Tuz lênhv biên phôngx têx đrak đêx paz pêx xênhv

Dìn Chin, Tả Gia Khâu, huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai tsuôk txos trâu chêix ntux nas thiêx muôx txâuk đêx sir zôngv thiêz đhâu ciês chêix ntux nas mak thax tsav qươ ntươ tsik so kruôr gis. Tas nro cxuô qươ,  tsoz chos, txos trâu pox nhuôs luz nênhx thax tsav no tsik muôx đêx sir zôngv, tsik muôx đêx zưs kôngz lôngk. Hluz txos pox nhuôs njiz phiv liv, thâuv sơưr nzor thiêz zar tsâuk ntux, chor cán bộ, tuz lênhv pênhz phax nhoz sâuv thax tsav sik phêiz muk tơư ntêr, đros pox nhuôs trik yênhx  đrak đêx tsiv gri chox lok sir zôngv. Tix lâus Pao Xênhv Vax, tsưr jok Lùng Sán Chố, xar Dìn Chin hêik:

“Hâur qênhx shênhx li no mak uô tsâus cán bô pênhz phax tưz tsov cưv paz trâu pox nhuôs. Yênhx hnuz puôr lênhx tso nênhs muk paz pox nhuôs gra đêx lok trâu yênhx chuôz zis, jêx jok sir zôngv”.

Oz xar ntus đriv Tả Gia Khâu thiêz Dìn Chin puôr lênhx zos thax tsav Đônx pênhz phax Tả Gia Khâu sêiz car. Kror phiv liv tiv zix nhoz thax tsav no hâur ntâu shông đhâu cux zos tsik muôx txâuk đêx hur sir zôngv. Iz chas chor đêx nas chus tâu tsês, pox nhuôs oz luz jok tsuôk khov trâu tuk đêx zâu nhoz hâur cik jêz sâuv trôngz Phìn Chư. Chiê paz pox nhuôs đươk mê njik têx cêr phiv liv, bôv đôiv pênhz phax ntơưv no tsênhv uô nzir iz luôs hâux lưv zos phêiz côngz chiê qênhz yuôx, por vêv hâur đêx. Thượng úy Trú Xênhv Zax, Đôiv tsar Đôiv vênhv tôngv pêx xênhv-Đônx pênhz phax Tả Gia Khâu puz pâuz:

“Njiê pov têx cêr txov nhêv li co mak bôv đôiv pênhz phax Tả Gia Khâu tsik so muk đró spox nhuôs gra đêx lok zôngv; qênhz yuôx, kho đuô têx đêx pox nhuôs zuôr zôngv tâu chiê pox nhuôs sir zôngv; têx đêx tsik hur mak zôngv trâu tu zus, đêx hur mak zôngv chiê xênhz huôx. Chênhr txix têx huôx tôngv li no mak cêr sik côngv quân pêx xênhv ziv hnuz ziv truôx jôngz đuô sâuv thax tsav ar  no”.

Tuz lênhv pênhz phax têx luôs hâux lưv uô đros đrêiv pox nhuôs gra đêx nhoz Dìn Chin, Tả Gia Khâu tưz zos kror sưv đros. Hax zav zôngx ziv pov thâuv lơưr tror lok txos tsêr zos têx suôz luôs đros chor đrak đêx muôx cêr sik côngv siêz đros pêx xênhv nhoz thax tsav qươ ntươ./.

          (An Kiên-Lik Thox cxêik nhênhv)

Phênhv đêx hur thiêz vêv xênhz tênhx qơư tox siêz

Tsênhz tiês nhiv no tso pov, pêz sđ tsênhv njiz trâus têx vuôz tsuôz, kiêk nênhs lok six ntâu thiêz ziv hnuz ziv tsi muôx têx đêx hur zôngv. Trơưk li thôngz sâu sâuv tas nro ntiêx têz lok têx đêx vuôz tsuôz kiêk nênhs uô ruôr hiêv txos đas jos: Iz shông muôx 4 tỷ lênhx nênhs sâuv ntiêx têz trâus moz trơưk plaz; hâur ntươ muôx 1,5 tsov lênhx trâul tuôs, viv têx đêx tsi hur, tênhx qơư vuôz tsuôz, kiêk nênhs thiêz tsi tiz jông tu, nzuôr iz chêr hur si. Muôx tsi txâuk đêx hur, zuôr uô ntâu kror tsi jông txos lênhx nênhs luz nênhx nox nhoz muk lok hâur niêx hnuz; ntươ zos muôx yưv moz gênhs uô hiêv txos lênhx nênhs txix têx nhuôs zâu txos trâu nênhs lâuk. Trơưk li Bộ Tênhx qơư thôngz sâu, xav kror đruôz đraz iz shông, VN muôx nhos 9 cxênhz lênhx nênhs trâul tuôs viv têx đêx tsi hur thiêz tênhx qơư kiêk nênhs, vuôz tsuôz, thiêz trơưk li Cục seiz car têx đêx tso mông, muôx txos 80% lênhx nênhs moz nhoz VN zos viv têx đêx kiêk nênhs, vuôz tsuôz uô huôv moz. 

Moz trơưk plaz: Têx moz gênhs khênhr njiz trâus li: Trơưk plaz, trơưk plaz liêz, moz plaz njê, moz siêz, moz tuôs têk tuôs tơư.... Lênhx nênhs trâus moz zos tiv nox tsuv lok sil hâuk tâu têx zav nox tsi hur, đêx kiêk nênhs muôx caz moz shơư têx qir (tiv tơưv trôngx tas tsi muôz xaz phôngz nzuôr têk lok sik nox tâu têx zav nox zôngr tsơưk, zôngr ntês kê, têx đêx hâuk tsi vor ntov.....) Đhâu thâuv nox lok sil hâuk têx đêx tưz muôx caz moz nhoz hâur uô huôv moz, pêz sđ zôngx ziv trâus cik tâu moz. Taz sik, têx caz moz gênhk txơưx siz cik heik sâuv, têx jiês puôr lênhx tir thêir tâu zos sđ uô jông trơưk têx tsưr ziv phax tar moz li: Muôz xaz phôngx thiêz têx đêx hur nzuôr têk uô ntêx thiêz đhâu nox mor tas, đhâu thâuv muk tơưv trôngx lok lok sil đhâu thâuv nhoz jê têx lênhx nênhs moz. Sđ tsuv nox siêr, hâuk bâu, tsi cxoz  nox têx zav nox tưz tsư kâuz, tsư pok. Sir zôngv qơư tơưv trôngx huv vêv xênhz, zôngv thiêz por hưv jông têx hâur đêx cov hur, vêv xênhz hur si têx qơư nox nhoz. Tsuôs yuôx tuô, lov têx caz  vêiv, zôngr, nak tsuôs uz no zôngx ziv uô huôv têx moz gênhs.

Moz plaz chaz: Têx chaz khênhr cik đhâu lênhx nênhs li têx qir tơưv saz đrâuv, ho tror lok trâu hâur lênhx tiz nênhs muôx đas jos li têx plaz hnhur đhâu têx zav nox, đêx hâuk tsi hur lok sik gas đhâu lênhx nênhs têx tơưr grêix muk trâu hâur đros chêr thiêz uô huôv moz. Têx kê thiêz chaz mê ho muk txix lênhx nênhs têx qir trâu têx đêx lok sik nhoz lo trâu têx kưx, njêl nox kưx muôx chaz zuôr uô trâus moz chaz. Lênhx tiz nênhs lok sik têx tsiêx cxu nox njêl, nox grêix tsi tâu uô siêr cux zuôr trâus moz. Chiê phax tar moz chaz, sđ tsi cxoz nox têx grêix njêl kâuz, têx grêix tsiêx cxu moz tuôs, tsi muk tơư liêz thiêz tsik chiê têx nhuôs zâu hnar tsôngk tril yo ntuôs, to kaz, lar heik zos tsuv ndo njôngr muôz yuôx chaz trâu têx nhuôs nox trơưk cưk yuôx heik kriê.

Moz tiv têx zôngr cik uô moz huôv xênhz: Têx moz gênhs tiv zôngr uô huôv moz zos: Uô cuz uô no, moz suôz liêz, moz hlưz hâu...... Têx moz no zôngx ziv siz cik tâu thiêz muôx têx huôv xênhz yênhx fâuv moz lox. Moz siz cik txix: Zôngr tov têx lênhx nênhs muôx moz, đhâu ntơư ho tov chor nênhs tsi  muôx moz, uô moz cik tâu trâu têx lênhx nênhs co txix zôngr tov. Chiê tsi trâus zôngr tov, thâuv pư sđ tsuv vor vix tsav, muôz têx vix tsav trâuk yuôx, tsuôs yuôx tuô, lov zôngr ..... Iz chas ntơư tsuv vêv xênhz têx vax tsêr, qơư nox nhoz hur si, luôx têx đrox iz ndis vax tsêr đu lus thiêz khơưk, qêz suô têx vuôz tsuôz, kiêk nênhs, thoz khơưz têx cưx đês tsi chiê đêx tênhr; tuô lov têx caz vêiv hâur têx thôngz, qơư trâu đêx zôngv thiêz iz chas co tsuv muôz têx fiêz, tưx têis trâu đêx khưz tsês thâuv tsi zôngv txos; tsi so nzuôr, vêv xênhz hur si têx qơư ntiv đêx, qơư đêx tênhr tsi chiê kiêk nênhs, vuôz tsuôz./.

(Tuyết Lan-Riê Lâux cxeik, nhênhv)