Jos Hmôngz Mường Chùm cêr shir phaz hâur chêix ntux yiêz

          Hâur ntu đrav ntêx, tsôngv px Hmôngz nhoz jos Nông Chạy xã Mường Chùm, huyện Mường La, tỉnh Sơn La tsênhv yuôr ntâu cêr txov nhêv, taz sik hâur têx shông đhâu lok no, jos Nông Chạy cux chênhr zos iz hâur 4 luz jos Hmông nhoz thax tsav xã uô ntêx hlo lok huôv tsar cêr uô nox uô hnar, muôx luz nênhs bluô nux jux juk.

Hâur ntu đrav ntêx, tsôngv px Hmôngz nhoz jos Nông Chạy tsuôk zos chos poz cưk muôs trâu tuz luôv ciêz đrôngl, tas ntâu nhiêx txiêx zuôr nôngz, zuôr qir, tas ntâu đas jos khưr, sâu tâu kôngz lôngk tsơưs, têx ziv chuôz zis pluôs sâu tâu lok cux tsik txâuk thêv nux grê. Chênhr zos li hêik ntơư, hâu nov xã, huyện tưz muôx tsưr ziv yax kriê tsôngv px sđ hlôngr tsiêz tsoz chos, tsiêx tu zus. Lar zos zos txix Ban sêiz car jos cir ntơưr trâu công ty huôv tsar chos kôngz xã Chiềng Sung chiê tsôngv px đros chos 60 ha ar têz poz cưk nôngz. Thâuv đhâu sâu poz cưk tas, tsôngv px ho muôz têx ar têz ntơư chos iz chiv tâuv đuz thiêz chos vơưs tsư ha. Têx luôs hâux lưv khưr uô ntơư tưz muôx phênhv sâu tâu cxaz nzir nhiêx txiêx trâu cxuô chuôz zis. Chênhr zos uô tâu li hêik ntơư, txos trâu nhiv no tưz muôx iz cxiê chuôz zis sâu tâu txix 300-400 triệu đêiv nhiêx hâur iz shông. Pir li Juôs x cưr nhoz jos Nông Chạy, chuôz zis tsuôk muôx 3 ha ar têz thiêz muk ntiêr nzir 2 ha chiê chos poz cưk nôngz, chos vơưs tsư ha, zos yưx côngk đas jos uô, tsênhv sâu 350 triệu đêiv nhiêx hâur iz shông sâu tâu. Chênhr zos muôx luz nênhx bluô nux jix juk, nox tsiêz 30 shông no niêv lâuk juôs chuôz zis tưz bax tâu cxuô zav chiê nox iz luz tsiêz lov jêv, shir paz. Juôs x cưr hêik pâuz:

 Hâur chêix ntux yiêz no, đros trâu tsôngv px Hmôngz nhoz jos Nông Chạy thiêz tsôngv px Hmôngz nhoz cxuô luz jêx jos hâur thax tsav xã Mường Chùm tưz pov muôx luz nênhx hlôngr yiêz, chor chuôz zis pluôs tưz txo grêk tsơưs lơưv jux juk.  Chiê tsôngv px muôx cxuô zav nox iz luz tsiêz 30 lov jêv thiêz shir phaz, cxuô lênhx uô niêv uô txir tưz bax xơưk tsôngk tiêz, trik yo trâu têx tuz nxêik hâur chuôz zis chiê hnar muk nthuôr uô cêr lov jêv hâur têx hnuz tsiêz. Niêv hluôk Jêz x Muôk nhoz jos Co Tòng, xã Mường Chùm, huyện Mường La hêik pâuz nzir:

 Đros trâu luôs hâux lưv huôv tsar cêr uô nox, hâu nov xã cux tsik so moz siêz txos tsôngv px cov cxuô chuôz zis muôx tsiêz nox cxix cxuô thiêz cxuô đoanx thể hâur jos cux tsưr tsix trâu tsôngv tuz nxêik hluôk nthuôr uô cêr lov jêv hâur têx hnuz tsiêz. Tix lâus Lo x Thox, tsar jos Nông Chạy, xã Mường Chùm, huyện Mường La, tỉnh Sơn La hêik pâuz:

 Chêix ntux yiêz lok tsiêz 30 txos, sâuv thax tsav jos Nông Chạy, xã Mường Chùm, tưz pov têx pax txir đuôx, txir khơưz tơưs nja iêz thiêz hnor têx suôz cưr cxiêx, suôz trax  đror lov jêv lul, uô trâu jêx jos tox siêz nhoz thax tsav qơư ntơư chuôs li ziv jông jav đuô thiêz tsôngv px sđ muôx cêr shir phaz đuô./.

                                                                      (Tsu cxêik nhênhv-Vừ Chu) 

Kôngz nuv sir zôngv công nghệ siêz Sơn La muôx ntâu kror jông

Chiêx ntux yiêz no, hợp tác xã dịch vuv txir lưv tsiz siêr lis Mai Sơn-Sơn La li zuôr xar 100 hec ta txir nhãn, xoài, txir cám, bưởi, đros 40 ntâu vạn tso chos cxuô zav tưz muôx 2 shông chos thiêz tsoz phưz lơưr ploz tsênhr VietGap. Txix txiêr chês, bôngs hâur pâuk, zuôv qir, tsuôs yuôx tuô lov caz hmoz…puôr lênhx tâu uô tsưr ziv taz por tsơưr lươngv txir kaz, hur. Lơưr zơưv Nguyễn Văn Phòng, Chủ tịch HĐQT zos Giám đốc HTX: Tsơưr lươngv txir taz por, muôx haz ntiv, ntơưr lo chiv viv li hợp tác xã chor hax huv puôr lênhx tâu chor taz viv, chor siêu thị nhoz qơư kik hêik zuôr txix ciês thâuv hâur chiv… shir phaz viv têx zuk uô tâu txos tưs mak muôs tas txos co, lz nênhx, phênhv sâu ziv hnuz ziv truôx tuk đuô, cxuô lênhx nênhs uô nhoz no hax zav sir jos uô jông đuô. Xã viên Nguyễn Hữu Trình, nhoz jok 3, Tiểu khu Nà Sản, xã Chiềng Mung hêik:

“Iz chêix ntux yiêz lok txos mak chor nênhs uô kôngz nuv li pêz, uô tâu chor hax huv hur mak lok six shir phaz. Viv sơưr đơưk tâu zôngv chor hax huv hur, taz por ngaz tuk. Sơưr đơưk tsuv zongv chor hax huv taz por tsơưr lươngv, muôx suôz bê”.

Công ty cổ phần nôngz nhux đas zuôr cuô mik Mộc Châu nhiv no tưz nhoz hâur chor chor doanh nghiệp cuô mik sơưr thơưx Việt Nam, đros chor hax huv cuô mik nhux Mộc Châu tâu ciêz đrôngs thiêz nênhs sir zôngv njênhs thiêz nhiêv zuôr. Đrâuv sir zôngv tsưr ziv VietGap hâur tu zus, nhiv no, 100% chor chuôz zis tu zus nhux đas zuôr cuô mik nhoz Mộc Châu puôr lênhx hlôngr yiêz chuôz zênhx uô xênhz yar, đros muôx mêir tso cuô mik, mêir tsuôr jâuz tâux…xar muôx 600 qơư tu zus đros muôx 23.000 ntâu tuk nhux đas  tâu yưv pênhr lơưr ploz tsênhr ntiêx têz. Côngz xưv tsoz phưz chor nhux đas tâu uô jông tiv zix chiê nhux muôx jos, tsơưr lươngv cuô mik jông tiv zix, hur tiv zix. Công ty sir jos txos shông 2020 muôx tâu chor nhux đas cuô mik zos 35.000 tuk, taz por uô tâu 120 txos 150 cxênhz tấn cuô mik iz shông. Zơưv Trần Công Chiến, chủ tịch HĐQT-Tổng giám đốc Công ty puz pâuz:

“Tsơưr lươngv zos Công ty li kror zov chênhr. Viv li pêz tưz uô thiêz tâu cungz jênhv VietGap hâur tu zus nhux đas zuôr cuô mik. Hâur uô mak pêz sir zôngv ploz tsênhr Iso 9001 2008. Thiêz pêz zuôr uô jông đuô thiêz vênhv thix ngaz tuk vêv xênhz zav nox thiêz uô muôx chor hax huv cuô mik hữu cơ nhoz tox siêz Mộc Châu. Pêz cux tưz sir jos tu zus nhux đas đros huôv tsar du lịch sâuv tox siêz Mộc Châu”.

Co tsuôk zos oz kror qơư tâu hêik pâuz txos hâur sir zôngv kôngz nuv công nghệ siêz nhoz tỉnh. Txos nhiv no, tỉnh Sơn La tưz huôv star tâu 47 qơư uô xênhz yar, cungz thiêz sâu zuôr têx kôngz lôngk, tsiêx đêx ngaz tuk. Tưz muôx 42 kror qơư tâu cungz jênhv VietGap đros thax tsav ntâu đuô 413 hec ta, uô tâu xar muôx 6.400 tấn; muôx 9 kror tâu cungz ntơưr cungz jênhv côngz bê chiê huôv tsar. Lơưr co, tỉnh chor hax huv kôngz nuv muôs tơưv saz đrâuv têz qơưk chuôz ndê ntâu li: Muôs yuôx zêx ndê 12%, hmôngr kok ntông ndê muôx 12% ntâu; chor hax huv txir xoài, nhãn, txir lưk kâuz hmaz, jâuz xà lách muôs trâu iz cxiê têz qơưk nhoz Châu Âu, Úc, Mỹ, Hàn Quốc.

Chiê muôx tâu chêx cur no, tỉnh sir jos kriz uô muôx chêx cur Trung ương, tỉnh li têx tsênhv chêi hâur huôv tsar kôngz nuv sir zôngv công nghệ siêz. Đros co zos qênhz yuôx, kho đuô cêv kuôk uô xênhz yar lơưr saz tsêx trung; sir jos huôv tsar uô xênhz yar, cungz, muôl muôs hax huv kôngz nuv chênhr hâur tỉnh. Tsưr ziv uô yiêz, chor zuz nôngz yiêz muôx tsơưr lươngv siêz tưz tâu kriê trâu pêx xênhv pâuz paz muôx chêx cur jông. Tsưr ziv zưs đêx đros yênhx tênhr lơưr Israel đros zuôv qir cov zax trâu tsoz cà phê, yuôx zêx, ntông nox txir tâu uô đêz đar. Côngz xưv hêik pâuz, cxiv tsa côngz bê trâu kôngz nuv, paz thơưz yưv pênhr tâu sir jos uô, zaz zâuv chor nênhs yưv pênhr trâi huôv tsar công nghiệp uô têx hax huv kôngz nuv. Nhiv kruôr ciês no, tập đoàn TH tưz kriz uô cxiv tsa tsêr mêir uô têx txir ntông thiêz zav đêx hâuk txix têx txir ntông công nghệ siêz ntơưv Vân Hồ, no zos tsêr mêir tiv 6 uô têx jâuz, txir, kok tsơưr lươngv siêz ntơưv tỉnh Sơn La. Ntu 1 tsêr mêir uô tâu muôx 100 tấn txir iz hnuz, bâuv 30.000 tấn iz shông. Ntu 2zuôr cxiv uô tsêr mêir uô chor hax huv zos cuo txir cám, txir nhãn, txir lưk kâuz hmaz ntiv hâur hưx. Hâux lưv cxiv uô tsêr mêir no muôx tsiv gri lox zos paz trâu pox nhuôs uô xênhz yar truôx thiêz chuôz ndê phênhv sâu sâuv thax tsav uô xênhz yar nhoz ar tox nxaz. Zơưv Nguyễn Quang Phi Tín, Giám đốc dự án tập đoàn TH puz pâuz:

“Pêz njiê pov tâu Sơn La zos iz luz tỉnh muôx thax tsav chos ntông nox txir ntau, đros phênhv cungz muôx ntâu. Đêx ar nhoz no lok six huv đros chos têx zav ntông nox txir tsơưr lươngv siêz. Viv li pêz tưz xêir tsov yưv pênhr uô tsêr mêir ntơưv no”.

Sơn La sir jos txos shông 2020, tas nro tỉnh zuôr muôx 3 thax tsav kôngz nuv sir zôngv công nghệ siêz tror sâur tâu cấp muôx qênhx cungz jênhv; tas nro tỉnh muôx tsơưs tiv zix 2 doanh nghiệp tâu cungz jênhv zos doanh nghiệp kôngz nuv sir zôngv công nghệ siêz; tsiv gri uô xênhz yar kôngz nuv sir zôngv công nghệ siêz tsav muôx 20-25% tas nro tsiv gri uô xênhz yar kôngz nuv nhoz tỉnh. Pos Cầm Thị Phong, phưv giám đốc Sở kôngz nuv thiêz huôv tsar jêx jok tỉnh Sơn La puz pâuz:

“Uô ntêx zos tsuv qênhz yuôx cêv kuôk huôv tsar kôngz nuv, cêv kuôk thax tsav kôngz nuv sir zôngv công nghệ siêz huv đros tsar tov nhoz tiv phaz. Tiv 2 zos kriz uô chor dự án uô cxuô zav ntông nox txir tsơưr lươngv siêz, hur; choz zok tsưr ziv uô công nghệ yiêz sir zôngv trâu uô xênhz yar. Tiv 3, cxiv tsa thiêz tso tơưv têx tsênhv chêi paz, yưv pênhr nhênhz chơưv sir zôngv huôv tsar kôngz nuv công nghệ siêz lơưr saz uô ntâu; uô đros muôl muôs têx hax huv kôngz nuv cov truôx. Uô kaz zos tsuv sir jos uô côngz xưv paz thơưz yưv pênhr chiê zaz zâuv chor doanh nghiệp yưv pênhr sir zôngv công nghệ siêz trâu uô xênhz yar, uô têx hax huv kôngz nuv nhoz tỉnh”.

Kôngz nuv sir zôngv công nghệ siêz Sơn La tsênhv nhoz trâu ntu huôv tsar jông. Shir phaz tok ntux yiêz, cxuô lênhx nênhs nhoz tỉnh tox siêz Sơn La sik côngv siêz đros chính quyền tiv phaz sir jos huôv star uô xênhz yar kôngz nuv hur truôx đrênhk, viv đas jos nênhs sir zôngv./.

(Bích Thủy-Lik Thox cxêik nhênhv)

Du lịch Tây Bắc chêix ntux yiêz

Xav jênhv du lịch côngv thôngx zos zav du lịch jông nhoz Tây Bắc, chor shông đhâu, chor tiv phaz hâur thax tsav tưz cxiv tsa thiêz kriz uô Đề án huôv tsar  chor jêx jok du lịch, đros tsưr ziv iz shông tok thiêz phưx vưv 20 txos 30% chor kruô ndis shuôk txos tiv phaz. Iz zav li Điện Biên-thax tsav qơư muôx chor qơư di tích zênhx liv Điện Biên Phủ nto bê thôngz ntiêx têz, đros ntâu vênhx huôv mênhx cxưx jông tưz nzor huôv star zav du lịch côngv thôngx đros lịch sử. Qênhx shênhx kriz uô tưz puz pov muôx ntâu chêx cur jông.

Muôx 30 mênhx cxưx sik đros uô nênhx nhoz, Yên Bái cux xêir tsov du lịch côngv thôngx-iz zav du lịch tsênhv lok six yiêz nhoz Việt Nam zos iz hâur tễ xkror du lịch jông nhoz tỉnh. Txix du lịch côngv thôngx xuz thơưx ciês shông 2005 ntơưv jok Ngòi Tu, xã Vũ Linh, huyện Yên Bình muôx 10 ziv cxz chuôz txos nhiv no đhâu 10 shông kriz uô, du lịch côngv thôngx tưz huôv tsar đêz đar cxuô nro chor tiv phaz sâuv thax tsav đros xar muôx 120 ziv chuôz zis uô du lich côngv thôngx. Lơưr pêx xênhv nhoz no, du lịch côngv thôngx tưz tsik zos gra siêz luz nênhx cxuô zav trâu pêx xênhv jêx jok, mak tsênhv paz tuôr chiê thiêz phuôx huiz tsôngv box cxuô mênhx cxưx li têx tsiv gri vênhx huôv cxôngx nzor. Niêv tix Hoàng Thị Loan, hêir nênhs Thái, chuôz zis uô du lịch nhoz jok Sà Rèn, xã Nghĩa Lợi, thị xã Nghĩa Lộ, tỉnh Yên Bái puz pâuz, iz hli mak niêv tix tsêr muôx 100 lênhx nênhs tuôx nhoz, so, nox hâuk, ndis shuôk. Txos no, tsôngv kruôr tâu nriêr pâuz lok têx vênhx huôv, chiv xênhz, tâu chos blêx, hlêik blêx, tâu nox têx zav nox kaz nhoz tiv phaz li: Mor blâuv ntâu zav đax, xiêr, liêz, chor grêix kra kruôr thiêz jâuz hâur har jôngr; tâu hu gâux, đhiê pax vuôs đros tsôngv box.

Iz kror shir phaz puz pov du lịch côngv thôngx tsênhv paz muôx tâu chêx cur thiêz zos thax tsav Tây Bắc kror uô huv đros, hâur shông 2017, thax tsav Tây Bắc muôx 3 hâur 5 taz viv Homestay Việt Nam tâu khơưk kruôk ASEAN, zos, Chor Homestay tả Van Giáy 1 (Jok Tả Van Giáy, xã Tả Van, huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai); Chor homestay xã Mai Hịch (Jok Hịch 2, xã Mai Hịch, huyện Mai Châu, Hòa Bình); Cho Homestay (Jok Nặm Đăm, xã Quản Bạ, tỉnh Hà Giang).

Têx pax txir đuôx, txir khơưz tsênhv tơưs đơưz vos. Ntux yiêz tưz muôx nhoz cxiê qơư. Đros tsôngv box cxuô mênhx cxưx Tây Bắc, ntux yiêz lok zuôr paz muôx cêr tso siêz, cêr shir phaz, chiê txix co sơưr đơưk sik côngv siêz, sik đros phuôx huiz mênhx cxưx têx kror vênhx huôv jông chiê huôv tsar truôx du lịch côngv thôngx thiêz zaz zâuv tsôngv kruô tuôx ndis shuôk, nhoz so./.

(Thu Thùy-Lik Thox cxêik nhênhv)