Cà phê Sơn La muôs tâu grê siêz đuô hâur 10 shông đhâu

Têx hnuz no, pox nhuôs jok Nhộp, xar Chiềng Bôm, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La tsênhv taz tov shir phaz lul đê txir cà phê. Sâuv tas nro têx cà phê, pox nhuôs tsênhv đê txir li têx luôs lov jêv ntưk. Sêi đrơưv đê chor txir cà phê tsênhv taz tov siêr liêz, zơưv Lường Văn Chiến, nhoz jok Nhộp puz pâuz: Hâur ntâu shông đhâu lok, txos chêix txir cà phê siêr, grê cà phê grêk kik, đhâu co thiêx li ndê grê mê njik trâu zar kaz chiv. Taz sik, shông no, nhiv kruôr zos hâur chiv sâu đê têx txir, grê cà phê tưz muôs tâu 10.000 đêiv iz cir, muôx têx ntu muôs tâu muôx 15.000 đêiv iz cir. Chiv cà phê shông no muôs tâu gri siêz, zơưv thiêz pox nhuôs hâur jok lok six shir phaz, tso siêz chiê huôv tsar chos cà phê:

“Cur chuôz zis cux xưk li tsôngv pox nhuôs sơưr đơưk hâur jêx jok, lênhx tưs xux lok six shir phaz, viv cà phê shông no muôs tâu gri siêz. Hâur shông no tsênhv huôv tsar chos nzir muôx 5.000 ntâu tsoz thiêz, hok sơưr đơưk lok cux chos nzir lok six ntâu”.

Ntơưv tix lâus Bùi Công Thành nhoz jok Hưng Nhân, xar Chiềng Pha, huyện Thuận Châu li qơư sâu zuôr, jov têx txir cà phê sơưr đơưk cux lov jêv ntưk uô hâux lưv. Chor yêz thâux cà phê sik hlôngr nto muk lok trâu hâur kror qơư no. Tix lâus Thành puz pâuz: Txix hâur chiv txos nhiv no, tix lâus tưz sâu zuôr tâu muôx nhos 2.000 tấn cà phê nhôngk trâu chor chuôz zis nhoz thax tsav Chiềng Pha, Nậm Lầu, Chiềng Bôm, Púng Tra. Xav iz hnuz mak uô tâu muôx 10 tấn cà phê nhôngk; thôngx cxix muôx 30 luz yêz thâux xa, xar muôx 200 qơư sâu zuôr, paz zôngx ziv tiv zix trâu chor nênhs muôs cà phê:

“Cur pov shông no chor cà phê tâu muôs gri siêz tiv zix, zos pir đros cxuô zav tsoz chos mak lơưr ntâuk gri kror liv sâu tâu txix cà phê zuôr siêz đuô hur si; pox nhuôs muôx qơư muôs truôx, tsuôk chos tâu xưz, muôs mak tưz muôx pêz sâu zuôr lơưv”.

Đros thax tsav chos đar muôx 5.500 héc ta, tsêx trung ntâu ntơưv têx xar: Bản Lầm, Nậm Lầu, Bon Phặng, Muổi Nọi, Tông Cọ, Chiềng Pha, Chiềng Bôm…, hâur co muôx 4.200 héc ta ntâu thax tsav tưz jông sâu đê, huyện Thuận Châu zos thax tsav chos  cà phê lox tiv oz tỉnh Sơn  La. Chiv cà phê shông no, cà phê sâu tâu muôx 8 tấn txir nhôngk iz héc ta, tas nro huyện mak xav tâu muôx 34.000 tấn. Lơưr zơưv Nguyễn Xuân Hoàng, Phưv Chủ tịch Ủy ban huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La, txix ciês thâuv hâur shôngk shông, Ủy ban huyện tưz cxiv tsa tsưr ziv sik côngv uô cà phê, sir zôngv nhiêx txiêx têz qơưk chiê paz trâu pox nhuôs lok qir zuôv, kruôz kriê choz zok khoa học kỹ thuật viv li tsơưr lươngv txir cà phê tưz lox siz luôs, siêr jông đuô thiêz txir lox đuô, paz zôngx ziv trâu hâux lưv sâu đê thiêz muôs têx txir cà phê:

“Ủy ban huyện cux tưz cxơưz cxiz chor HTX yênhx lix chiê sâu zuôr cà phê trâu pox nhuôs, đros co zos kruôz kriê, cxiv tsa têx qơư taz por huv zos li cui tênhv chiê sâu zuôr têx txir cà phê trâu pox nhuôs, tsik chiê pox nhuôs njiz phiv liv lok qơư muôs têx txir cà phê co”.

Tỉnh Sơn La nhiv no muôx zuôr xar 18.000 héc ta chos cà phê, hâur co muôx 15.000 ntâu héc ta tsênhv jông sâu đê đros tsơưr lươngv shông no njuôk xav tâu muôx 180.000 tấn txir nhôngk, ndê 5% pir li chiv uô ntêx. Nhiv no tỉnh Sơn La tsênhv huôv tsar cà phê lơưr saz tsêx trung, sir zôngv công nghệ txơưx njê tax ploz tsênhr ntiêx têz chiê paz muôx tâu tsơưr lươngv jông, paz trâu têx hax huv co tsav txênhz tâu sâuv ciêz đrôngs. Pos Cầm Thị Phong, Phưv Giám đốc Sở Kôngz nuv thiêz Huôv tsar jêx jok tỉnh Sơn La puz pâuz: Huôv tsar cà phê ntơưv Sơn La  zos tsuv uô đros đrêiv trâu cêv kuôk huôv tsar kinh têr, xar hôiv, por vêv tênhv qơư thiêz paz thơưz uô ntov jông đros cxiv tsa côngz bê thiêz nriêr qơư muôs trâu têx hax huv:

“Txox shông 2025, tỉnh cux muôx tsưr ziv tuôr chiê jông muôx 17.000 héc ta cà phê, taz sik đros co zos tsuv tror chos đuô têx cà phê, paz trâu chor cà phê huôv tsar jông đuô; Sở cux sir jos yax kriê, kruôz kriê kỹ thuật uô, tu têx cà phê trâu pêx xênhv pâuz, cux xưk li cxơưz cxiz chor doanh nghiệp sâu zuôr têx txir cà phê, pox nhuôs sâu đê têx txir cà phê lơưr ploz tsênhr chiê taz por tsơưr lươngv trâu chor cà phê, ndar txos trâu uô chor cà phê muôx côngz bê, kaz ntơưv thax tsav qơư”.

Hâur ntu moz Covid-19 txơưr txar phiv liv, chiv cà phê shông no muôs tâu grê siêz tưz paz trâu pêx xênhv sir jos yưv pênhr đuô chiê gra siêz tsơưr lươngv chor cà phê, tso siêz khưr uô nox, sir jos chiê txo grêk cêr pluôs truôx đrênhk thiêz uô bluô nux ciês sâuv zuk thax tsav qơư nhoz./.

(Trấn Long-Lik Thox cxêik nhênhv)

Chênhz zênhv thiêz tsưr ziv kho moz txiê

Lơưr têx bác sĩ, moz txiê zos iz hâur têx moz yưv sâuv ka. Taz sik pox niêv khênhr trâus moz siêz đuô pir đros txir nênhx. Tiv zix zos pox niêv nhoz hov hnuz nhôngs hloz tiêr nênhs, xênhz tuz ci hâur chêr, muôx hnuz nhôngs siêz…

          Moz txiê muôx ntâu zav moz txơưr tsik siz thôngx thiêz muôx têx thâuv moz huôv ntơưv têx qơư tsik zôngx ziv njuôs shuôk tâu. Thâuv co, têx bác sĩ zuôr tsov lơưr qơư huôv moz chiê xav tênhv:

          Moz txiê ntơưv chax đaz, uô zênhr shar txos hâur siêz. Uô nênhs moz lax gros, lax uô pa. Thâuv muk tsov Xquang pov o trưx.

          Moz txiê hâur pâuk kaz pleik, pox niêv khênhr njiz trâus uô nênhs moz lax nox hâuk, lax heik luk. Thâuv nhiv kruôr moz mak txiê o zâu, tov kaz ziv lox tuôx, uô nênhs moz lax uô pa, nôngk,cxơưk ka.

Nhạc cắt

          Iz cxiê chênhz zênhv thiêz tsưr ziv kho moz txiê cxôngx nzor.

          Nhiv no, sâuv iz cxiê mạng tsênhv muôx têx chênhz zênhv thiêz tsưr ziv kho moz  txiê muôx cxôngx nzor, zâuv sđ đros bác sĩ ntâuk grê lok têx tsưr ziv no:

          Kho moz  txiê txix jâuz njuôz

          Jâuz njuôz muôx ntâu vitamin A, tsuv nox cxaz jâuz njuôz hâur niêx hnuz chiê paz kho moz txiê.

          Kho moz  txiê txix dầu dừa

          Thâuv oestrogen chuôz ndê, uô ka lax huôx tôngv tâu. Thâuv co zôngv dầu dừa chiê paz txu grês oestrogen, paz kho moz txiê lok six muôx chêx cuk.

          Kho moz  txiê txix kriêr đax

          Kriêr đax muôx ntâu curcumin paz trâu ka tsi trâus o vôngk. Viv li zôngv kriêr đax zos tsưr ziv muôx chêx cuk phax moz  txiê.

          Kho moz txiê txix njêr nox

          Muôx tsi txâuk i-ốt zos iz hâur têx qir tiv uô moz txiê, viv li cxaz nzir i-ốt zos iz tsưr ziv jông chiê phax tar moz txiê.

          Lơưr têx bác sĩ, phênhv ntâu chênhz zênhv thiêz tsưr ziv kho moz  txiê cxôngx nzor heik sâuv tsi tâu muôx tul tsi tso pov tsênhz mênhx, tsuôk zos chênhz zênhv txix têx cxênhx nênhs heik kriê, zôngv tâu đros lênhx nênhs no taz sik cux tsi muôx chêx cuk đros lênhx nênhs txơưr. Lok sik paz txu grês têx moz yưv uô moz txiê mak tsi hlôngr trâu yuôx paz kho jông moz tas nro.

          Viv li, tsuv tsưv ziv thâuv uô lơưr, tsưr ziv jông tiv zix zos uô lơưr bác sĩ li heik kriê têx tsưr ziv kho moz no./.

(Thu Thùy- Txâur Vax cxeik nhênhv)