Pái hnhắng-Nênhs Cho nhoz Nậm Pồ ntênhs txi pos zơưs

Hâur hmo 30 Tsiêz, đruôl tôngx nxêz tôngx đror lov jêv ntưk ntơưv lênhx txir ndâux txir luk chuôz xênhv Triệu tsêr. Thâuv co, đrâuv yar tiêx, têx chuôz zis tuz nhaz, nxeik vâur hâur iz xênhv tưz bax tâu cxuô zav qir uô ntênhs, chiê hur tiz si sđ hâur iz xênhv lok mul trâu saz Đông. Lơưr khơưk têx luz poz jêz pir li nhiêx cuz, por huv; đê têx trêr pax pir li côngz hmôngr, txox hmông, đhâu co hur si sđ gra đros têx li heik nơư tror lok ntơưv lênhx txir ndâux txir luk tsêr, muôz tso trâu hâur kaz thax. Đhâu ntơư, tror bax têx trôngx jâuz mor chiê txi hu pos zơưs, uô tas li no mav muk đrâuv yar tiêx muôz nzir têx tơưk lol trâur trâu, sơưr nhoz uô iz hax tok lênhx txir ndâux txir luk trâu têx ntiv đêx yiêz zâuv tsôngv cưr tix, hlôngr trâu têx luk phôngv côngz đas jos, shông yiêz nox nhoz luôs nxi, tsi muôx moz gênhs. Zơưv Chảo Tràn Sin, txir ndâux txir luk chuôz xênhv Triệu nhoz jok Huổi Theo, xã Pa Tần, huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên heik:

“Hnuz no cur chuôz xênhv tsưr tsix txi têx pos zơưs. Chiê tsưr tsix ntênhs no, cur chuôz xênhv tưz cơưv sđ sik seiz lax, thôngx ziv ntâuk grê têx nuv hâur kaz shông chiê txi hu pos zơưs lok đros nox đros hâuk. Têx chuôz zis hâur iz xênhv thôngx ziv siz chos paz keiz, buô, chơưr thiêz phênhz côngz hâux lưv uô hâur zuk chuôz xênhv hnuz ntênhs co. No zos iz cêr nênhx phôngz cxưx muôx thâuv nzor lok, tâu tuôr tsês chiê uô đreiv hâur luz nênhx iz cxênhx đhâu iz cxênhx, iz tiêv đhâu iz tiêv”.

Nênhs Cho nhoz Điện Biên têx uz no bax trâu txi uô ntênhs li heik sâuv tâu têx chuôz zis hâur iz xênhv sik đros paz bax. Zos pos zơưs muôx pêk tsơưs fax mak têx tuz nhuôs lơưr tsuv bax bâuv li co tuk keiz. Iz chas tuk njuôs lâu keiz nhiv kruôr shâuv kuô gra tuôx trâu lênhx txir ndâux txir luk, lênhx hlôngr njêx muôs têx chuôz zis thâuv tuôx hơưv pos zơưs tsuv gra txưv 120 poz nhiêx tuôs, zax khâuv chênhz khâuv. Thiêz tsuv muôx txâuk cxur, chơưr, triêv, liês...., lar heik zos têx tuk lâu keiz tsuv chiê chiêx tax txos thâuv uô suôx câuv ntênhs txi hu pos zơưs thiêx tâu tuô. Tix lâus Chảo Nẻ Phin, iz lênhx nhuôs hâur chuôz xênhv Chảo heik pâuz:

“Txix hmo 30 Tsiêz, pêz tưz tuôx trâu ntơưv lênhx txir ndâux txir luk tsêr. Tas cik sơưr nzor hnuz xiêz iz, pêz siz hu sơưr nzor, ntâuk đruôl tôngx cxênhz tôngx lov jêv ntưk chiê muk gra hmôngr, hâuk têx tênhr đêx yiêz. Ntênhs txi pos zơưs tsênhv zos six hơưv chiê têx cưr tix nênhx tsa hâur iz xênhv siz jênhv, siz pâuz thiêz siz hu, chiê đơưk bê tsi siz yôngx, tsi siz zuôr tâu têx lênhx đros zuk iz xênhv. Iz kro thiêz zos zuôr chênhz zênhv hâur luz nênhx lok têx uô tâu thiêz tsi tâu. No zos pêz nênhs Cho iz txux chi vênhx huôv jông thâuv nzor”.

Nênhs Cho ntênhs txi pos zơưs muôx 2 phênhv, ntơư zos txi têx lâuk tưz tâu tas siv nênhx thiêz hu chor nênhs tsênhv uô nênhx nhoz sâuv zax no li njux plis.... Iz shông uô iz jâuk thiêz zos hur si sđ hâur iz chuôz xênhv co sik thôngx siêz uô. Ntênhs no tâu chuôz xênhv bax uô jông. Hmo 30 Tsiêz, têx lênhx hlôngr njêx muôs têx chuôz zis puôr lênhx tuôx hur si ntơưv txir ndâux txir luk tsêr. Đhâu thâuv hur tiz si têx nhuôs tưz muk gra hmôngr, hâuk têx tênhr đêx yiêz tas tror lok, mak lênhx txir nênhz txi heik trâu pos zơưs pâuz, thor pos zơưs đros paz por hưv trâu sđ nox nhoz luôs nxi, tsi muôx moz gênhs. Thâuv uô li no kror chuz tâu muôz nzir têx tơưk lol trâur, ntâuk đruôl tôngx nxêz tôngx lov jêv. Chor txir nênhx nênhs Cho siêz muôs thiêz yênh, đhiê tâuk mal lơưr đhiê trâu luz chuz tơưs tsênhv chis cuz lox thiêz tos lok, max mav tos lok trâu ntơưv thax. Trơưk li tsôngv box Cho tsưr ziv, siêz xar, thâuv uô li ntơư zos hu pos zơưs lok đa đêx, nzuôr iz chêr cov hur, đros por hưv têx tuz nhuôs uô nox trơưl têk, sâu tâu kôngz lôngk nju. Đhâu uô li heik co tas, lênhx txir nênhz zuôr xeir 8 lênhx nênhs zos têx lênhx hơưv pos zơưs. Chor nênhs no sơưr uô iz hax, tis lok trâu pêv luz thax, lơưr têk tuôr triêv, liês, qix, lâu keiz: Yeik truôv thiêz thoz kaz 12 jâuk, hơưv 12 jâuk. Uô li no tas mak mul iz ndis têx luz ntiv tso txơưz hâur ar chiê bax tuô keiz. Đhâu co iz lênhx muôz iz kro nyar keiz lo trâu luz thax, ro 2, 3 tuk plâuz keiz ntơưv chax đaz lok lo trâu thiêz. Têx uô li co zos xa pos zơưs têx tuz lênhv, tuz nov tuz hâu tror muk vax muk tsêr, heik trâu pox côngz zơưv côngz, têx lâuk pâuz tiêk, chuôz xênhv Chảo lơưr tưz uô ntênhs txi. Đhâu no lênhx txir nênhz mav hlơưr shaz hlơưr ntơưr, trâu chơưr xa chor lâuk no tror muk lơưr vax tsêr, qơư nhoz......

Đhâu thâuv uô suôx câuv li heik sâuv tas, têx lênhx hâur iz chuôz xênhv ho qir têk tsưr tsix uô phênhv 2 hâur tas cik hnuz xiêz iz. Đhâu thâuv têx tuz nhuôs tưz hlơưr shaz txi pos zơưs mak sđ tâu pheiz iz lênhs tuôr iz kro nhiêx tuôs, zax khâuv, chênhz khâuv ntơưv têk. Hur si têx nhuôs puôr lênhx tis lok trâu pêv thax đaz, hơưv trơưk li lênhx txir nênhz kriê. Lênhx txir nênhz txi heik, têx tuz nhuôs hơưv txưv 12 jâuk, viv iz shông muôx 12 luz hlik, iz hnuz hmo muôx 12 luz six hơưv nhiêk txơưr nhiêk. Lênhx txir nênhz Chảo Sin Taz heik pâuz nzir lok têx luk txi li no:

“Hnuz no jông hnuz, hmo no zos jông nhôngs, cur txi hu pox côngz zơưv côngz, têx lâuk tâu tas siv nênhx, jêz txis jêz lâus, ntông txis ntâu lâuk, đaz xênhz têz xênhz qơư, car đêx car ar đros por hưv têx lâuk trâu chor hluôk, tuk hloz trâu tuk zâu, têx mê tuz mê nhuôv hloz đhiê trưz rênhk, nox nhoz luôs nxi, tsi muôx moz gênhs. Por hưv têx mê nhuôv uô tâu nox tâu hnar, tu tsiêx cxu lok pur guôx, uô kôngz lôngk pur cxaz. Por hưv têx mê nhuôv muk cơưv txux yênhx nov yênhx tsư, heik lul muôx grik, uô tâu nuv jông..... Đhâu uô tas li no, hur si têx tuz nhuôs muôz chor shaz ntơưr tso iz pơưs, hlơưr xa trâu chor lâuk tâu tas siv nênhx”.

Nênhs Cho nhoz Nậm Pồ li phôngz cxưx cêr nênhx thâuv ntêx thiêz nhiv no puôr lênhx tuôr tâu tsês thiêz uô đreiv li heik co hâur hmo 30Tsiêz ntơưv lênhx txir ndâux txir luk tsêr, chiê heik lol têx tuz nhuôs cêr ndo txiêx njis txos pox côngz zơưv côngz, pos zơưs, têx lâuk tâu tas siv nênhx côngz đas jos. No cux zos six hơưv chiê lơưr uô tsâus ntâu txos pos zơưs, đaz xênhz têz xênhz qơư, car đêx car ar tưz đros paz por hưv lơưr hâur shông đhâu, thor cov iz shông sđ uô tâu nox tâu hnar, iz chuôz xênhv nhoz pêv tox đrav har puôr lênhx uô luz nênhx shir phaz lus, tsi muôx moz gênhs./.

(Chẻo Thu-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Hêir nênhs poz ziz chax chêk jơưr plâuz hâu hâur têx hnuz tsiêz

Hêir nênhs poz ziz chax chêk jơưr plâuz hâu hâur têx hnuz tsiêz, thâuv tưs cux tsênhv muôx đros đrêiv hâur hêir nênhs co cxuô chuôz zis li luz nênhx. Tsênhz mênhx zos đhâu nox su hnuz 30 tsiêz, txơưv lâuk, hluôk mê nhuôv zâuv, pox niêv txir nênhx hâur hur tiz si jêx jos puôr lênhx muk trâu têx ntus đêx chiê jơưr plâuz hâu.

Trơưk li jêx jos quy tênhv, txir nênhx mak đa đêx nzuôr chêr ntu pêv tox, pox niêv mak đa đêx thiêz nzuôr chêr ntu đrav har. Xav txix thâuv ntêx txos trâu nhiv no, hêir nênhs poz ziz cux xav tiêk: Đêx cuô nxêi thiêz bồ kết, thâuv tưs cux muôx đros đrêiv hêir nênhs co li luz nênhx. Ntơư chênhr zos hêir nênhs poz ziz têx zav muôz chox lok râuz chiê jơưr plâuz hâu. Zơưv Điêu Văn Pao nhoz jos thèn Chồ, đrôngl phong Thổ, tỉnh Lai Châu hêik pâuz:

“Hêir nênhs poz ziz chax chêk jơưr plâuz hâu hâur têx hnuz tsiêz tưz zênhx muôx thâuv ntêx thâuv nzor lok thiêz thâuv txos trâu 12 six tar su hnuz 30 tsiêz, hêir nênhs poz ziz  tsưr tsix muk nzuôr plâuz hâu trâu têx ntus đêx, thâuv muk ntơư, hêir nênhs tsôngv pox niêv vir ndâuk thâuv tưs cux gra têx fiêz cuô nxêi chiê jơưr plâuz hâu”.

Thâuv jơưr plâuz hâu, têx cuô nxêi cux tâu tsâu shơư bồ kết cov mêx njik kâuz thiêz ntơư zos nzuôr têx tsik jông trơưk shông lâuk muk chiê njiz têx cêr vav mênhx, muôx đas jos jông thiêz khưr tâu nox tâu hnar, sâu tâu ntâu kôngz lôngk hâur shông yiêz. Pos Lò Thị Phái, nhoz Phươngx Đông Phong, đrôngl Lai Châu hêik pâuz:

 “Iz shông 12 luz hli, jơưr plâuz hâu hâur têx hnuz tsiêz, zos nzuôr têx cêr fêv cêr kiêk, cêr fêv đros shông lâuk muk, thor cov sđ njiz ntâu cêr shir phaz, cêr vav mênhx hâur shông yiêz khưr tâu ntâu kôngz lôngk, sđ uô luz nênhx yar ntux đris trâu shông yiêz”.

Đhâu đa đêx thiêz jơưr plâuz hâu tas, hêir nênhs poz ziz mav lok tênhr hơưv xưv caz thiêz bax trôngx mor grêix chiê hu pox côngz zơưv côngz lok đros nox đros hâuk, shir phaz lul tok shông yiêz. Thiêz ntơư zos hêir nênhs poz ziz chax chêk uô đhâu ntâu tiêv txos trâu nhiv no tsênhv muôx đros đrêiv hâur luz nênhx tsik chiê pôngz plox./.

                        (Tsu cxêik nhênhv-CTV Thuý Ngoạn  TTTB)