Hêir nênhs Lô Lô nhoz Cao Bằng tsêr tsar lơưx jông cxôngx nzor

          Hêir nênhs Lô Lô tsêr tsar lơưx thâuv nzor thâuv tưs cux cxiv uô tis đrâuz kâuv tsêr puôz trâu tsas ar, trôngz siêz, tsi thôngx li heir nênhs Tày, Nùng têx tsêr tsar lơưx khênhr tis lok puôz têx tơư trôngz, ntar trôngz. Co zos qơư zôngx ziv seiz njiê thiêz pov đêz, iz chas  ntơư qơư nhoz cux lax nziês, hur si. Nênhs Lô Lô tsêr tsar lơưx tâu uô yênhx 3 yôngx. Ciês hâur kaz zos kaz tsar lơưx, qơư chiê trâu têx chuôz zênhx li: Hlâu, triêv txuôk, pênhx....., đrav ntêx zos chiê cơư nhux cơư tưv. Yôngx tiv 2 zos yôngx chênhr chiê trâu têx nênhs hâur tsêr xênhz huôx, nox nhoz, so. Yôngx sâuv tox ciês zos kaz nthaz chiê trâu têx kôngz, chuôz zis têx chuôz zênhx uz no. Đros trâu têx ntông zos chênhr chiê cxiv uô tsêr, tsôngv box zôngv hur si têx shôngz chiê hiêz nzêix xor tsêr..... Tsêr tsar lơưx khênhr siêz txix 7-8 thiêr, đar muôx txix 5 txos 9 lênhx ndêx. Tsêr vor vuôk 4 saz, hâur co 2 saz: Pêv thiêz đrav mak vor siêz jos, 2 tos mâuv câuv vor mê njik kêix thiêz kis, trơưk li uô tsêr xưk li co mak phiv liv đuô. Nênhs Lô Lô cux seiz hloz txos têx kror trêi hâur tsêr, seiz co zos tsêr kror muôs, chênhr li ntơư têx kror trêi thâuv tưs tưz krêz cov lax thiêz pov cêr, tsi zôngv ntâuz têx lok thêir.

Nênhs Lô Lô luz tsêr tsar lơưx khênhr tâu pheiz uô 2 phênhv trơưk li luz đros tsêr lok sik zar tsêr ( xav txix luz kror trôngx chênhr), saz pêv ( nhoz jê thax đaz), jê kror trôngx chênhr zos qơư uô cxuô zav nuv xênhz huôx. Qar uô kaz zos chiê trâu têx chuôz zênhx uz no hâur tsêr li: Trâu tưx têi, tơưz, tsu, huz trâu đêx.... Tsôngv box khênhr muôz shôngz uô iz tuk chiêr đêx tok đêx pêv cưx ha, tơư trôngz lok tsêr. Tsôngv box tsênhv uô iz luz thôngz ntông trâu đêx, lơưr muôz têx tuk ntông lox tho hâur đruôz đraz, hâur plơưr chiê uô thôngz trâu đêx. Hâur tsêr, têx qar tsêr mak tsi xor thêir truôx, tsuôk zos lav xor mê njik cêv. Taz sik, đros thiêz tuk nhaz tuk tuz thiêz têx nxeik lox hâur tsêr qar, txơưv tiêk tsi muôx kror trôngx taz sik lơưr phôngz cxưx cêr nênhx cui tinhv lok six mênhx, lênhx nênhs tưl thiêx tâu muk, tuk tưs tsi tâu muk, lok sik luz six hơưv tưs tsi tâu muk.

 Hâur nênhs Lô Lô luz tsêr tsar lơưx, kror chuz muôx pưs txux zov chênhr. Kruô tuôx shuôs mak tâu tsưr tsêr hu zâuv jâuv ntơưv ntus chuz thav pêv. Chuôz zis têx pluôk nox cux khênhr trâu nox jê ntơưv ntus chuz. Tsôngv box tsi yuô chiê luz kror chuz tuôs, thâuv tsii uô jâuz uô mor nox mak lơưr muôz têx ndêis phâuk chiê thâuv tưs luz kror chuz cux sor so. Luz kror chuz chênhr, tsôngv box khênhr trâur đruôz đraz, ndax trur tsêr, chiê tiêv kruô, lok sik thâuv chuôz zis jâuv uô cê seiz lax lok têx luôs hâux lưv uz no. Hok luz kror chuz saz đrav, zôngv chiê uô jâuz uô mor nox, xênhz huôx hâur niêx hnuz. Txix nox hâuk, pư, so, tsôngv box nhoz no tsơưs zôngv txos têx txax lok sik trôngx tos, mak lơưr tsuôk puô lêr thiêz cxuô lênhx sđ jâuv uô cê iz paz, iz pơưs. Chênhr têx li heik no tưz uô trâu chuôz zis cêr xênhz huôx, uô hâux lưv uz no muôx cêr sik thôngx siêz, siz paz.

Nênhs Lô Lô tsêr tsar lơưx zos iz zav tsêr jông, tâu zôngv fiv đros thiêz phênhv ntâu zos chiê phưx vưv lênhx nênhs luz nênhx nox nhoz. Têx txux chi, phôngz cxưx, cêr nênhx vênhx huôv jông đros trâu têx ntênhs uz no puôr lênhx uô hâur luz tsêr tsar lơưx co. Taz sik, viv ntâu qir tiv li: Tsi yuô muôx shôngz ntông, cxiv uô tsêr puôz suôz jêz xi măng.....fênhx zis đuô pir li uô tsêr tsar lơưx; cxênhx hluôk tsi yuô moz siêz txos cxiv uô tsêr tsar lơưx xưk li đrav ntêx, viv lơưr xar tiêk, tsi fiv đros trâu luz nênhx niêx hnuz nhiv no...., chênhr li ntơư nênhs Lô Lô tsêr tsar lơưx cux li iz cxiê heir nênhs tsơưs txơưr đuô hâur thax tsav tỉnh têx tsêr tsar lơưx ziv hnuz ziv tsi muôx jux juk.

Six hơưv zuôr txos, cxuô cơ quan muôx vax huôv muôx têx tsi tiêk tso tsês ntơưv hâux lưv yax kriê trâu tsôngv box pâuz lok têx txux chi vênhx huôv jông thâuv nzor, mak tsuv muôx tsưr ziv tsênhv tsênhz chiê tuôr tsês, por hưv chiê zênhx max têx txux chi cêr nênhx jông tưz yênhx tsôngv box heir nênhs tsơưs vênhx huôv ntơư reik đros huôv tsar ju lix côngv thôngx./.

(KT Báo cao Bằng-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Bắc Kạn Huôv tsar ju lix đros trâu huôv tsar vênhx huôv côngv thôngx nhoz pak đêx  Ba Bể

          Ntơư zos têx suôz trax suôz gâux Then hêik trâu tsôngv kruô  tuôx ndis shuôk têz qơưs sêiz thiêz ntơư zos chor tuz nxêik hluôk nhoz hâur jos co tuôx hêik gâux nthuôr uô cêr lov jêv phưx vưv tsôngv kruô ju lix. Nhiv no xã Nam Mẫu, huyện Ba Bể muôx 40 chuôz zis muôx tsêr tok kruô tuôx ndis ntux sêiz shuôk têz qơưs. Chênhr zos li hêik ntơư, tsôngv kruô du lix tâu đros tsôngv px uô, đros tsôngv px nox thiêz  đros tsôngv px sđ nthuôr cêr uô lov jêv trâu hâur têx luz tsêr tsar lơưx jông jav cxôngx nzor thiêz tsênhv pâuz nzir tâu tsôngv px nhoz thax tsav co têx cêr nox nhoz muk lok hâur niêx hnuz. Đros ntơư, tsôngv px hâur jos cux muôx qơư uô jâuz mor, grêix muôs đros trâu chox tsôngv kruô muk ndis ntux sêiz shuôk têz qơưs, chêix gox chêix fuôx hâur pak đêx. Zơưv Ngô Văn Toàn, zos iz ziv chuôz zis xuz uô tsêr tok kruô hêik pâuz:

           “Cur tưz uô tâu 26 shông lơưv, tsôngv kruô oz chas têz qơưs mak thauav tưs tưz muôx; tsôngv kruô hâur zuk têz qơưs mak tsuôk muôx hnuz so thưr 7 thiêz  hnuz ciêz thiêx muôx chôngz lênhx kruô. Tsôngv kruô nox hâuk li chas zuk uô li ntơư thiêz cur cux muôx fuôx gox đêx, muôx chor tuz nxêik hluôk hêik gâux Then hur tiz si”.

          Hâur iz ndis pak đêx Ba Bể, zos thax tsav hêir nênhs Tày, Hmôngz, Cho nhoz uô nênhx tâu ntâu tiêv lok đros trâu muôx ntâu txux chi cêr nênhx vênhx huôv jông đros đrêiv hâur luz nênhx niêx hnuz. Tuôx sêiz shuôk txos Pak đêx Ba Bể, tsôngv kruô sđ cux zuôr tâu đros tsôngv px nhoz thax tsav co nthuôr uô cêr lov jêv, hêik gâux Then thiêz pâuz tâu nzir tsôngv px sđ têx txux chi, vênhx huôv jông huv đros tsôngv px nhoz thax tsav ntơư li luz nênhx. Iz lênhx kruô ju lix Mỹ tuôx ndis ntux sêiz shuôk têz qơưs hêik pâuz:

           “Luz pak đêx no mak lox hênhr thiêz jông jav hênhr, cur jông siêz hênhr, viv tâu muk uô si ndis luz pak đêx co thiêz pâuz tâu tsôngv px ntơưv no têx cêr uô nênhx nox nhoz muk lok hâur niêx hnuz”

          Cxuô chuôz zis huôv tsar uô ju lix côngv thôngx nhoz  thax tsav pak đêx Ba Bể tưz muôx phênhv sâu tâu nhiêx txiêx, iz thênhv jux juk txo grêk tâu yêiz pluôs. Chiê ju lix côngv thôngx huôv tsar, cux li paz phênhv cxơưz cxiz trâu tsôngv px huôv tsar truôx zuk hêir nênhs têx vênhx huôv jông tsik chiê pôngz plox. Zơưv Dương Thanh Hải, thơưx sêiz car thax tsav qơư du lix Ba Bể hêik pâuz:

           “Du lix côngv thôngx sâuv thax tsav pak đêx Ba Bể cux muôx liv trâu tsôngv px hâur thax tsav huôv tsar cêr uô nox, txo grêk yêiz pluôs thiêz tuôr tâu truôx zuk hêir nênhs têx txux chi, vênhx huôv jông tsik chiê pôngz plox cov muôx đros đrêiv hâur luz nênhx. Đros ntơư tsuv tâu cxiv kho đuô têx cêr muk lok thiêz cxiv uô cov têx tsêr tok kruô jông jav đuô, thiêx muôx kruô tuôx ndis đhuôk têz qơưs”.

          Muôx chôngz lênhx kruô du lix tưz tror tuôx ndis shuôk têz qơưs txos pak đêx Ba Bể, viv tsôngv px hâur thax tsav co pâuz chơưx kruô, huv đros tsôngv kruô siêz nhiêv. Chênhr zos li hêik ntơư, nhiv no sâuv thax tsav pak đêx Ba Bể ziv hnz ziv cxiv kho thiêz huôv tsar tâu jông lov cxuô zav thiêz ntơư cux chênhr zos cxơưz cxiz tsôngv kruô du lix tuôx ndis shuôk txos thax tsav tsênhv qơư co./

(Tsu Vưx cxêik nhênhv-CTV Đông Bắc)