Heir nênhs tsơưs têx luk hêik ziv hnuz ziv trâus pôngz plox jux juk

Tix lâus Thạch Đà Ni, chi hội vênhx huôv vênhx ziv tỉnh Bạc Liêu heik pâuz li no: Tsi tiêk nhoz Bạc Liêu mak ntâu tỉnh tox siêz faz Nam Bộ, têx tuz nxeik hluôk nhiv no muôx ntâu six hơưv cơưv shâuv thiêz siz chuôs siz njiz mak lơưr zôngv ntâu luk Choz Tsiz heik bliês đuô zav luk no pir li zuk heir nênhs têx luk heik. Txơưv tiêk nhiv no nhoz faz Nam Bộ, têx lênhx uô vênhx huôv vênhx ziv cux tsênhv cxiv sâu thiêz zôngv đreiv 2 zav luk heik zos luk Choz Tsiz thiêz zuk têx luk heik taz sik chuôs li vênhx huôv heir nênhs tsơưs cxiv sâu txix luk heik no tsênhv ziv hnuz ziv trâus tso tsês jux juk, phênhv ntâu zos zôngv heik mê njik hâur chuôz zis lok sik hâur xênhz huôx côngv thôngx xưz. Têx li heik no zuôr uô tsi jông txos ntâu kror:

“Txix têx tsi pâuz, lơưr zuôr tsi moz siêz nhênhz chơưv, tâus nriêr lok têx cêr nênhx xênhz huôx, lok sik zuk heir têx txux chi vênhx huôv. Viv iz heir nênhs nhiêk muôx txux chi vênhx huôv txơưr tsi siz thôngx, tsuôk zos pâuz tâu têx cêr nênhx ntơư trơưk zuk heir nênhs têx luk hu, luk heik xưz. Lơưr pâuz sâu taz  sik ho tsi pâuz ntơưr thiêz cux muôx iz cxiê lênhx pâuz ntơưr taz sik ho tsi pâuz sâu. Cux muôx kênh lênhx tuz nxeik hluôk nhiv kruôr hloz, taz sik lơưr cux pâuz ntơưr Khmer, pâuz zuk heir nênhs têx ntơưr, moz siêz nhênhz chơưv lok têx txux chi vênhx huôv, taz sik ho pâuz tsi thôngz tsi cxix chiê sâu uô luk Choz Tsiz viv li têx jax txux chi ntơư tsi yuô muôx lênhx tưs pâuz txos….”.

Cxuô heir nênhs tsơưs têx luk heik tsi tiêk pôngz plox jux juk mak tsênhv tsơưs tâu zôngv txos hâur luz nênhx xênhz huôx đros luôs lưv heir nênhs txơưr đuô thiêz. Viv muôx kênh heir nênhs lơưr tsi yuô zôngv txos zuk têx luk heik mak zôngv luôs lưv heir nênhs đrâuv têx luk heik zos chênhr. Pir li tsôngv box Ơ Đu nhoz Tương Dương, Nghệ An nhiv no khênhr zôngv têx luk Thêir, luk Khơ Mur heik hâur luz nênhx niêx hnuz. GS-TS Trần Trí Dõi, Giám đốc tsênhv qơư “nhênhz chơưv huôv tsar cxuô heir nênhs tsơưs thiêz tox siêz”, Tsêr cơưv Đại học Khoa học XH thiêz Nhân văn-Đại học Quốc gia Hà Nội heik pâuz: Hâur 53 heir nênhs tsơưs nhoz VN nhiv no mak nênhs Ơ Đu chuôs li tưz tsi yuô pâuz txos zuk heir nênhs têx luk heik. Iz cxiê heir nênhs tsơưs têx luk heik, ntơưr sâu ziv hnuz ziv trâus pôngz plox jux juk zos iz kro lax tir thêir tâu:

“Iz zav li nhiv no, zos kriê luk heik trâu iz lênhx heir nênhs Rục mak lơưr muôx têx heik thiêz sik thav pêv tâu đros têx lênhx zos zuk iz heir nênhs. Taz sik thâuv kriê trâu lơưr cơưv txix luk Choz Tsi, chiê lơưr huôv tsar, uô tâu têx nuv xưk li nênhs Choz Tsiz mak tis tror lok lơưr zuôr tsơưs zôngv txos zuk têx luk heik. Pir li iz heir nênhs tsi yuô muôx ntâu nhoz jê đros luôs lưv heir nênhs li nênhs Ơ Đu thiêz nênhs Thêir mak txix thâuv lâuk lơưv, lơưr thiêx xar tâu tiêk, zuk tsuv tuôr chiê jông zuk heir nênhs têx  luk heik, taz thâuv hluôk lơưr cux zôngv luk Thêir….”.

Têx lênhx nênhs nhênhz chơưv heik, têx heir nênhs tưs muôx tsi tâu txos 1 tsov lênhx nênhs, cux tsik zôngx ziv por hưv thiêz tuôr tâu chiê zuk heir nênhs têx txux chi vênhx huôv, hâur ntơư lar heik đuô zos tưz heik tsi tâu zuk heir nênhs têx luk. Lok six ntâu heir nênhs nhiv no tsuôk muôx têx lâuk nênhs thiêx pâuz heik zuk luk, têx hluôk mak heik tsơưs, hok chor tuz nxeik hluôk, zâu phênhv ntâu tưz tsi heik lol sik heik loz six tsơưs. Zos tsi yuô muôx lênhx nênhs heik txos thiêz tsơưs zôngv heik hâur luz nênhx xênhz huôx niêx hnuz mak heir nênhs ntơư têx luk heik zuôr zôngx ziv trâus pôngz plox jux juk. Tiv 2 zos heir nênhs co tsi zôngv txos zuk heir nênhs têx ntơưr sâu lok sik zuk tsi muôx zuk ntơưr sâu li têx heir nênhs: Xinh Mun, Khơ Mú, La Ha. Têx li heik no cux iz zav li zuk têx luk heik iz hnuz trâus pôngz jux juk, đros luôs lưv heir nênhs heik luôs li luk ntâu. PGS.TS Tạ Văn Thông, Viện Từ điển học thiêz Bách khoa thư heik:

“Zos têx ntơưr sâu tsi tâu zôngv txos mak zuôr tsi yênhx luk heik. Muôx ntơưr sâu thiêx yênhx tâu têx luk heik mênhx. Têx luk heik, ntơưr sâu nưk cux muôx nưk ntâu zav sâu thiêz heik. Tiv 2 zos tsi muôx ntâu zav luk heik vênhx huôv mak têx lênhx nênhs xar tơưv têx gâux, pax huôv, đaz nênhs….zuôr tsi muôx six hơưv sâu tsês, piêr kriê trâu cxênhx hluôk tov kaz”.

Luk heik zos iz zav zov chênhr, uô trâu têx txux chi vênhx huôv ziv hnuz ziv huôv tsar thiêz muôx ntâu kror jông. Iz chas tuôr tsês, por hưv jông têx luk heik, ntơưr sâu Choz Tsiz mak tsuv cxơưz cxiz tsôngv box cxuô heir nênhs tsơưs sđ sir zôngv zuk heir nênhs têx luk heik, ntơưr sâu thiêz. Iz chas co, tsuv nhênhz chơưv, zok nriêr, cxeik thiêz kriê têx txux chi jông ntơư trâu cxênhx hluôk pâuz txos chiê sik đros por hưv cxuô heir nênhs tsơưs têx luk heik tsi chiê pôngz plox./.

(TTT-Riê lâux cxeik, nhênhv)