Jax sâu thưr 7, hnuz 9/7/2016:

Nênhs Ơ đu, Nghệ An sir jos  “tuôr tsês chiê” zuk heir nênhs têx luk heik

Đrav ntêx, heir nênhs Ơ đu muôx bê hu uô “ Tày Hạt” (lơưr luk Thêir mak zos heir nênhs yeiz pluôs), tsôngv box tưx hu zuk heir nênhs uô Prom Ơ đu. Thâuv ntêx, nênhs Ơ đu uô nênhx nhoz pur ntiê trâu têx jêx jok hâur xã Kim Đa, Kim Tiến, txos shông 2006, yeik txar lok nhoz uô cê ntơưv jok Văng môn, xã Nga My, huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An lơưr tsaz yênhx yeik txar qơư nhoz chiê zuôr qơư uô tsêr meir Bản Vẽ. Nênhs Ơ đu nưk muôx nưk iz zav luk heik, zos chor luk heik Môn-khơ me. Tiv hâur ntâu ntu ntêr lok, lar heik zos uô nênhx nhoz siz shơưk đros nênhs Thêir, Khơ Mú, Choz Tsiz, viv li nênhs Ơ đu têx luk heik tưz ziv hnuz ziv trâus pôngz plox jux juk. Nhiv no, tsôngv box heir nênhs Ơ đu khênhr zôngv luk Choz Tsiz, lok sik Thêir, Khơ Mú  heik hâur niêx hnuz. Zơưv Lo Văn Cường, nhoz jok Văng Môn, xã Nga My, huyện Tương Dương heik: “Nênhs  Ơ đu nhiv no têx tuz nhuôs tưz tsi muôx lênhx tưs pâuz heik zuk luk, tsuôk muôx 2, 3 lênhx têx lâuk nênhs lơưr thiêx pâuz heik xưz. Txix thâuv xênhz zus tâu lok, tsênhv zâu, niêv txir tưz tsi pâuz heik luk Ơ  đu viv li têx nhuôv cux heik tsi tâu. Lênhx txir zos nênhs Ơ đu taz sik zuôr pox niêv heir nênhs Thêir lok zos poz ziz, xênhz zus tâu têx nhuôv lok, nhuôv cux heik luk Thêir xưz. Pêz cxơưx viv têx nhuôv tov kaz no tsi pâuz zuk lul heik. Lok six lax, nhiv no tsôngv box sđ hâur jok tsênhv sir jos khưx phưx nênhs Ơ đu têx luk heik”.

Lơưr têx ngênhx muôx vax huôv qênhz shuôs, nhiv no têx lênhx nênhs pâuz luk Ơ đu nhoz Nghệ An tsuôk muôx 5 lênhx, puôr lênhx zos têx nênhs lâuk muôx hnuz nhôngs siêz 70 ntâu, 80 shông. Taz sik, têx luk chor lâuk heik tâu cux tsuôk muôx nhos 100 lo, hâur ntơư muôx ntâu lo tsuv heik shơư đros luôs lưv heir nênhs têx luk. Yuôr têx cxênhx hluôk nênhs Ơ đu , tov kaz no cux tsuôk heik tâu 2, 3 lo zôngx ziv khênhr heik txos hâur luz nênhx niêx hnuz. Pos Trần Quỳnh Hoa, Phưv Giám đốc tsênhv qơư vênhx huôv thêv thao huyện Tương Dương heik tsênhz li no: “Chiê lơưr heik tâu luk Ơ đu xưk li sik thav pêv uô cê mak heik tsi tâu, txơưv têx lâuk đrav ntêx lok cux tsi pâuz tsi cxix lok heik. Txơưv hâur têx ntơưr sâu tsês têx lo luk heik đrav ntêx zos huyện Tương Dương cxiv sâu, heik ntâu txos nênhs Ơ đu têx luk heik, hâur  cux zôngv txos iz kro mê njik têx luk Thêir shơư, luk Choz Tsiz shơư trâu. Txơưv têx lâuk li: Lo Văn Nghệ, Lo văn Phúc lơưr hnuz nhôngs tưz siêz li ntơư taz sik cux pâuz tsi cxix, tsi tas nênhs Ơ đu têx luk”.

Txix heir nênhs Ơ đu têx luk heik ziv hnuz ziv trâus pôngz plox jux juk, shông 2010, huyện Tương Dương tưz đros têx ngênhx muôx vax huôv hâur tỉnh Nghệ An fuô uô, krêz têx lớp kriê luk trâu tsôngv box Ơ đu thôngz đhâu tsưr ziv kriê luk heik. Lo Thị Thúy Giăng, 22 shông nhoz jok Văng Môn heik: Txix thâuv cơưv lok, tưz pâuz heik mê njik zuk heir nênhs têx lo luk zôngx ziv, mak thâuv ntêx tsi tâu hnor thiêz pâuz txos :“Cur pâuz taz sik tsi pâuz ntâu, tsuôk pâuz 2, 3 lo zôngx ziv li: nox mor, nox grêix…. Ntâu jiês jâuv sik thav pêv uô cê pêz cux heik luk Ơ đu, pâuz li chas heik li ntơư, têx lo tsi pâuz mak nus chor hloz, têx fôngx zưs. Cur cux xar cov krêz lớp cơưv têx luk heik no trâu heir nênhs Ơ đu chiê pêz heir nênhs Ơ đu tuôr tâu chiê zuk têx luk heik, phôngz cxưx cêr nênhx”.

Niêv lâuk Mạc Thị Tím, Bí thư Chi bộ jok Văng Môn heik: Têx lênhx nênhs nhênhz chơưv, cxuô ngênhx muôx vax huôv hâur tỉnh, huyện thiêz chor lâuk hnuz nhôngs siêz hâur jok tsênhv sik hux jos cxiv sâu thiêz niêk uô têx fâu ntơưr chiê kriê trâu tsôngv box sđ, lar heik zos chor hluôk tâu zôngx ziv, trơưk tsưr ziv: “Seiz cxuô têx lo tưz muôx mak phênhv ntâu lênhx tưs cux pâuz heik mê njik, li: nus, hu nox mor, hâuk đêx. Đrav ntêx mak tsi pâuz iz lo hlo, tsuôk zos têx lâuk thiêx pâuz iz kro mê njik. Cur cux tsênhv fuô kriê trâu têx tuz nhuôs sđ, jông đuô zos iz chuôz zis muôx iz đeiv bảng chiê sâu luk Ơ đu. Niêx hnuz lênhx tưs cux seiz njiê pov, zuk tưx shâuv heik, shâuv nhênhv… Pir li nhênhv tâu lo tưs mak shâuv heik lo ntơư chiê sưv jux juk hâur chuôz zis”.

Lơưr pos Trần Quỳnh Hoa, Phưv Giám đốc tsênhv qơư vênhx huôv thêv thao huyện Tương Dương, iz chas têx pâuz tâu, sir jos “ por hưv chiê” zuk heir nênhs têx luk heik mak hâux lưv tsưr tsix kriê tsôngv box Ơ đu têx luk heik uô tsi yuô tâu jông thiêz tsênhv njiz trâus ntâu phiv liv: “Chor hluôk nhiv no thâuv tưs tưz jông siêz lus cơưv viv lơưr xar tiêk tsuv por hưv zuk têx luk heik thiêz sđ tsênhv lok six sir jos. Taz sik zov chênhr đuô hur si zos thâuv kriê tas, tsôngv box sđ hâur jok tsuv sik thav, zôngv zuk luk heik uô cê hâur niêx hnuz. Iz kro thiêz, nênhs Ơ đu tsi zuôr txir zuôr pox niêv zos zuk iz heir nênhs viv li cux phiv liv hâur hâux lưv por hưv tsês chiê têx luk heik no”.

Six hơưv đhâu, Ban mênhx cxưx lok zos dân tộc tỉnh Nghệ An tưz đros chox đoanx hlôngr njêx muôs nênhs Ơ đu nhoz huyện Tương Dương muk ndis seiz têz qơưs, sik thav pêv đros tsôngv box Ơ đu nhoz jok Khạp, huyện Mường Khun, tỉnh Xiêng Khoảng, têz qơưs Lào. Ntơư zos heir nênhs Ơ đu tâu xav tinhv zos jông xưk li nênhs Ơ đu ntơưv huyện Tương Dương. Nhiv no, nênhs Ơ đu hâur jok Khạp cux tsênhv tuôr tâu tsês ntâu zuk heir nênhs têx cêr nênhx vênhx huôv jông thâuv nzor li: Tsôngk trik yo, lar heik zos nênhs Ơ đu têx luk heik cux tsênhv muôx ntâu tuk, chôngz lênhx pâuz thiêz heik tâu. Ntơư tâu seiz zos iz kro jông , krêz ntâu cêr chiê siêz trâu khưx phưx heir nênhs Ơ đu nhoz pêz têz qơưs têx luk heik cux li cêr nênhx vênhx huôv tsênhv iz hnuz trâus pôngz plox jux juk./.

( TTT-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Phênhv thưr 7, hnuz xiêz 9/7/2016:

Cuô txoz Mường Khương

Zơưv Nuyễn Văn Dũng, sêiz car Hợp tác xã zuôr muôs hax huv Mường Khương, tỉnh Laox Cai, zos tus uô tiêr qơư muôs cuô txoz nhoz thax tsav ntơư. Hâur oz pêz shông đrav ntêx, zơưv Dũng tưz hnor hêik lok zav cuô txoz nto bê nhoz thax tsav qơư no, uô tâu chox lok njư cxuô zav nox mak kaz hênhr.

Zos chiê cxiv uô cov tâu iz kror qơư uô cuô txoz nhoz thax tsav Mường Khương, zơưv Dũng cux sir tas ntâu đas jos muk nus cơưv shâuv tsôngv px hâur thax ntơư cxuô faz tsưr ziv cxiv uô cuô txoz cov tâu trơưk tsưr ziv xar. Hur si têx vaz cuô txoz muôz chox lok jov uô tâu zos đrêiv li tsôngv px  hâur thax tsav Mường Khương. Đros ntơư, zơưv Dũng cux tuôr xav cxuô faz tsưr ziv  yiêz, cxiv uô qơư jov cuô txoz nto bê chiê muôs trâu ciêz đrôngl. Hâur shông 2006, Cục sở hữu trí tuệ VN, tưz muôz ntơưr uô jov cuô txoz nto bê nhoz Mường Khương. Ntơư zos thax tsav qơư xuz thơưx hâur hur si têz qơưs cxiv uô tâu qơư jov uô cuô txoz nhoz Mường Khương. Zơưv Dũng hêik: “Kror zov chênhr tiv iz zos zav cuô txoz nhoz Mường Khương jông tsik thôngx li zav cuô txoz nhoz tiêx đras thiêz cxuô thax tsav qơư txơưr đuô. Cuô txoz ntơưv no, thâuv jov tâu mak đax, nôngz tsơưs”

Zav cuô txoz nhoz thax tsav Mường Khương, zos iz zav cuô txoz nox kaz, tsư sha. Xar uô jov cov tâu iz zav cuô txoz nox kaz, tsuv xêir, jov cuô txoz, tsâu cuô txoz thiêz cuô txoz ziv tsâu tsês ntêr ziv tsư kaz. Chênhr zos li hêik ntơư, chiê cov muôx txâuk cuô txoz chox lov jov thiêz tsâu, huyện Mường Khương tưz  muôz 70 ha ar chos cuô txoz trâu ntơưv cxuô xã. Zơưv Đinh Trọng Khôi, phó chủ tịch ủy ban huyện Mường Khương, tỉnh Laox cai hêik pâuz: “Nhiv no huyện tsênhv taz tov cxươz cxiz thiêz kriz đar thax tsav qơư chos cuô txoz; muôz nôngz, qir, muôz pênhr nhiêx paz px tsêz chos”.

Cuô txoz Mường Khương zos iz zav cuô txoz nox kaz, tsư sha; iz chas muôx cuô txoz chox lok nox hâur pluôk yêik, pluôk hmo, nox cuô txoz cux tsênhv uô trâu lênhx nênhs luz chêr sor hâur chêix ntux no./.

                                                (Tsu dịch đọc-Thanh Thủy)