Jok Ba Na xuz thơưx ciês nhoz Gia Lai uô kôngz nuv công nghệ siêz

Nhoz hâur đruôz đraz luz vax uô zuz yênhx châuv tsoz txir pok lưk tsênhv tuôx câuk njuôz xiêz, sâuv têk tuôr luz máy hu xor tôngx, lênhx hluôk nxêik Ba Na Đinh Thị Viên sêiz đhâu hâur mạng zok nriêr xor mông muôx liv trâu zuk têx hâux lưv uô. Nhoz iz jêx jok tox siêz, nhoz đêz tas nro lênhx nxêik Ba Na thiêz dự án Trà yuôx njuôz công nghệ siêz tsênhv zok nriêr chôngz lênhx nênhs thiêz têx kror jông. Viên puz pâuz, uô têx zav tsoz chos cxôngx nzor li kuôr njuôk (lok zos caz tsiz), kok ntông jê no njiz ntâu phiv liv, chêx cur lok six kik viv li pox nhuôs tsuv nriêr tsưr ziv uô nox yiêz. Khov muôx côngz nghệ thôngz mông, khov mạng xar hôiv, pâuz tâu tiêk tsoz txir pok lưk mak pox nhuôs hâur jok sir zôngv ntêr lok no tsênhv tâu ciêz đrôngs nhiêv zuôr thiêz zuôr huôv tsar tâu yênhx thax tsav chos ntâu. Txuôk đros ntâu qơư, Viên nriêr tâu doanh nghiệp chiê sik côngv đros. Đhâu co, Viên sêiz lax đros jêx jok, thav đros hâu nov ntơưv qơư, tâu sơưr đơưk thôngx ziv, paz kriz uô dự án đros siêz xar tiêk paz cxơưz cxiz huôv tsar trâu jêx jok:

“Zos tsôngv box Ba Na iz lênhx nhuôs nhoz tiv phaz, cur vav tiêk zuôr pov tâu pox nhuôs li hlôngr yiêz txix uô nox, huôv tsar kinh têr, tiv zix zos sâu đê yuôx njuôz. Tiv zix zos tsoz chos zênhx muôx nhoz ntơưv ntơưv qơư, viv li tsuv pâuz sâu đê thiêz nriêr qơư muôs thiêz zuk cux zos nênhs sir zôngv. Co zos cur li siêz xar, cê paz muôx hâux lưv uô trâu pox nhuôs nhoz no, tiv zix zos pox niêv thiêz cxênhx hluôk nênhs”.

Muôx tsưr ziv uô txix kaz shông 2017, txos kaz shông 2018, dự án yưv pênhr chos têx yuôx co râuz hâuk nhoz hâur thax tsav jok Pơ Năng tâu kriz uô. Txos nhiv no, tưz muôx 10 ziv chuôz zis hâur jok cxaz chuôz thiêz tưz chos siv oz jiês tâu xar muôx 2 ha. Kror tiv zix zos tsoz txir pok lưk nhoz no tâu chos lơưr côngz nghệ siêz đros trâu cxiv luôs zưs đêx cxênhx txuôs. Chiê taz por ngaz tuk txix xuz thơưx chos txos muôs hax huv, pox nhuôs sik côngv truôx đros hợp tác xã sâuv thax tsav. Zơưv Lê Văn Bộ, Giám đốc HTX kôngz nuv Tú An, thị xar An Khê, tỉnh Gia Lai puz pâuz, pox nhuôs jok Pơ Nang li dự án chos tsoz pk lưk no chiê râuz hâuk zuôr muôx chêx cur siêz viv li hợp tác xã cux tsik cxơưx sik côngv đros chiê uô xênhz yar thiêz sâu zuôr:

“Thâuv pêz tưz njiz tâu Viên nhoz jok tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs xar Tú An, sơưr đơưk xar muôz tsoz txir pok lưk chox lok huôv tsar chos. Txix muôx siêz thiêz xar li co, pêz cux sik côngv đros njuôk xav uô, viv huôv tsar nhoz ntơưv qơư, pêz zuôr đros sơưr đơưk uô”.

Txix lênhx hluôk nxêik Ba Na li siêz xar tơưv, hâu nov xar Tú An cux xưk li thị xar An Khê tưz sik côngv đros, paz têx tsar tov jông tiv zix trâu dự án huôv tsar. Đros têx paz co, Dự án tưz tâu nhoz hâur 20 dự án hâur 128 dự án kôngz nuv thôngz têz qơưk chiê Chính phủ li Ủy ban mênhx cxưx hêik Zênhx hangx ntiêx têz paz uô lơưr tsưr ziv huôv tsar kinh têr sêi, truôx đrênhk nhoz thax tsav nhoz đêz, tox siêz, thax tsav mênhx cxưx tsơưs nênhs. Zơưv Nguyễn Thanh Cảnh, Chủ tịch UBND xar Tú An, thị xar An Khê, tỉnh Gia Lai hêik:

“Khov trơưk dự án chos txir pok lưk tâu chos siv, đhâu thâuv huôv tsar uô tâu truôx, hâu nov ntơưv qơư tsênhv zuôr fuô yax kriê tsôngv px sđ tror uô nzir nhoz cxuô luz jok tsôngv box. Nhiv no tsênhv uô siv ntơưv jok Pơ Nang, đhâu co zuôr chos nzir ntơưv jok Nhoi thiêz jok Hòa Bình chiê muôx phênhv sâu tâu nhiêx txiêx txix zav tsoz chos no”.

Dự án chos têx yuôx co râuz hâuk, tâu uô trơưk côngz nghệ siêz mak lênhx hluôk nxêik Ba Na Đinh Thị Viên đros pox nhuôs nhoz jok Pơ Nang tsênhv kriz uô nhiv no tâu khov vav txos lok six ntâu zuôr paz muôx phênhv sâu tâu nhiêx txiêx. Kror no cux puz pov, muôx têx hlôngr yiêz đros trâu sir jos txix têx kror zênhx muôx mak têx jêx jok nhoz tox siêz đêz đrôngl zuôr zok nriêr tâu cêr uô nox chiê huôv tsar tâu kinh têr truôx./.

(TTTN-Lik Thox cxêik nhênhv)

Tsưr ziv phax tar moz ơưk buô Châu Phi

1. Têx xor mông lok moz ơưk buô châu Phi

          Zos iz zav moz cik tiv caz moz Myxovirus muôx AND uô moz.

           Moz muôx ntâu têx moz yưv

           Têx tsiêx cxu trâus moz thiêz tuôs siêz (100%).

           Moz uô phênhv ntâu tơưr greix xiêr tas, tơưv poz liêz sâuv plaz hnhur, trâuv...

          Thâuv muôx moz khênhr yênhx fâuv moz lox thiêz lax tir tar tâu.

          Caz moz huôv xênhz zov chênhr, sei: hâur nyar zos 6 shông (tâu uô txiêk), hâur po zos 2-2,5 shông, hâur qir zos 122 hnuz, cuô jik zos 45 hnuz.

          Caz moz nyei têx tsơưr li: Formol 2%; NaOH3-4% thiêz têx yuôx tsuôk nzuôr guôx tu zus.

          2. Cxuô zav caz moz ơưk

           Buô tu zus lok sik buô têz puôr lênhx trâus moz.

          Buô tso kuk zôngx ziv trâus moz đuô

          Moz huôv xênhz yênhx shông.

          Moz huôv xênhz sâuv cxuô hov hnuz nhôngs.

          3. Caz moz uô muôx yưv

          Thâuv trâus cik moz, fênhx yax cxôngx 5-10 hnuz thiêx li pov moz huôv tuôx.

          Cuz sor 41-42 tưv, truz ntêr tsi so hâur 4 hnuz.

          Đhâu co buô gênhs gênhs, tsi muôx jos, lax uô pa, mul tsi tâus cêr...

          Kror njêx, plaz, ndêx puôz, co tơư pov xiêr tas thiêz lưx.

          4. Thâuv tsiêx tuôs pov muôx yưv li

           Kror ndâux, kror njưk, kror kuôr lok nyar.

           Plơưr lok nyar

           Po o, lok nyar.

           Plaz lok nyar.

           Hnhur, trâuv, jeik jik o thiêz lok nyar...

          5. Tsưr ziv phax tar moz muôx chex cuk

          Chuôz tsar tsuôk yuôx tuô caz moz hâur guôx, iz buôk ndis guôx tu zus, cêr mul lok qơư tu zus...

          Qơư muôv muôs buô tsuv muôx kror tsuôk yuôx, meir tsuôk yuôx tuô caz moz, tsuv muôx qơư hlôngr đêx hâur niêx hnuz.

          Yêz thâux tsiêx cxu mul lok tsuv tâu tsuôk yuôx cov jông thâuv lok hâur qơư tu zus.

          Lênhx nênhs tsi mul lok thâuv tsi zuôr trâus. Thâuv mul đhâu qơư tsuôk yuôx tuô caz moz, tsuv zôngv yuôx phongx nzuôr chêr thiêz muôx six hơưv cêv kuôk tsơưs tiv zix 24 six hơưv thiêx li tâu mul qơư tu zus.

          Chuôz tsar tsoz phưz jông paz buô, phax tar moz cxôngx vacinne đros têx zav moz li: thox plaz, tơưv ndâux hlê trâu, moz vưv....chuôz tsar đas jos trâu buô, moz nox cxaz vitamin C, vitamin B, beta glucan...

          Zuôr buô tu zus tsuv pâuz tsênhz hâur pâus, tsuv muôx qơư cêv kuôk trâu buô nhiv kruôr zuôr lok, chiê seiz njuôs đas jos, uô trơưk cui tênhv zuôr buô. Seiz car jông paz buô hâur niêx hnuz, chiê muôx tsưr ziv yưr lir ciês thâuv pov buô njuôs xav trâus moz.

          Muôx tsưr ziv tsuôk yuôx tuô caz moz, tsuôk hâur guôx tu zus. Tsi chiê đêr, yưk, keiz, ok mul hâur guôx tu zus buô./.

(Thanh Thủy- Txâur Vax cxeik nhênhv)