Phênhv thưr 5, hnuz 31/3/2016:

Quảng Nam: Bax hlôngr yiêz tsoz chos tir thêir ntux kruôr gis

Thâuv ntêx, zơưv Trần chinh nhoz jok Mỹ An, xã Đại Nghĩa, huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam uô 1800 xưv phaz liêx blêx cux sâu tsi tâu pêk tsơưs. 3 shông lok no, zơưv Chinh chuôz zis muôz hlôngr chos tsơưz, sâu tâu ntâu đuô 10 bâus pir li uô bêx. “Uô iz shông iz tsov, mak chos tsơưz tâu 10 tsov đeiv, li ntơư tâu ntâu đuô 10 bâus. Txix thâuv hlôngr chos tsơưz, chuôz zis tưz nhoz khênhr đuô, tsi yuô txov nhêv li đrav ntêx. Cur cux heik hâu nov ntơưv qơư cov fuô kriê tsôngv box sơưr đơưk hlôngr yiêz tsưr ziv uô nox, xar uô tâu trơưk têk, tsưr ziv tsuv tiz jông uô li uô tâu”. Nhiv no, 200 ntâu ziv chuôz zis tsôngv box nhoz xã Đại Nghĩa tưz muôz têx liêx têz uô tsi jông blêx, tsi muôx đêx uô hlôngr chos têx kôngz li: tsơưz, tâuv, jâuz….muôx grêk kinh tế siêz. Niêx shông, cxuô ngênhx muôx vax huôv ntơưv qơư tsưr tsix kriê cxaz tsưr ziv hlôngr yiêz tsoz chos paz tsôngv box xeir tsov têx nôngz kôngz jông lok chos, sâu tâu nju. Thôngz đhâu cuiv nhiêx paz tsôngv box, sơưr đơưk cux tâu kêr txeik pênhr huôv tsar uô nox uô hnar. Txos nhiv no, huyện Đại Lộc muôx zuôr xar 400 ha liêx têz hlôngr uô đuô lưv zav kôngz puôr lênhx uô tâu trơưk tsưr ziv, siêz xar thiêz sâu tâu ntâu pir li uô blêx. Huyện Đại Lộc zuôr tror muôz 100 ha têz uô tsi jông blêx hlôngr chos têx jâuz tâuv. Uô ntêx zos tsov cưv trâu têx thax tsav qơư kis, khênhr tsi yuô muôx đêx uô li: Ntơưv xã Đại cường thiêz thị trấn Ái Nghĩa hlôngr chos luôv zênhz, jâuz krưr, tâuv…. Hâur iz cxiê liêx têz uô iz chiv blêx, ndaz ndơưv tsi muôx đêx uô, ntơưv qơư cux heik tsôngv box sđ cov muôz hlôngr uô lưv zav kôngz, chos tâux tu zus nhux tưv lok sik khơưz pak đêx zus njêl. Zơưv Nguyễn Văn uang, Phưv tsar phòng kôngz nuv thiêz huôv tsar tox siêz huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam heik: “Hâur têx shông zuôr txos, UBND huyện cxiv tsa tsưr ziv, muôz iz cxiê liêx têz uô tsi jông blêx, tsi yuô muôx txâuk đêx uô đrav kaz đês ntơưv jok 1 Đại Thành, Đại Cường hlôngr uô đuô lưv zav kôngz. Đhâu thâuv tsôngv box sđ hlôngr chos têx kôngz txơưr đuô, lơưr luz nênhx tưz iz hnuz tsar ndê jux juk. Ntâu lênhx, đrav ntêx uô blêx tsi txâuk nox taz sik txix thâuv hlôngr tsưr ziv uô têx kôngz sâuv nkruôz, muôs tâu grê, luz nênhx tưz nhoz khênhr, uô tâu vax tsêr jông nhoz thiêz txoz cxơưx tâu trâu têx tuz nhuôs tâu muk đros luôs cơưv txux chi. Têx liêx têz hlôngr uô đuô têx kôngz, phênhv ntâu uô tâu li chas puôr lênhx muôs tâu hur si”.

Txix nhiv no txos shông 2020, tỉnh Quảng Nam tso tơưv tsưr ziv muôz 5 cxênhz ha liêx têz uô blêx hlôngr chos têx jâuz tâuv thiêz uô lưv zav kôngz. Hâur qênhx shênhx muôx tsi txâuk đêx uô li nhiv no mak têx jâuz tâuv tâu ntâu thax tsav, suôv qơư lơưr xeir chos. Zơưv Lê Muộn, Phưv giám đốc Sở kôngz nuv thiêz huôv tsar tox siêz tỉnh Quảng Nam heik: “Uô lơưr tsưr ziv hlôngr yiêz tsoz chos hâur cheix chiv, tỉnh Quảng Nam tso tơưv tsưr ziv nzor fuô uô lơưr trâu hlôngr yiêz têx tsoz chos mak blêx zos zav kôngz uô tâu ntêr thiêz truôx, taz sik têx liêx têz li no muôx tsi txâuk đêx uô viv li uô tsi yuô tâu bâuv li têx kôngz txơưr đuô. Tiv 2 zos reik đros trâu zôngv đêx cxênhx txuôs. Hâur 3 shông chêx tsôngk chox kriê mak têx liêx têz uô blêx hlôngr uô đuô lưv zav kôngz trâu muôx nhos 5 cxênhz ha. Zuôr txos no, tỉnh zuôr sir jos fuô uô txos trâu hur si yênhx thax tsav. Hlôngr yiêz tsoz chos, lar heik zos têx nôngz kôngz tsôngv box cê uô tâu, sâu nju”./.

                                                      (TTMT-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Phênhv hnuz 31/3/2016:

Iz lênhx nênhs Hmôngz sêiz car hợp tác xã, xar njôngr uô bluô nux

Nhiv kruôr cxiv tsa tâu shông 2014, taz sik txos trâu nhiv no, Hợp tác xã Hmôngz Cát Cát ntơưv jos Cát Cát, xã San Sả Hồ, huyện Sa Pa, tỉnh Laox Cai tưz yênhx iz kror qơư nto bê, muôx chôngz lênhx kruô pâuz txos. Ntơư zos qơư nhox uô cxuô zav trox ntông yuôx đrox  njuôz râuz  nzuôr chêr, njêr tsâu cơư tơư, chiêz mur…..Chênhr zos cxuô zav yuôx muôs li hêik ntơư, Hợp tác xã nhiv kruôr cxiv tsa tâu tsik ntêr, taz sik têx luôs hâux lưv uô ntơư tưz truôx tuk, sâu tâu lok nhiêx txiêx trâu 14 lênhx xã viên thiêz muôx liv ntâu lênhx ntơưv qơư ntiêr uô jos.

 Zơưv Má A Nủ thav tiêk: thâuv Nủ tsênhv cơưv ntơưr lớp 9, nưs muôx iz lênhx tix lâus tưr tâu đại học; taz sik, niêv txir uô nênhx pluôs, Nủ oz cưr tix tsik muôx txâuk nhiêx  muk cơưv ntơưr nzir thiêx tso ntơưr tsês; Nủ uô iz siêz muk uô jos. 4 shông uô jos trâu iz luz công ty du lix, Nủ cux zênhx pâuz thôngz têx tsưr ziv nhox trox ntông yuôx, Nủ thiêx truôx siêz bo uô trơưk. Shông 2013, Nủ tưz đros oz pêz lênhx fôngx zưs uô nhox liv zav ntông ntơưv thax tsav qơư nhoz. Thâuv qir uô, niêv txir thiêz chôngz lênhx fôngx zưs cux qênhv tso tsês tsik puz uô; Taz sik, Nủ siêz truôx bo uô. Thâuv ntơư, tsik muôx pênhr nhiêx, Nủ muk kir txêik trâu cxuô qơư thiêz zâuv iz cxiê fôngx zưs sik côngv pênhr nhiêx  cxiv uô. Đhâu ntơư, têx xiv huv uô tâu tiêr, tưz chox muk muôs trau ciêz đrôngl; jux juk tưz muôx chôngz lênhx kruô pâuz txos thiêz Nủ tsênhv kriz đar qơư uô nzir hauar Hợp tác xã. Má A Nủ hêik pâuz:“Cux zos zuk hmôngr jông thiêz, zuk tsuôk pâuz mê njik xưz, taz sik chuôs li zuk six nhiêv uô têx hâux lưv ntơư, zuk thiêx truôx siêz bo uô. Thâuv qir uô, ntâu lênhx fôngx zưs cux qênhv, tsuv tso tsês tsik puz uô, tsav uô tsik truôx. Taz sik, cur xar tiêk, têx hauax lưv ntơư tsik phiv liv luôx tưs, zuk tsuv truôx siêz bo uô, txơưv li chas cux zuôr uô tâu tiêr”.

Chiê muôx cov txâuk cxuô zav ntông yuôx đros njuôz chox lok nhox, Nủ tưz chos tâu 20ha li: Ntông txir hơưk, kriêr, tâux đuz, ntông txir cok lox thiêz zok nriêr ntâu zav yuôx ntông, yuôx đrox njuôz nhoz pêv têx har jôngr chox lok nhox; Nủ cux ntiêr 20-30 lênhx nênhs muk zok nriêr cxuô zav yuôx đrox njuôz hêik sâu. Nhiv no, Hợp tác thax tsav qơư chos; tsưx phưv cxuô zav ntông yuôx thiêz yuôx đrox njuôz tưz kriz đar txos trâu xã Sơn Bình, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu. Lar hêik zos têx xiv huv uô tâu  muôs, tsuv tsês 5% uô nhiêx quiv hâur Hợp tác xã chiê paz trâu têx mê nhuôv shuv xênhz muôx cêr txov nhêv ntơưv tsênhv qơư. Uô ntêx, Nủ cux hêik trâu têx lênhx nênhs siêz jông, muôz têx ntơưr yuôz kuz chox tuôx tsês trâu iz kror qơư chiê kriz lớp cơưv luk Anh trâu têx nhuôv zâu cơưv hâur qơư Hợp tác xã tsik tas nhiêx. Zơưv Má A Chư, Bí thư Đoanx Xã San Sả Hồ, huyện Sa Pa, tỉnh Laox Cai hêik pâuz:“Nủ zos iz lênhx hluôk nênhs truôx siêz bo cxiv kho luz nênhx, iz chas uô bluô nux trâu ziv chuôz zis; tix lâus Nủ cux tsênhv paz cxuô lênhx hluôk txơưr đuô cov sâu tâu nhiêx txiêx cxiv kho luz nênhx. Đros ntơư, Nủ cux kriz lớp cơưv kriê luk Anh trâu chor mê nhuôv hâur thax tsav tuôx cơưv”. Shông 1994, thâuv muôx 22 shông, Má A Nủ tưz xar njôngr tsưr ziv huôv tsar uô bluô nux trâu zuk thax tsav qơư nhoz thiêz Nủ cux xav tiêk: Hâur ntu zuôr txos no, Nủ tsênhv zuôr zok nriêr iz cxiê dự án ntơưv tsênhv qơư chiê chor hluôk đros huôv tsar uô bluô nux trâu thax tsav qơư zuk nhoz thiêz paz iz phênhv tưs trâu chor ziv chuôz zis tsênhv txov nhêv đuô zuk, cov sđ puôr lênhx muôx luz nênhx tsâu sor./.

                                                      (Tsu cxêik, nhênhv-An Kiên)