Lix xưv hnuz ntiêx têz lox tôngv xiêz 1/5

Hnuz ntiêx têz lox tôngv xiêz 1/5 qir muôx cxôngx Công nhân Mỹ li phongz yaox tơưv txênhz, yênhx hnuz chiv nhênhv thiêz hnuz huôx tôngv phongz yaox công nhân ntiêx têz thiêz nênhs lox tôngv sâuv tas nro ntiêx têz.

          Hnuz ntiêx têz lox tôngv qir xav txix shông 1886, ntơưv thành phố công nghiệp lox Chicago, Đại hội Liên đoàn lox tôngv Mỹ thôngz đhâu nghị quyết heik mênhx “ ...cxôngx hnuz xiêz 1/5/1886 tas nro têx công nhân li hnuz uô hâux lưv zos 8 six”.

          Hnuz xiêz 1/5 tâu xeir viv no zos hnuz xuz thơưx hâur shông kế toán ntơưv phênhv ntâu têx tsêr meir, xí nghiệp nhoz Mỹ. Hnuz no, hôx thôngx yiêz hâur công nhân thiêz lênhx nênhs sir zôngv nênhs lox tôngv tâu cir. Tsưr tư bản pâuz uô ntêx công nhân li cuiz tênhv mak tsi muôx tsưr ziv tưs tsi thôngx ziv.

          Hnuz xiêz 1/5/1886, viv công nhân li zoz qơưx tsi tâu tuôv zênhv cxix cxuô, công nhân sâuv tas nro têz qơưk Mỹ tưz sik đros tso tsês hâux lưv uô, zuôv tsưr sir zôngv lox tôngv tsuv uô zuk li zoz qơưx. Uô ntêx zos jiês tso tsês tsi uô hâux lưv ntơưv thành phố Chicago. Muôx nhos 40 cxênhz lênhx nênhs tsi tuôx tsêr meir uô hâux lưv. Lơưr tsưr tsix mul tâus cêr thiêz hu lox “ Cxôngx hnuz no tsi muôx lênhx nênhs tưs uô hâux lưv đhâu 8 six iz hnuz! Tsuv uô tsưr ziv uô hâux lưv 8 six hơưv, 8 six so, 8 six uô si!”.

          Hnuz 20/6/1886, Ntiêx têz cộng sản II li Đại hội cuiz tênhv zuôr hnuz xiêz 1/5 niêx shông zos hnuz kruôk cxênhx nênhs vô sản car sơưr tơưv txênhz. Lok hnuz xiêz 1/5/1890, jiês xuz thơưx hnuz ntiêx têz lox tôngv xiêz 1/5 tâu tsưr tsix sâuv tas nro ntiêx têz

          Shông 1920, lơưr Lênin li thôngz đhâu, Liên Xô ( kuz) zos têz qơưk xuz thơưx tso chei tsôngv box tâu so tsi uô hâux lưv lok Hnuz ntiêx têz lox tôngv xiêz 1/5.

          Hnuz xiêz 1/5/1891, công nhân muôx iz jiês tso tsês tsi uô hâux lưv thiêz sơưr mul tâus cêr ntơưv faz Bắc têz qơưk Pháp. 10 lênhx trâus tuô tuôs, hâur co muôx Marie Blindeau, hnar chêr tsôngs yo đơưz. Chiê ndo txos têx lênhx nênhs trâus tuôs, nênhs Pháp seiz pax Linh Lan, iz zav pax zâu thiêz đơưz, tơưs hâur hnuz xuz thơưx hli 5 zos hnuz xiêz 1/5.

          Ntơưv pêz têz qơưk, thâuv Đảng cộng sản Đông Dương yênhx lix shông 1930, giai cấp công nhân Việt Nam zuôr hnuz xiêz 1/5 niêx shông zos hnuz phongz yaox tơưv txênhz tir tar tros châuz, tax tâu độc lập-txưv zơưx-jênh cuv, têx qênhx liv kinh têr- xã hội. Hnuz xiêz 1/5 tâu seiz zos hnuz tax tâu zênhx liv, sir jos uô tiêr jênhv vưv yiêz thiêz tso tơưv siêz niêv côngv tês đros têx lênhx nênhs lox tôngv têx têz qơưk txơưr. Hnuz xiêz 1/5 cux zos hnuz kruôk txos lưx lươngv lox tôngv, tơưv txênhz trâu hôx fênhx, jênh chuv, xã hội hlôngr yiêz.

          Hnuz no, Hnuz ntiêx têz lox tôngv xiêz 1/5 tưz yênhx tsôngv box lox tôngv VN li hnuz ntênhs, hnuz tso pov cêr niêv côngv siêz sik hux jos hâur giai cấp công nhân thiêz tsôngv box lox tôngv sâuv tas nro ntiêx têz./.

(KT-Txâur Vax cxeik nhênhv)

Gra siêz tsưr ziv, txux chi sêiz car, cov uô truôx luôs hâux lưv tso tơưv

Trơưk li tổng cục thôngz sâu, hâur ntu 2007-2016, chor nênhs uô hâux lưv trơưk li đas jos  cux iz zav li shông 2011, tsar ndê 4% ntâu hâur iz shông; xav mak tsar ndê siêz đuô sin ga po, Ma Lay si a, Thái Lan. Taz sik, đhâu  nhênhz chơưv njuôk shuôk, phênhv ntâu zos hlôngr yiêz tsoz chos kôngz lôngk, hlôngr yiêz tsưr ziv huôv tsar cêr uô nox. Chênhr viv li, shông 2012, cxuô têz qơưs li: Sin ga po, Ma lay si a, Thái Lan, huôv tsar uô tâu truôx đuô pêz têz qơưs. Nhiv no mak pêz tsênhv sir jos uô cov ndar chuôs thiêz huv đros cxuô luz têz qơưs sâuv thax tsav. Zơưv Nguyễn Bích Lâm, Tổng cục trưởng, Tổng cục qênhz yuôx hêik pâuz tiêk:

  “Hâur ntu huôv tsar  cêr uô nox, taz sik cux tsênhv uô tâu kênhz; du lix tsênhv huôv tsar uô tâu kik; huôv tsar uô kôngz lôngk tsênhv tâu kik; chuôz zênhx huôv tsar uô tsik tâu hlôngr yiêz, huôv tsar uô tsik tâu truôx”.

Đại biểu ntâu doanh nghiệp xav tiêk: zov chênhr zos lênhx nênhs, hâu nov sêiz car doanh nghiệp chiê uô cxuô luôs hâux lưv tso tơưv. Cxuô luôs hâux lưv uô tsuv tâu hlôngr yiêz uô cov huv đros; txix ntơư cxuô luôs hâux lưv tso tơưv thiêx uô tâu truôx jux juk.

“Doanh nghiệp-lênhx uô thơưx sêiz car, tsuv muôx tsưr ziv tso tơưv cxuô luôs hâux lưv uô cov tâu truôx. Lênhx uô thơưx sêiz car, zos lênhx sir zôngv nênhs uô hâux lưv chiê huôv tsar uô cov lênhx nênhs uô hâux lưv co muôx luz nênhx truôx tuk jux juk”.

Jông siêz trâu têx luôs hâux lưv uô ntơư, Tổng Giám đốc công ty xơưk trik yo 10, pos Nguyễn Thị Thanh Huyền cux hêik txos têx luôs hâux lưv uô hâur doanh nghiệp zos “tưx huôv tsar uô cov huv đros”. Thiêz hâur ntu nhiv no, kriê cơưv chor nênhs uô hâux lưv cux zov chênhr cơưs thiêz cxuô bộ, ban ngênhx tsuv sêiz doanh nghiệp zos tsênhv qơư huôv tsar kinh tế. Pos Huyền cux hêik: tsuv cxiv kho đuô  cxaz nzir chêi laox tôngv cov huv đros, muôx liv trâu lênhx nênhs uô hâux lưv.

“Doanh nghiệp tưx muk cơưv cxaz nzir tsưr ziv txux chi thiêx uô tâu truôx cxuô luôs hâux lưv tso tơưv hâur đơn vị. Cxuô bộ ngênhx tsuv đros mnôngs doanh nghiệp têx luk hêik chiê cxơưz cxiz doanh nghiệp uô cov huv đros thiêz muôx liv trâu lênhx nênhs uô hâux lưv”.

Đhâu ntâu shông huôv tsar uô trâu ntơưv VN, zơưv Bang Huyen woo, phưv Tổng Giám đốc công ty saz sung VN xav tiêk: VN chor nênhs uô hâux lưv tsênhv iz thênhv jux juk huôv tsar thiêz lênhx nênhs sêiz car hâur doanh nghiệp tsuv muôx txâuk tsơr ziv txux chi thiêx uô tâu tiêr cxuô luôs hâux lưv tso tơưv.

“Têx luôs hâux lưv co, txix ntâu shông đhâu lok, thâuv tưs công ty sang Sung tưz kriz trôngx lul tok txêik chor nênhs muôx txâuk tsưr ziv, txux chi siêz chiê lok nhoz huôv tsar uô hâur công ty, cov ziv hnuz ziv huôv tsar tâu truôx”

Trơưk li iz cxiê lênhx nhênhz chơưv lok kinh tế, chiê huôv tsar uô cov ndar chuôs cxuô luz têz qơưs hâur thax tsav; Chính phủ tsuv nzor cxiv tsa ủy ban huôv tsar uô hâur têz qơưs, chiê phó thủ tướng Chính phủ uô chủ tịch. Đros ntơư, cux cxiv tsa iz cơ quan Thường trực, sêiz car uô cov huv đros. Lar hêik zos tsuv muôx cxuô faz tsưr ziv cxơưz cxiz cxuô doanh nghiệp huôv tsar uô cov tâu truôx. Zơưv Vũ Tiến Lộc, chủ tịch phôngx công Thương VN cux xav li no:

“Tsuv tâu hlôngr yiêz huôv tsar uô, hlôngr yiêz tsưr ziv zuôr muôs hax huv, hlôngr yiêz huôv tsar cêr uô nox hâur doanh nghiệp cov tâu truôx thiêz tsuv uô cov cxix cxuô. Lar hêik zos chor nênhs uô tsuv muôx txâuk tsưr ziv, txux chi siêz”.

Chênhr zos li hêik co, Chính phủ tsuv muôx tsênhv chêi lok ar têz, sâu nhiêx sê tsơưs, muôz nhiêx têz qơưs kir txêik huôv tsar uô hâur doanh nghiệp cov muôx liv trâu têz qơưs thiêz lênhx nênhs uô./.

                                                                                                                                                                       (Tsu cxêik nhênhv-TTT)

NÔNGX MÊNHX ZUÔR TSUV PÂUZ

          Chox lul: Tsi fêv phưx luz nênhx yeiz pluôs, niêv lâuk Lù Thị Sênh nhoz jos Mý Háng Tâu, xã Phúng Luông, huyện Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái uô bluô nux cxôngx tu zus keiz đuz greis. Niêv lâuk muôx yênhx cxênhz tul keiz, njuôs xav tsiv grê txos yênhx puôk tsov đeiv cxôngx hâux lưv muôv muôs keiz.

Niêv lâuk Sênh tu zus keiz đuz greis

          Thâuv nhiv kruôr zuôr txir, niêv lâuk Sênh oz niêv txir luz nênhx lok six txov nhêv, ar têz muôx tsơưs. Niêv lâuk Sênh pheiz kênh: Cur môngr jông zuôr tâu tul txir cơưv tiêr đại học chuyên nganhx thú y. Nưs pâuz lok tsưr ziv tsoz phưz, kho moz trâu tsiêx tu zus, hâur co muôx keiz thiêz. Viv li thâuv nriêr tsưr ziv uô nox hla đhâu cêr yeiz pluôs, cur xar tiêk tu zus keiz đuz greis thiêz tâu cur tul txir thôngx ziv. “ Keiz đuz greis tâu ntâu lênhx nênhs nhiêv txos, greix cux kaz thiêz muôx ntâu tsơưr pưr”.

          Kaz shông 2016, niêv lâuk qir uô chôngx keiz thiêz zuôr nôngz keiz lol tu zus, taz sik pênhr muôx tsơưs, niêv lâuk tsuv mul txeik zênhx hangx 50 tsov đeiv chiê zuôr chuôz zênhx cxiv chôngx keiz, xor their vax cơư keiz. Niêv lâuk zuôr 1000 tul keiz cxôngx Viện tu zus keiz, ok nhoz Hà Nội lol zus, thôngx cxix sir jos cơưv shâuv tsưr ziv phax tar moz trâu keiz. Niêv lâuk li chênhz zênhv zos “ Tsoz phưz tu zus tsuv tsov cưv txos keiz li têx zav nox, thâuv keiz tâu 1 luz hlik puz nox krâur, têx luz hlik tov kaz tsuv cêv kuôk tsuv puz nox poz cưk, blêx , lok sik puz nox cxaz jâuz....Tiv zix thâuv txos cheix ntux no, ntux lol nas yâur tsuv cơư keiz hâur chôngx, their cov jông chiê keiz tsi trâus no, viv ntux no keiz zôngx ziv trâus moz.

Nhạc cắt ngắn

          Khov uô jông tsưr ziv tsoz phưz, đhâu iz ntu niêv lâuk Sênh li chor keiz hloz lox jông, tsi muôx moz. Xav cxôngx thâuv tu zus txos nhiv no, niêv lâuk Sênh tưz muôs 2 jiês, đros grê muôs zos 130 cxênhz iz cir, njuôs xav sâu liv cux yênhx puôk tsov đeiv ntâu.

          Niêv lâuk Sênh chor keiz tâu ntâu lênhx nênhs hâur huyện thiêz đrâuv TP Yên Bái nhiêv txos, tuôx ciês ntơưv qơư chiê zuôr. Keiz đuz greis zos tsôngv box Hmôngz li nôngz keiz nto bê, muôx plâuz đuz, greix đuz, cxa đuz, nox lok six kaz. Đrâuv co, greix keiz đuz greis muôx ntâu canxi, photpho, sắt viv li zôngv hâur têx pluôs mor lok sik tsơưs yuôx nox lok six jông.

          Niêv lâuk Sênh jông siêz “Tu zus keiz ho muôx lênhx nênhs tuôx zuôr mak cux tsi cxơưx, tsuôk tsâu siêz tsoz phưz tu zus cov jông xưz”. Niêv lâuk Sênh oz niêv txir tsênhv njuôs xav zuôr krêz đar chôngx tu zus keiz chiê zus cxaz kêiz txos 2 cxênhz tul.

Chox lul: Phênhv “Nôngx mênhx zuôr tsuv pâuz” ciêz no, zos Đeix nta suôz VN đros Tsênhv qơư cxiz kôngz têz qơưk uô./.

(Txâur Vax cxeik nhênhv)