiêz txơưv chuôz zis tưs cux muôx grok ntok ntâuz thiêz chor nxêik muôx 12-13 shông tror sâu tsuv tâu cơưv shâuv tsưr ziv chos pax ntok ntâuz. Pos Lò Thị Nguyễn nhoz jos 2, xã Mường Giàng, huyện Quỳnh Nhai, tỉnh Sơn La hêik pâuz:

           “Pêz hêir nênhs poz ziz nhoz Quỳnh Nhai, zos chiê uô cov tâu iz đêiv ntâuz pax chox lok sir zôngv mak uô ntêx tsuv muk tsêz chos pax, thauv tưs tsoz pax co tơưs mav muk đê chor pax chox lok jiêz tsês uô yênhx pơưs, yênhx hnaz thiêz muôz grok jov câur uô xor pax”

          Hêir nênhs poz ziz têx ntâuz ntok uô ntâu zav pax txêix jông jav txơưr tsik siz thôngx huv đros hêir nênhs co li luz nênhx hâur niêx hnuz. Hur tiz si têx ntâuz ntok tâu ntơư, phênhv ntâu muôz chox lok xơưk uô pav puô, pav vor, hnaz thiêz muôz trâuk gax cov đuz chiê xơưk tsôngk trik yo hnar thiêz muôz xơưk uô fuôv txiêx ntông. Lar hêik zos thâuv hêir nênhs poz ziz muôx iz tus nxêik muk uô nhaz, chuôz zis tsuv muôx ntâu pav vor, pav puô, hâur ndông, fuôv txiêx…chox muk krưr trâu niêv txir pox zơưv thiêz têx nênhx tsa cxênhz jê. Iz chas ntơư, hêir nênhs poz ziz cêr đaz cêr kruô, thâuv tưs cux sir zôngv ntâuz pas. Taz sik nhiv no cux zos yuôr iz cxiê chuôz zis nhoz trâu xã Mường Giôn, Mường Chiên, Pha Khinh, Cà Nàng, Chiềng Khay thiêx sir zôngv; đuô li cxuô xã txơưr cux tsik muôx chuôz zis tưs sir zôngv têx ntâuz ntok co chax lok uô đaz uô kruô li ntu đrav ntêx lơưv thiêz.

          Lar hêik zos hêir nênhs poz ziz chor nxêik nhiv no tsik muôx tus nxêik tưs pâuz ntok ntâuz thiêz cux tsik pov chuôz zis tưs muôx grok ntok ntâuz lintu đrav ntêx. Tus muôv Là Thị Sáng, nhoz jos 2, xã Mường Giang hreik pâuz:

           “Pêz chor nxêik nhiv no mak muôx tsơưs tsơưs tus thiêx pâuz chos pax thiêz pâuz ntok ntâuz, cur cux tok njôngr cov hâu nov ntơưv qơư tsuv moz siêz cxơưz cxiz kriz lớp kriê cơưv tsưr ziv chos pax thiêz tsưr ziv ntok ntâuz, tsik chiê zuk hêir nênhs têx tsưr ziv ntok ntâuz pôngz plox”.

          Trơưk li zơưv Đinh Chính Hiến, phưv tsar phôngx vênhx huôv huyện Quỳnh Nhai, tỉnh Sơn La cux tsênhv taz tov hêik trâu hâu nov huyện chiê tso tơưv cxuô faz tsưr ziv cxươz cxiz tsôngv px hêir nênhs poz ziz hâur thax tsav huyện tror chos pax ntok ntâuz thiêz muôz têx luôs hâux lưv chos pax ntok ntâuz co chox lok trâu ntênhk vênhx huôv đros trâu huôv tsar du lix thiêz kriz ntâu lớp kriê cơưv shâuv tsưr ziv chos pax ntok ntâuz trâu chor nxêik hluôk nhiv no.

 “Phôngx vênhx huôv huyện tưz muôz têx tsưr ziv uô xor ntok ntâuz chox lok piêr kriê trâu hâur ciêz vênhx huôv-du lix huyện Quỳnh Nhai shông 2019 nhiv kruôr đhâu thiêz đros hội pox niêv vir ndâuk huyện cxơưz cxiz chor nxêik hluôk cơưv shâuv tsưr ziv chos pax ntok ntâuz cov muôx đros đrêiv hâur luz nênhx tsik chiê pôngz plox”./.

                                                         (Tsu cxêik nhênhv-Đức Anh)