Tsôngv box Hmôngz Nà Hẩu-Yên Bái txi côngv jôngr

Tsôngv box hmôngz li txi côngv jôngr tâu uô ntơưv thax tsav jôngr chiv xênhz Nà Hẩu đar xar muôx 17.000 héc ta, zos qơư muôx Việt Nam li ntâu zav đrox ntông thiêz têx tsiêx kuk tsiv gri nhoz. Ntênhk hôiv txi côngv jôngr tâu piz uô txix gra têx uz no chiê txi côngv txix qơư uô hâux lưv xar muk txos trâu thax tsav jôngr txưr. Lơưr co, ntênhk tx côngv tâu uô ntơưv ntus jôngr, hâur luz hâur pâuk ntôngx lox. Txir nênhz muôz cxuô zav txix côngv tso trâu qơư txi côngv tâu uô txix shôngz; cxuô zav chiê txi côngv jôngr muôx iz gơưv kêiz, iz tuk buô đuz, chơưr, shaz, ntơưr chêr. Txox six, txir nênhs khoz tos shôgz tis trâu cxiê qơư hu đaz jôngr lok nox cxuô zav, paz trâu chor nênhs nhoz hâur xar; thor muôx ntux yar ntux nas huv đros, kôngz lôngk jông, sâu tâu ntâu…Đhâu co, txir nênhz đros iz cxiê lênhx hluôk nênhs hâur xar tuô kêiz, buô, muôz kêiz chor blâuz plênhr nyar lo trâu luz hâur pâuk ntông lox co. Đhâu co, kêiz buô tâu chox muk uô cov siêr chiê txi côngv jiês tiv oz. Đhâu ntênhk hôiv zos phongx cxưx txưr jôngr hâur 3 hnuz chiê uô tsâus đaz jôngr. Hâur pêz hnuz no, sơưr đơưk tsuv uô jông lơưr têx kror tưz txưr thiêz chêir li: tsik muk hâur har jôngr txiêr ntông, tsik gra têx blôngx ntông njuôz txix har jôngr lok tsêr, tsik khơưk kok, lor njuôs uz no hâur jôngr.

Uô tiêr ntênhk txi côngv jôngr, pêx xênhv cxuô jêx jok tsêx trung trâu zuk thax tsav jôngr chiê tuô buô nox hâuk sik côngv cêr lov jêv, shir phaz. Tsôngv box Hmôngz nhoz no li phongx cxưx txi côngv jôngr tưz muôx txix ntêr lok. Viv li, nhoz Nà Hẩu chor jêx jok-luz jok tưs cux muôx iz thax jôngr txưr thiêz nhoz trâu têx qơư jông tiv zix hâur jok. Ntênhk hôiv txi côngv jôngr muôx đros têx cuiz tênhv por vêv jôngr, tưz zos yênhx hnuz hôiv vênhx huôv jông nhoz xar Nà Hẩu txix ntâu shông lok no. Ntênhk hôiv kror jông zos đrâuv txi côngv jôngr, por vêv jôngr mak tsênhv tâu sêiz zos iz jiês cơưv jêx jok ntâuk gri iz shông muôx tas nro pêx xênhv hâur xar cxaz chuôz. Hâux lưv no tưz gôngr phênhv paz tuôr chiê thax tsav jôngr nhoz Nà Hẩu.

Đros thiêz phênhv ntênhk, pêx xênhv Nà Hẩu thiêz chor xar iz ndis co tưz shir phaz lov jêv đros uô vênhx nghệ thiêz thể thao mênhx cxưx jông li sik lâuz pak, sik truz hluô, tuô hnênhr; ndis shuôk, uô si…/.

(Tuấn, Xuân-Lik Thox cxêik nhênhv)

Lênhx nênhs tuôr tsês heir nênhs poz ziz li trax gâux nos nhoz

Quỳnh Nhai

Nền nhạc tính tẩu...

          Cxôngx cêr moz siêz đros zuk mênhx cxưx li zav trax gâux nos, nhiêv heik cưr cxiêx, thâuv tâu 14 shông zơưv Điêu Chính Lả tưz chiv chir nriêr pâuz tsưr ziv uô trax gâux nos thiêz shâuv ntâuk trax jông nto bê nhoz thax tsav. Tov kaz no, zơưv Lả uô trax lơưr tsôngv kruô li zoz qơưx. Zos uô tsi so mak iz hnuz zơưv Lả uô tâu 1 traz trax gâux nos. Lơưr zơưv Lả: Chiê uô tâu trax gâux nos, tsuv xeir tâu ntông jông thiêz têx luz flâux tâuz lâus. Tâuz mak muôz chor nôngz khơưz por tsês thiêz chox mul jiêz cov kruôr. Hâur kaz flâux tâuz tho 4 luz kror chiê thâuv ntâuk đror jông mnôngs. Heik cxuô uô tâu trax gâux nos mak tsi zôngx ziv, tsuv uô cov jông.

          “Fênhx yax chiê uô tâu trax gâux nos ntâuk đror jông tsuv nriêr tâu ntông jông, nriêr tâu ntông tsuv muôz jiêz cxôngx 6 luz hlik txos 1 shông chiê ntông tsi trâus caz tho nox thiêx li uô trax. Tâuz hưz tsuv kra cov kruôr cxôngx 6 txos 1 shông thiêx li uô tâu, zos tâuz mos zôngx ziv trâus caz nox, viv li tsuv zôngv tâuz lâus. Thâuv uô tsuv khơưz tas têx nôngz hâur tâuz, fuô ¼ luz tâuz, thiêz tho kror chiê thâuv uô trax mak suôz trax đror jông”

          Heir nênhs poz ziz li trax gâux nos tâu pox nhuôs poz ziz Quỳnh Nhai zôngv hâur têx hnuz tsiêz, hnuz ntênhs, nox tsêr yiêz, têx hnuz lênhx phaz lov jêv. Hâur chuôz zis li pluôs mor pov shir phaz mak cux muôz trax gâux nos lok ntâuk. Tiv zix trax gâux nos tâu ntâuk thâuv heik cưr cxiêx siz lưr, heik cưr cxiêx long te; heik cưr cxiêx Then, ntâuk chiê đhiê pax vuôs, viv nênhs poz ziz đơưz tsi muôx trax gâux nos mak heik tsi tâu cưr cxiêx...Tiv zix thâuv ntêx, sâuv nênhs poz ziz li têx luz tsêr lơưx, têx hmo pov cêr hli, têx hluôk tuz tsênhv gra trax gâux nos lok ntâuk chiê heik tơưv zuk txox cêr hluz txos tul hluôk gâux zuk hluz zuk nhiêv. Lênhx hluôk gâux hnor suôz trax cux pâuz tâu lênhx hluôk tuz li txox cêr hluz cxôngx co muôx ntâu lênhx hluôk tuz hluôk nxeik yênhx txix gơưv đhâu suôz trax gâux nos.

          Txos nhiv no, zơưv Lả tưz uô tâu 2 cxênhz ntâu traz trax gâux nos. Trax jông, ntâuk đror jông mnôngs, zơưv li chor trax gâux nos tâu ntâu lênx nênhs nhiêv txos. Hâur zơưv tsêr thâuv tưs cux muôx 20 ntâu traz trax gâux nos. Zơưv Lả đrâuv uô trax, tsênhv cxaz chuôz ntâuk trax gâux nos hâur têx jiês xênhz huôx vênhx huôv, vênhx ziv nhoz tiv phaz, têx Hội diễn nghệ thuật hâur thiêz đrâuv tỉnh. Suô trax gâux nos lok six jông mnôngs, muôx ziz njiêz coaz tsôngv hâur pox nhuố li luz nênhx li ntơư, taz sik nhiv no têx lênhx nênhs cê txơưx uô trax gâux nos, cê txơưx ntâuk trax gâux nos li zơưv yuôr tsi ntâu. Xar ntâu txos hâux lưv no, zơưv Lả tưz tsês six hơưv kriê uô trax gâux nos, kriê ntâuk trax tsi zuôr nhiêx txiêx trâu ntâu lênhx hluôk nênhs hâur jos, hâur xã nhiv txos mênhx cxưx li zav trax gâux nos no, đros siêz xar njôngr tuôr tsês tâu mênhx cxưx li zav trax no:

          “Six hơưv zuôr txos xar njôngr têx chiz coaz têz qơưk zuôr muôz theox chênhv trâu tsôngv box krêz lớp kriê trax gâux nos ntâu đuô. Tsi taz kriê ntâuk trax, mak tsênhv kriê uô trax gâux nos tsi chiê zav trax no trâus pôngz plox”

          Lơưr zơưv Điêu Chính Hiến, Phưv tsar phongx vênhx huôv- thôngz xor mông huyện Quỳnh Nhai, tỉnh Sơn La: hâur six hơưv zuôr txos, phongx zuôr heik huyện krêz têx lớp kriê lok trax gâux nos. No cux zos hâux lưv uô tsênhv tsênhz chiê tuôr tsês, phuôx huiz mênhx cxưx li zav trax gâux nos jông no:

          “Pêz cux njuôs xav heik trâu UB huyện iz shông krêz tâu 1-2 lớp lok sik iz paz lênhx nênhs nhoz jos no, jo tiv uz chiê tuôr tsês trâu tuz nhuôs. Tiv zix, pêz cux heik têx nghệ nhân li zơưv Điêu Chính Lả nhoz jos Nghe Toỏng kriê trâu tuz nhuôs viv no zos zav trax gâux nos đros đreiv tsôngv box mênhx cxưx Quỳnh Nhai luz nênhx, tiv zix zos mênhx cxưx poz ziz đơưz.”./.

                             (Tòng Anh- Txâur Vax cxeik nhênhv)