Lai Châu: Phiv liv hêik shux xênhz tuôx tsêr cơưv hâur chêix ntux nas

Đhâu oz hli ntâu so sor, chor cưk kriê ntơưr sâuv thax tsav xã ntus đriv Nậm Xe, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu tror tuôx tsêr cơưv txix ntâu kror phiv liv. Txơưv tưz sir jos hêik chor shux xênhz tuôx tsêr cơưv, taz sik tiv ntux nas chuô, đêx ngaz cuôr hâur ntu đhâu tưz uô trâu ntâu ntu cêr trâus poz, đêx pur siêz uô trâu hâux lưv hêik shux xênhz tuôx tsêr cơưv ntơưr njiz ntâu phiv liv. Txơưv tưz muôx cấp ủy, chính quyền tiv phaz thiêz shux xênhz li niêv txir paz max, taz sik chor shux xênhz tuôx tsêr cơưv cux tsênhv tsik tâu txâuk. Zơưv Lý Văn Lo, nhoz jok Mỏ, xã Nậm Xe, huyện Phong Thổ puz pâuz:

“Nhiv no ntux lok nas, cêr mak đêz li no muk lok cux phiv liv, viv li chor shux xênhz muk lok cux txov nhêv hênhr. Cux tiv cêr tsik jông tas mak chor tuz nhuôs hâur jok muk cơưv cux tsik chôngz luôx tưs. Cêr poz tas, muk đhâu đêx lok pox nhuôs cux tsuv sir jos khưx phưx xưz, pox nhuôs tsuv sêiz jor jông chiê taz por ngaz tuk”.

Hnuz kriz cơưv tưz đhâu, nhiv no chor tsêr cơưv sâuv thax tsav tỉnh Lai Châu tưz piz kriê cơưv trâu shông cơưv yiêz. Taz sik, đros thiêz tsêr cơưv phôv thôngz mênhx cxưx niêv txir zus mor cxênhx iz số 2 Nậm Xe mak hâur têx hnuz xuz thơưx tuôx tsêr cơưv, shux xênhz tsuôk tuôx muôx iz đraz, hâur co tuôx tsik cxuô zos shux xênhz nhoz têx qơư muôx đêx ngaz cuôr, đêz tsênhv qơư, cêr muk lok tsik đhâu. Chiê hêik tâu shux xênhz tuôx tsêr cơưv, ntâu hnuz no chor cưk kriê ntơưr tsuv siz hlôngr nto muk trâu têx jêx jok, iz cxiê cưk kriê ntơưr pâuz uô luôv đêx mak tsuv nhoz tok ntơưv oz saz ntus đêx, đros shux xênhz li niêv txir chox lơưr hla đêx tuôx trâu tsêr cơưv ntơưr. Cưk kriê Đồng Văn Công, nhoz tsêr cơưv phôv thôngz mênhx cxưx niêv txir zus mor cxênhx iz số 2 Nậm Xe puz pâuz:

“Chor cưk kriê ntơưr muk hêik shux xênhz mak tsuv uô luôv hla đêx lok sik zôngv phao chiê truz shux xênhz hla đêx. Thiêz thauv tok tâ chor shux xênhz mak tsuv tuôr lok sik êr chor mê nhuôs hla đhâu đêx cux lok six phiv liv. Txơưv phiv liv lok zos lênhx cưk kriê ntơưr li sir jos, viv li cux sir jos hêik chor shux xênhz tuôx cơưv ntơưr xưz”.

Shux xênhz tuôx tsêr cơưv ntơưr tsơưs tsênhv zos chor tsêr cơưv ntơưr nhoz Lai Châu li cêr cxơưx, tiv zix zos chor qơư njiz trâus phiv liv tiv ntux nas, đêx ngaz cuôr li Nậm Xe. Lơưr Ban sêiz car tsêr cơưv nhoz Nậm Xe, txơưv tưz lok six sir jos, taz sik shux xênhz nhiv kruôr tuôx tâu muôx 70% ntâu. Xưk li tsêr cơưv phôv thôngz mênhx cxưx niêv txir zus mor Cxênhx iz số 2 Nậm Xe nhiv no cux tsênhv yuôr xar muôx 40 lênhx shux xênhz tsik tâu tuôx nhoz ntơưv tsêr cơưv. Chor shux xênhz no zos nhoz chor jok Nậm Xe thiêz Hoàng Liên Sơn 1, 2, tiv zos đêx pur siêz, cêr tsik jông tas muk lok tsik tâu. Cưk kriê ntơưr Phìn Văn Nguyên, Hiệu phó tsêr cơưv phôv thôngz mênhx cxưx niêv txir zus mor cxênhx iz số 2 Nậm Xe, huyện Phong Thổ puz pâuz:

“Nhiv no pêz tsêr cơưv hêik shux xênhz tuôx cơưv ntơưr mak lok six lax trâu chor cưk kriê ntơưr, tiv zix zos cêr muk lok trâs poz tas, nhav thiêz muôx ntâu ntu tsuv hla đhâu đêx. Pêz tưz tso chor cưk kriê ntơưr muôx jos muk paz shux xênhz li oz luz jok txov nhêv Hoàng Liên Sơn. Muôx têx ntu cêr mak tsuv cưr yêz muk, taz sik pêz cux sir jos khưx phưx chiê uô chak lok cux hêik tâu chor shux xênhz tuôx tsêr cơưv cov cxix cxuô”.

Đros chor tsêr cơưv ntơưr nhoz tox siêz Lai Châu, hâur shông cơưv yiêz tsênhv yuôr ntâu kror txov nhêv, tiv zix zos hêik chor shux xênhz tuôx trâu tsêr cơưv ntơưr nhoz chor qơư njiz trâus phiv liv tiv ntux nas, đêx ngaz cuôr. Chiê khưx phưx qênhx shênhx no, Ngành zoz zux Lai Châu tưz hêik cxuô tsêr cơưv ntơưr uô luôs haux lưv tso tơưv. Lơưr co, chor tsêr cơưv ntơưr zuôr khov trâu tsênhv tsênhz kho đuô six hơưv kriê thiêz cơưv cov huv đros tsaz yênhx kriê, cơưv ntơưr./.

(Khắc Kiên-Lik Thox cxêik nhênhv)

PHÊNHV TSÊNHV CHEI THIÊZ LUZ NÊNHX

"Truz " tsôngv box heir nênhs tsơưs muk cơưv tsưr ziv uô hâux lưv

Zơưv Đào Văn Tiến-Vụ tsar vụ kriê tsưr ziv uô hâux lưv (Tổng cục kriê hâux lưv-Bộ Lox tôngv xã hội) heik, no zos tsênhv chei jông, tuôv zênhv tâu zoz  qơưx thiêz zuôr cxơưz cxiz kriê cơưv uô hâux lưv trâu tsôngv box heir nênhs tsơưs.

"Cui tinhv zos têx lênhx nhoz thax tsav txov nhêv, luz nênhx pluôs, trâus sêv khiz luz chêr zuôr tâu têz qơưk paz txix ntâu tsênhv chei chiê lơưr tâu buôk ti txos têx chei, txux chi tsưr ziv kriê uô hâux lưv, muôz hâux lưv uô. Kror no zuôr taz por trâu lơưr tâu tsoz phưz, tâu buôk ti txos têz qơưk têx tsênhv chei jông xưk li luôs lưv tuk txơưr đuô"-Zơưv Đào Văn Tiến phênhz li no.

Txix shông 2010 txos nhiv no, Chính phủ tsês iz cxênhz tỷ đeiv ntâu nhiêx hâur iz shông chiê kriê cơưv txux chi tsưr ziv uô hâux lưv trâu lox tôngv tox siêz trơưk quyết tinhv số 1956/QĐ-TTg (Luôs hâux lưv 1956). Trơưk li ntâuk grê, têx lênhx nênhs lox tôngv zos chuôz zis pluôs, chuôz zis zuôr xar pluôs, lar heik zos tsôngv box heir nênhs tsơưs tâu kriê txux chi tsưr ziv uô hâux lưv tsênhv tsơưs pir li luôs hâux lưv tso tơưv. Lox tôngv zos heir nênhs tsơưs tâu kriê cơưv txux chi tsưr ziv uô hâux lưv tsuôk tsav 3% pir li hur si têx lênhx lox tôngv zos heir nênhs tsơưs nhoz hnuz nhôngs muôx đas jos uô hâux lưv. Iz cxiê thax tsav, suôv qơư mak uô tsi yuô tâu luôs hâux lưv heik co, tsi tâu uô reik đros trâu zoz qơưx hâur tênhx qơư lox tôngv..... "Iz chas ntơư, têx lớp kriê cơưv txux chi tsưr ziv uô hâux lưv nhoz thax tsav tsôngv box heir nênhs tsơưs cux tsi tâu huv đros thax tsav qơư nhoz, pir li truz ntêr six hơưv, hnuz nhôngs cơưv, shâuv uô têx hâux lưv zuôr trâus txos mak tsi muôx ntâu six hơưv..... Tsưr ziv kriê, cơưv ntơưv qơư tsi tâu kriz uô đêz đar trâu cxiê qơư. Iz chas co, iz cxiê luôs hâux lưv uô tsi tâu truôx li: lênhx nênhs, phênhv paz tsi tâu cxiv kho đuô, fuô kriê tsênhz mênhx uô tsi jông txos hâux lưv kriê txux chi tsưr ziv uô hâux lưv". Zơưv Tiến heik.

Tsar ndê phênhv paz: Hâur hli 7 no, Bộ nhiêx txiêx nhiv kruôr tso tơưv Thông tư số 58/2017/TT-BTC fuô kriê iz cxiê tsênhv chei paz nhiêx txiêx trâu tsưr tsix, taz viv sir zôngv lox tôngv zos heir nênhs tsơưs nhoz thax tsav tox siêz, thax tsav txov nhêv.

Thông tư no (qir uô txix shông 2017) cui tinhv tsênhz mênhx lok tsênhv chei paz kriê txux chi tsưr ziv uô hâux lưv lur hnuz nhôngs. Têx lênhx nênhs zos chuôz zis pluôs heir nênhs tsơưs, phênhv paz ntâu yax zos 4 tsov đeiv iz lênhx nênhs iz khóa cơưv; têx lênhx zos heir nênhs tsơưs phênhv paz ntâu yax zos 3 tsov đeiv iz lênhx nênhs iz khóa cơưv. Iz chas ntơư, paz lok sâuv nhiêx nox 30 cxênhz đeiv iz lênhx nênhs iz hnuz cơưv, paz nhiêx mul lok 200 cxênhz đeiv iz lênhx nênhs iz khóa cơưv zos tiêk qơư cơưv txux chi tsưr ziv uô hâux lưv co nhoz kuôk đêz zuk qơư nhoz txix 15 cêik tror zar sâuv.

Đros trâu têx lênhx zos heir nênhs tsơưs nhoz trâu têx xã, jêx jok hâur thax tsav txov nhêv lok sik txov nhêv cơưk, mak paz nhiêx mul lok zos 300 cxênhz đeiv iz lênhx nênhs iz khóa cơưv zos tiêk, kror qơư cơưv co nhoz kuôk đêz zuk qơư nhoz txix 5 cêik tror zar sâuv. Lok tsênhv chei paz têx bảo hiểm, nhiêx txiêx têz qơưk paz thêv trâu chor taz viv, qơư sir zôngv lox tôngv ntơư ntâu yax 5 shông iz lênhx lox tôngv.

Chor doanh nghiệp, taz viv sir zôngv lox tôngv zos heir nênhs tsơưs tsênhv tâu têz qơưk paz ntâu zav li: Paz thêv nhiêx bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, paz kêr txeik pênhr nhiêx.../.

(Thanh Thủy-Riê Lâux cxeik, nhênhv)