Ciêz đrôngs zuôr muôs têx cxur li txơưr txar

Shông 2018 zos shông ntâuk hov jông VN ngênhx tsiv uô thiêz muôs cxur trâu luôs 2 chas thax tsav, têz qơưk đrâuv, đros thiêz tsar ndê 20%, ndê hur si grê thiêz têx cxur jông. VN luôs hâux lưv muôs cxur trâu luôs 2 chas têz qơưk đrâuv tưz tuôr truôx tâu jông txix ciês hâur shôngk shông khov ntâu ciêz đrôngs lơưr tror zuôr txos, trơưk hur si hux thôngx chêx tsôngk thiêz hux thôngx muôv muôs. Tsi tiêk li heik co, VN têx cxur cux tưz qir tâu muôs trâu têx ciêz đrôngs lox li: Hàn Quốc, Nhật Bản, Hồng Kông-Trung Quốc, Mỹ, Liên minh châu Âu thiêz tsi so tuôr tâu truôx zos têz qơưk sơưr tiv 3 muôs ntâu cxur yax sâuv ntiêx têz, uô kaz Ấn Độ thiêz Thái Lan. Zơưv Trần Thanh Hải, Phưv Cục tsar Cục zuôr muôs têx cxur, xiv huv đrâuv luôs 2 chas têz qơưk lol thiêz trâu lơưr saz têz qơưk đrâuv, Bộ Công thương phênhz li no:

“Lok sâuv tsênhz tiês, pêz pov 2018 zos shông uô tâu jông. No zos shông xuz thơưx fuô uô Thủ tướng Chính phủ Nghị quyết 942 lok muôs cxur trâu luôs 2 chas têz qơưk đrâuv. Co cux zos shông mak muôx têx hlôngr yiêz jông thâuv muôx Nghị định 107 hlôngr trâu 109. Đhâu ntơư, tsi tiêk uô tâu trơưk têx doanh nghiệp  mak hur si cxuô thax tsav qơư, lar heik zos thax tsav tiêx đras niêv đêx Cửu Long tsưr ziv, siêz xar”.

Zơưv Đỗ Hà Nam, Phưv Chủ tịch Hiệp hội kôngz krâur VN, Chủ tịch uô Tổng Giám đốc Intimex Group heik: Têx chei yiêz tưz muôz jông six hơưv trâu doanh nghiệp hâur bax tsưr ziv zok nriêr ciêz đrôngs, qơư sâu zuôr:

“Zos doanh nghiệp muôx cêr sik hux jos, pâuz siz paz mak zuôr zok nriêr tâu ciêz đrôngs jông sâu zuôr têx xiv huv. Muôx nzir chei yiêz jông trâu doanh nghiệp thiêz, mak ziv muôx ntâu six hơưv jông đuô. Thâuv ntêx uô đaz tsi cux tsuv đas cir trâu hiệp hội. Cux muôx tâu trâu hâur zos Hiệp hội zuôr pâuz tas hur si cxuô zav, taz sik cux muôx têx uô phiv liv trâu doanh nghiệp. Đros thiêz muôx chei yiêz krêz đar hâu cêr trâu huôv tsar, taz sik ntơư cux zos phiv liv lox thiêz”.

Txơưv huôv tsar uô tâu jông taz sik hâur hâux lưv seiz car muôs cxur trâu luôs 2 chas têz qơưk đrâuv thiêz huôv tsar ciêz đrôngs cux tsênhv yuôr iz cxiê têx nuv uô tsi tâu tâu. Kror pov tsênhz hâur shông 2018 zos muôs cxur trâu luôs 2 chas têz qơưk chuôz tsar cov muôx ntâu cxur, tsi tâu moz siêz txos hlôngr yiêz uô têx cxur kaz, taz por ngaz tuk zav nox.....thâuv muôs trâu luôs 2 chas têz qơưk. Đros trâu têx li heik co, ciêz đrôngs muôs têx cxur cux tsênhv zos muôs ntâu trâu iz cxiê ciêz đrôngs thâuv nzor, lar heik zos ciêz đrôngs Trung Quốc; têx cxur muôx bê zos cxur VN buôk ti muôs trâu luôs ciêz đrôngs tsênhv tsơưs..... No zuôr zos têx mak tsuv muôx tsưr ziv trâu iz shông yiêz 2019 muôs têx xiv huv trâu luôs 2 chas têz qơưk đrâuv. Zơưv Phạm Quang Diệu, Giám đốc Công ty Agromonitor heik:

“Cur xar uô li chas cov pêz muôx têx cxơưz uô tâu têx chei thiêz phênhz tâu mênhx nhoz 2 ciêz đrôngs chêx tsôngk thiêz ciêz đrôngs muôv muôs chiê pêz muôs têx cxur tâu gri. Côngv thôngx doanh nghiệp tsar ndê six hơưv muôs cxur. Taz sik pêz xar, têx chei jông li heik sâuv, cur seiz zuôr hlôngr uô tâu txix ngênhx cxur, txix chei qênhz shuôs trâu huôv tsar uô. Têx cơ quan lês uô hâux lưv têz qơưk lol sik Hiệp hội cxuô, ntơư zos txix hành chính trâu cêr paz max, muôz qơư huôv tsar chiê paz cxơưz trâu cêr uô nox, lax luôv lox đuô thiêz gra lok têx muôx liv jông đuô trâu ngênhx cxur”.

Têx hâux lưv uô tâu hâur uô kôngz thiêz muôs cxur trâus luôs 2 chas têz qơưk đrâuv hâur shông 2018 huôv tsar jông, taz sik ntâu lênhx nênhs nhênhz chơưv cux tưz njuôk xav qênhx shênhx muôs cxur trâu luôs 2 chas têz qơưk đrâuv hâur six hơưv zuôr txos muôx têx njiz tsi tsơưs têx phiv liv, viv hlôngr chei zuôr iz cxiê ciêz đrôngs li têx kôngz krâur. Tsưr ziv uô tsi trơưk cui tinhv muôv muôs têx xiv huv sâuv ntiêx têz, têx têz qơưk têx luk, tsưr ziv tsi truôx lok sâuv zuôr muôs têx cxur trâu luôs 2 chas têz qơưk cux zos têx phiv liv mak ngênhx cxur VN tsuv njiz trâus thiêz hla đhâu. Txix ntơư, chiê khav tinhv tâu suôz bê, tsơưr lươngv, tsiv nhos đros iz têz qơưk muôx jông qơư lok huôv tsar uô kôngz nuv./.

(Thanh Tùng TTĐBSCL-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Yên Bái huôv tsar uô kôngz lôngk chơưr lơưngv siêz

          1.600 ha txir thênhx caz, huyện Văn chấn zos thax tsav qơư muôx ntâu txir ntông nhoz thax tsav tỉnh Yên Bái; hâur ntơư muôx ntâu zav txir thênhx caz kaz jiz, tưz tâu Cục sở hữu trí tuệ (Bộ khoa học công nghệ côngk nhav zos zav txir thênhx caz kaz  hâur oz shông đhâu. Ntoư zos sâu tau 12-15 tấn txir/ha thiêz huyện Văn chấn sâu tâu 8 cxênhz tấn hâur iz shông, sâu tâu 200 cxênhz tỷ đêiv ntâu nhiêx.

          Zơưs Nguyễn Minh Nhiệm nhoz xã Thượng Bằng La, huyện Văn Chấn tưz sâu tâu 300-350 triệu đêiv nhiêx muôs txir thênhx caz hâur iz shông. Zơưv Nhiệm hêik pâuz tiêk; zơưv hêik pâuz: Chiê uô cov tâu cxuô zav hax huv hur, tsuv uô trơưk tsưr ziv kriê; lar hêik zos thâuv sir zôngv cxuô zav qir fông thiêz tsuôs:

           “Tâu cxuô cấp, cxuô ngênhx moz siêz paz max txos, pêz tưz đros cơưv hâur cxuô lớp kriê cơưv lok tsưr ziv chos, tsưr phưv thiêz đê sâu txir thênhx caz; lar hêik zos sir zôngv cxuô zav yuôx tsuôs, txix têx tsưr ziv cơưv tâu ntơư, cur chuôz zis tưz huôv tsar uô tâu truôx, muôx phênhv sau tâu nhiêx txiêx txix chos txir thênhx caz”

          Nhoz faz Tây tỉnh Yên Bái, thax tsav đras liêx Mường Lò lox đar tiv 2 nhoz faz Tây Bắc zos xar muôx 3 cxênhz ha. Thax tsav ar ntơư, tsêz chos tâu blêx liêx kaz, nto bê đros trâu tsôngv px hâur thax tsav gruôs khưr uô blêx liêx, hâur iz shông sâu tâu txix 30 ntâu cxênhz txos 32 cxênhz tấn.  Pos Lường Thị Hoàn nhoz jos Đêu 2, xã Nghĩa An, đrôngl Nghĩa Lộ hêik pâuz:

           “Hâur ntu đrav ntêx, cur chuôz zis tsuôk tsêz chos trơưk li chor lâuk đrav ntêx, sâu tâu blêx tsơưs thiêz muôs tsik truôx tus grê.  Taz sik hâur oz pêz shông đhâu lok no, cur chuôz zis muôz qir têz qơưs chox lok uô oz zav nôngz blêx Séng Cù thiêz blêx Chiêm, sâu tâu nju blêx đuô ntu đrav ntêx”.

           Xã Đại minh, huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái nhiv no muôx 200 ha tsoz chos txir lưk jôngr kaz jiz, hâur iz shông tsôngv px sâu tâu lok 40 tỷ đêiv nhiêx.  Lar hêik zos txix shông 2016, Cục sở hữu trí tuệ (Bộ khoa học công nghệ côngk nhav zos zav txir thênhx caz kaz jiz thiêz muôs tâu grê. Pos Nguyễn Thanh Huyền, chủ tịch uỷ ban xã hêik pâuz:

           “Hâur têx shông zuôr txos no, pêz tsênhv zuôr yax kriê tsôngv px sđ kriz đar ar têz chos zav tsoz chos txir lưk jôngr Đại Minh no thiêz zok nriêr qơư muôs cov truôx tuk tus grê. Hâur niêx shông, pêz tsênhv zuôr kriz ntâu lớp kriê tsưr ziv huôv tsar chos thiêz tsưx phưv tsoz chos txir lưk jôngr Đại Minh”.

          Nhiv no, têx ar têz chos cxuô zav tsoz chos ntông nox txir hâur thax tsav tỉnh Yên Bái muôx xar 550 cxênhz ha thiêz trơưk li hâu nov tỉnh Yên Bái njuôk xav, nhiv no txos shông 2020 thiêz txos shông 2030, tỉnh Yên Bái tsênhv zuôr sir jos huôv tsar chos cxuô zav tsoz chos cov muôx ntâu cxuô zav txir muôs trâu tuz luôv cuêz đrôngl. Zơưv Trần Đức Lâm, phưv Giám đốc sở kôngz nuv huôv tsar tox siêz tỉnh Yên Bái hêik pâuz:

  “Hâur ntu zuôr txos no, pêz tsênhv zuôr chêx chôngk huôv huôv tsar chos cxuô zav tsoz chos ntông nox txir nto bê zos iz zav txir hur tsik trâus vuôz tsuôz kiêk nênhs, chiê muôs trâu tuz luôs ciêz đrôngl hâur cxuô thax tsav qơư”./.

(Tsu cxêik nhênhv-Đinh Tuấn, VOV Tây Bắc)

Chênhr phax têx nênhs fêv zuôr muôs lênhx nênhs.

Zos thax tsav muôx đriv têz hâur đêx hiêr thiêz sâuv ar ntêr 70 ntâu cêik, TP Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh muôx ntâu ntu cêr đriv têz đêz đrôngs, phiv liv   mul lok, tsơưs yêz muk đhâu thiêz đêz tsênhv qơư TP. Iz chas ntơư, têx nênhs zuôr muôs lênhx nênhs đhâu ntus đriv Móng Cái muôx yưv phiv liv, hâur co, lar heik zos qênhx shênhx zuôr muôs pox niêv, nhuôv zâu trâu têx qơư muôs pax muôs chêr, pox niêv xênhz nhuôs hâur chêr lok sik têx nhuôv mok. Trung tá Trần Minh Phú, tsar công an phường Ka Long heik pâuz, phênhv ntâu têx txuz zuôr muôs lênhx nênhs đhâu ntus đriv tâu chor nênhs zôngv têx tsưr ziv li uz li no hâuz nziêk. Chor nênhs trâul nziêk đas muôs co khênhr zos têx chuôz zis pluôs, tsi muôx hâux lưv uô truôx, phênhv sâu tâu tsơưs, tsi yuô muôx txux chi tsưr ziv jênhv pâuz viv li lơưr zôngx ziv trâus nziêk đas:

“Công an tưz nhênhz chơưv trâu TP fuô uô tsưr ziv yax kriê lok têx nênhs fêv li tsưr ziv hâuz nziêk lênhx nênhs muôs đhâu ntus đriv, tưz chơưv paz tâu 5 lênhx pox niêv thiêz iz tuk nhuôv mok muôx 22 hnuz tror lok. Njuôk xav qênhx shênhx zuôr muôs   lênhx nênhs ntơưv thax tsav đriv têz hâur kaz shông zuôr ziv phiv liv đuô”.

Đại úy Lê Anh Quân, Đội tsar đội qênhz yuôx hình sự Công an TP Móng Cái heik pâuz: Têx nênhs fêv zuôr muôs lênhx nênhs khênhr siz tuôr hâur yênhx têx paz hâur thiêz saz đrâuv đriv têz. Chor nênhs no khênhr zôngv têx tsưr ziv hâuz nziêk li: Zok nriêr hâux lưv uô truôx, đas uô gâux đrâul sưv jông đhâu ntơư muôz muôs trâu têz qơưk Suôr. Lar heik đuô zos tsi tsơưs lênhx pox niêv heir nênhs tsơưs tưz muôx jiês trâul têx nênhs fêv nziêk đas muôs  trâu saz têz qơưk Suôr, đhâu tror lok VN viv siêz hloz tưz ho tror yênhx nênhs fêv chiê nziêk đas têx pox niêv, mê nhuôv zâu muôs, hur si têx lênhx cxênhz jê, siz pâuz hâur jok lol cux trâus lơưr nziêk đas muôs:

“Chiê uô jông hâux lưv phax tar cux li tir thêir sơưr tơưv txênhz tâu chor nênhs fêv zuôr muôs lênhx nênhs, lưv lươngv công an hình sự TP Móng Cái zuôr tror uô jông hâux lưv yax xkriê trâu tsôngv box sđ, têx lênhx uô jos nriêr pluôk nox đhâu hnuz, cux li chor nênhs tsar fuôx gox mul lok sâuv thax tsav têx đêx nhoz jê đriv têz cov lơưr to tâuz, pâuz tsênhz chiê sik đros yơưz phơưz têx nênhs fêv thiêz paz lưv lươngv muôx vax huôv qênhz pov zênhx max chor nênhs fêv co. Lưv lươngv hình sự cux bax tsưr ziv hux jos đros lưv lươngv pênhz phax, zênhx max siz heik kriê têx mông cik txos chiê 2 tos, 2 lưv lươngv sik paz yơưz phơưz ruôr por tsês chor nênhs fêv têx cêr uô cxâuv chei”.

Chiê tir thêir thiêz jux juk txo grêk tsơưs qênhx shênhx zuôr muôs lênhx nênhs đhâu ntus đriv tsuv zuôr trâus txos cxuô ngênhx, cxuô lưv lươngv muôx vax huôv li sik côngv tês paz hâur sơưr tơưv txênhz, tir thêir chor nênhs fêv zuôr muôs lênhx nênhs. Hâur co hâux lưv yax kriê zos lok six zov chênhr.

Tsôngv box sđ tsuv chênhr phax thiêz pâuz tsênhz lok têx nênhs fêv co li tsưr ziv hâuz nziêk đas. Tsi tâu chuôs njiz, mnôngs trơưk lơưr têx luk hâuz nziêk sâuv mạng XH. Muôx têx hur si chor nênhs siz pâuz, siz sưv lok cux chênhr phax, tsi tâu mnôngs trơưk, đros muk trâu têx đrôngs lox lok sik muk đhâu ntus đriv zok nriêr hâux lưv uô, thâuv têx nênhs ntơư cxoz txưv truz, chos luk ntâu li uz li no lok sâuv muôx phênhv sâu tâu siêz lok sik hâuz nziêk tiêk muôx qơư uô hâux lưv truôx.

Trơưk li têz qơưk chei: Zuôr muôs lênhx nênhs mak trâus cơư tux txix 8-15 shông. Zos uô têx cêr cxâuv co muôx ntâu lênhx đros tuôr hâur, đros uô mak trâus nhoz tux txix 12 txos 20 shông./.

(BTS-Riê Lâux cxeik, nhênhv)