Nênhs Hmôngz Lung Tám tuôr tsês chiê têx txux chi cêr nênhx jông thâuv nzor

Nền nhạc Mông.....

Zơưv Tsaz heik, zos thâuv tưs pur 120 shông tâu tas siv nênhx, nênhs Hmôngz tsi tâu hnar têx tsôngk ntâuz max mak zuôr muk chuôs njiz tsi tâu pos zơưs, chor lâuk tâu tas siv nênhx. Nênhs Hmôngz xar tiêk “pox niêv Hmôngz mak tsi pâuz sơưk ntuôs, uô ntâuz max, xơưs tsôngk tril yo hnar, co tsi zos pox niêv Hmôngz”. Chênhr viv li, chor nxeik nênhs Hmôngz nhoz Lùng Tám txix ciês thâuv tsênhv zâu tưz tâu têx lênhx pos, chor uô niêv kriê chos max, sơưk ntuôs, ntok ntâuz, xơưs tsôngk tril yo trâu chênhr zuk thiêz chuôz zis hnar hâur niêx hnuz. Li ntơư, taz sik tưz muôx iz ntuk ntêr luôs hâux lưv chos max, ntok ntâuz chuôs li tưz trâus pôngz plox jux juk nhoz thax tsav tsôngv box Hmôngz Lùng Tám, tiv hâur ciêz đrôngs huôv tsar, hmaz suôr muôx ntâu ntâuz xor jông, tsôngk tril yo hnar.

           Chiê khưx phưx thiêz tror huôv tsar uô zuk heir nênhs hâux lưv thâuv nzor chos têx max, sơưk ntuôs, yuôz xor, ntok ntâuz, hâur têx shông 1999, 2000, 2001, pos Mai Xênhv Vax-Chủ tịch Hội liên hiệp pox niêv xã thâuv co tưz hu zâuv têx lênhx nênhs pâuz uô ntâuz max thiêz yênhx lix HTX uô têx ntâuz max Lùng Tám: “Zos iz lênhx pox niêv Hmôngz, lênhx tưs cux pâuz chos max, ntok ntâuz chiê xơưs uô tsôngk tril yo, tiêz hnar, têx pav vor, pav puô.... Tov kaz no XH huôv tsar, vav mênhx đuô, luôs hâux lưv uô têx ntâuz xor ntơư tưz jux juk trâus pôngz plox. Muôx iz jiês cur hmôngr jông tâu muk chuôs njiz iz lênhx pos lâuk tưz 130 shông. Đros pos thav, pos tưz kriê thiêz heik cur tiêk, cov tror tuôr tsês thiêz tror uô têx ntâuz max ntơư. Cur tưz hu zâuv iz cxiê lênhx pox niêv vir ndâuk hâur jok pâuz uô ntâuz max tuôx uô siv hâur iz shông. Pêz tưz hu lênhx pos heik sâuv tuôx kriê pêz tsưr ziv, txơưv tiêk uô tâu tsơưs têx ntâuz xor max, taz sik muôs lok six tâu gri, tâu ntâu đuô pir li uô liêx têz, tu zus tsiêx cxu”.

Xuz thơưx, HTX tsuôk muôx 6 lênhx nênhs uô hâux lưv. Têx shông  đhâu tov kaz ntơư, phênhv sâu tâu txix muôs têx xor, ntâuz max tâu ntâu đuô, HTX tưz hu zâuv tâu ziv hnuz ziv chôngz lênhx pox niêv vir ndâuk tuôx đros uô, paz têx pox niêv iz chas lês uô têx hâux lưv hâur vax tsêr, liêx têz tsênhv muôx nzir hâux lưv uô thiêz, muôx nzir phênhv sâu, paz gra siêz luz nênhx nox nhoz trâu chuôz zis. Thox Xênhv Muôk, hội viên HTX uô têx ntâuz max Lùng Tám heik pâuz: Iz lênhx hội viên uô hâux lưv hâur HTX 20 hnuz côngz tâu nhiêx hli 3 tsov đeiv iz hlik: “Nhoz hâur tsêr cur cux uô tâu lok six ntâu têx ntâuz max. Cur đros HTX uô têx ntâuz cux muôx nzir phênhv sâu tâu paz trâu chuôz zis. Hâur nênhs Hmôngz têx phôngz cxưx cêr nênhx mak ntâuz max zos iz zav thâuv tưs tưz zuôr tsuv muôx hâur luz nênhx niêx hnuz”.

10 ntâu shông khưx phưx, por hưv, tror huôv tsar uô luôs hâux lưv co, txos nhiv no, HTX Lùng Tám tưz muôx 130 lênhx nênhs. Iz chas uô xor, ntok ntâuz, HTX tưz xơưs, nriê uô nzir ntâu zav xiv huv jông txix têx ntâuz max li: Xơưv hnaz gra ntơưv têk, hnaz trâu xor tôngx, ciêv pav, tos hâur ndông...... Paz truôx tuk têx ntâuz xor uô tâu, iz shông HTX vênhv tôngv xã viên chos 5 ha ntâu têx tsoz max.

Têx shông jê lok no, HTX têx ntâuz max tưz qir muôx suôz bê, tâu tsôngv kruô hâur thiêz đrâuv luôs 2 chas têz qơưk nhiêv zuôr thiêz zôngv txos ntâu. Xav hur si têx phênhv sâu tâu txix xiv huv ntâuz max muôs hâur ciêz đrôngs tâu xar muôx 2 tỷ đeiv iz shông. Xiv huv ntâuz max Lùng Tám tưz tâu piêr kriê hâur têx Hôiv ciêz hâur thiêz đrâuv luôs 2 chas têz qơưk, tâu ntâu cêr kruôs txos, hâur co lar heik zos tâu kruôs KOVA zos kuz Chủ tịch têz qơưk Nguyễn Thị Doan muôz shông 2014; tâu tsôngv kruô ntâu têz qơưk sâuv ntiêx têz pâuz txos li: Pháp, Mỹ, Nga, Canada, Thụy Sỹ...... Shông 2018, tưz muôx 2 lênhx hluôk nênhs cơưv ntơưv tsêr cơưv đại học Niu Di Lân tuôx seiz shuôs HTX ntâuz max Lùng Tám, đhâu ntơư nriêr pâuz thiêz tâu shâuv, uô siv têx ntâuz max, 2 lênhx hluôk nênhs co tưz lok six nhiêv thiêz kruôs, txưv zênhv nhoz iz luz hlik chiê kriê luk Anh trâu têx nhuôs zâu nhoz no. Nhiv nor tưz muôx lok six ntâu lênhx nhuôv muôx têx heik tâu luk Anh bliês lênhl muôs huv trâu kruô saz têz qơưk đrâuv. Ntâu lênhx nhuôv njuôs, pox niêv muôx luz nênhx txov nhêv xar cơưv cux puôr lênhx tâu paz kriê tsi zuôr nhiêx. Zơưv Lý Thanh Sơn-Chủ tịch Ủy ban xã Lùng Tám, huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang heik pâuz nzir: “Xã cux tsênhv muôx tsưr ziv paz max, paz HTX ntok uô ntâuz max ntâuk grê, qênhz shuôs tso trâu tsaz yênhx Ooc Cóp mak xã tưz muôz trâu hâur co zos iz xã iz xiv huv, tsuv muôx qơư thiêz muôx ntơưr lo chiv pâuz tsênhz lok qơư uô. Co zos HTX tsưr ziv tsuv uô tâu chiê txar jav têx tsi jông thâuv muôs têx huv trâu hâur ciêz đrôngs tsi zuôv cêr trâu lưv zav xiv huv chuôr, xiv huv tsi jông. Hâur six hơưv zuôr muôs, zuôr por hưv tâu têx ntâuz xor co jông”./.

(Vàng Lan-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Iz lênhx pox niêv muôz kror njưs yuôz trax

  trax

          Nền……

Lênhx pox niêv no zos Quàng Thị Típ, nhoz xã Mường Mươn, huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên. Jax trax pos Típ yuôz đror uô lov jêv lul thiêz uô trâu cxuô lênhx sđ kruôk  txos. Thâuv pos Típ muôz kror njưs yuôz trax ntơư, iz cxêik têk tuôr luz hâur trax, iz cxêik têk pok chor kror trax thiêz muôz luz trax co t]z trâu ntơưv kror njưs chiê yuôz đror uô suôz zênhv lul. Tix lâus Lò Văn Thiên, iz lênhx kruô nhoz đrôngl Sơn La, tỉnh Sơn La hêik pâuz:  “Ntơư zos thơưx jiês cur tâu sêiz muôz kror njưs yuôz trax, đuô li mak cur tsuôk pov muôz kror ndâux yuôz trax xưz. Jjiês no tâu sêiz pov pos Típ cê muôz kror njưs yuôz trax, cê hêik cưr cxiêx đros, mnôngs mak cur jông cơưs li thiêz”.

Đros trâu hêir nênhs poz thơưx têx tsưr ziv, txux chi muôz kror njưs yuôz trax, pos Típ cux hêik pâuz tiêk: pos Típ tâu niêv thiêz tus niêv lâuk kriê yuôz trax txix thâuv zâu thiêz tsuôk zos tsôngv pox niêv vir ndâuk hêir nênhs poz thơưx thiêx  pâuz muôz kror njưs yuôz trax; chor txir nênhx  cux tsik pâuz yuôz. Đros ntơư, pos Típ hêik pâuz nzir tiêk: Têx suôz trax ntơư cux hêik cxix cxuô lok tsôngv tuz nxêik hluôk têx cêr gâux cêr đrâus hâur têx hnuz tsiêz thiêz têx hnuz kriz uô ntênhk hội nthuôr uô cêr lov jêv hâur niêx shông. “Txix thâuv niêv thiêz txir xênhz zus tâu lok, têx suôz trax ntơư zênhx  muôx đros đrêiv hâur luz nênhx thiêz txix thâuv ntêx txos nhiv no, têx suôz trax muôz kror njưs yuôz co cux muôx njiêz luk hêik lok cxiv tsa jêx jos têz qơưs hlôngr yiêz thiêz yuôz xa chor tuz hluôk muk uô tuz lênhv tsưx phưv têz qơưs…”

Têx trax pos Típ yuôz ntơư cux zos pos Típ tưx uô thiêz xar uô cov tâu iz luz trax yuôz đror jông cux tsik zôngx ziv, tus uô ntơư tsuv pâuz xêir têx shôngz jông thiêz tsuv pâuz gruk pa yuôz thiêx yuôz tâu luz suôz trax đror jông huv đros hêir nênhs ntơư li luz nênhx hâur niêx hnuz.

Nền….

Hâur thax tsav jêx jos qơư nhoz, pos Típ cux zos iz lênhx pox niêv pâuz muôz kror njưs yuôz trax nto bê lul thiêz tâu muk yuôz trax tưr thi nthuôr uô cêr lov jêv hâur xã, huyện, tỉnh thiêz tưr thi trâu iz cxiê tỉnh hâur thax tsav, tâu chôngz lênhx ntâu tus kruôk txos. Đros ntơư, pos Típ cux kriê têx cxêik hluôk lok tsưr ziv cơưv shâuv muôz kror njưs yuôz trax tsik chiê zuk hêir nênhs poz thơưx têx txux chi pôngz plox./.

                                  (Tsu cxêik nhênhv-Đắc Thanh-VOVTB)