Kon Tum: Chiv kok ntông yiêz, cêr cxơưx kuz

Nhiv kruôr muôs tâu 70 tênhr kok ntông nhôngs trâu Công ty TNHH môngr kok ntông Kon Tum li tsêr meir tsiv uô, tix lâuk Phạm Minh Long, nhoz jos Bình Trung, xã Sa Bình, huyện Sa Thầy puz pâuz, chiê chos tâu 2 hecta kok ntông, tix lâuk chuôz zis tsuv yưv pênhr ntâu đuô 10 tsov đeiv trâu hâux lưv tsoz phưz thiêz zuôv qir. Txos thâuv sâu, nhiêx ntiêr lênhx nênhs sâu kok, côngz thâux kok mul tsêr meir pôngz cxaz 400 cxênhz đeiv iz tênhr. Đros grê tsêr meir sâu zuôr hâur chiv cheix zos 1 cxênhz 550 đeiv iz cir kok ntông nhôngs, tsi xav têx phênhv tưz yưv mak tsuôk sâu tâu mê njik nhiêx xưz:

          “ Đros grê li ntơưv, nênhs chos kok ntông li cur sâu tsi tâu liv hor ntâu. Lok six phêv liv đros tsôngv box”

          Đros thiêz cêr cxơưx grê muôs trâus pôngz pênhr shông tiv oz, yênhxx châuv cxênhz ziv chuôz zis chos kok ntông nhoz Kon Tum tsênhv cxơưx ntâu cêr cxơưx txơưr. Co zos qênhx shênhx nhoz têx huyện đêz li huyện Kon Plông, Tu Mơ Rông, Đắc Glei... nênhs uô luôv zuôv grê muôs iz cir yuôr 2-3 puôk đeiv. Đros co zos qênhx shênhx muôx ntâu tsêr meir tsi xav têx muôx shơuw hâur, ntâus grê môngr tsi côngz fênhx, thâuv tưs nênhs chos kok ntông cux sâu tsi tâu hor ntâu liv. Puz pâuz lok tsêr meir li tsưr ziv njuôs xav phênhv puô zos kok zâu thiêz muôx shơư têx zav txơưr hâur nôngx mênhx li kok ntông, tix lâuk Đồng Đức Khôi nhoz huyện Sa Thầy heik:

          “ Lơưr tsêr meir li tsưr ziv kok zâu y]xx 6% taz sik nhiv no muôs kok lox mak cux yưx 6%, xav cxaz muôx têx zav txơưr li ar.... Li ntơưv cur trâus yưx 13%. Yuôr tix lâuk Hà Minh Yên mak yưx 50% iz tênhr tsuôk yuôr 5 tạ”.

          Nriêr pâuz qênhx shênhx tsênhv tsênhz ntơưv iz cxiê tsêr meir tsênhv sâu zuôr, tsiv uô kok ntông nhoz tỉnh Kon Tum tso pov, hâux lưv ntâus grê môngr kok ntông lok sik têx muôx shơưr hâur co zos nhân viên tsêr meir uô, nênhs muôs kok ntông mak phênhv ntâu heik li chas tsuôk pâuz li co xưz. Chinhr quyênx thiêz têx chiz coaz muôx txơưx jênhv tiv phaz cux tsi muôx tsưr ziv seiz car chiê por vêv nôngx mênhx li liv zix. Hâur co, iz lênhs tov tsêr meir tsiv uô môngr kok ntông jênhv, hâux lưv yưx têx muôx shơưr hâur kok ntông tâu uô huv đros:

          “ Têx muôx shơư hâur kok ntông li ar mak pêz yưx mul, yưx cux huv đros yêz thâux hax huv co xưz”.

          Lơưr zơưv Nguyễn Viết Liệu, Giám đốc Chi cục tsêz chos thiêz por vêv đros tsuôk tỉnh Kon Tum, xar muôx côngz fênhx hâur sâu zuôr thiêz txu grês lênhx nênhs chos kok ntông li cêr cxơưx, đros chuôz tsar ngênhx muôx txơưx jênhv côngz xưv coar lik têz qơưk tsuv reik doanh nghiệp li txơưx jênhv đros nôngx mênhx, reik nôngx mênhx li txơưx jênhv đros doanh nghiệp:

          “ Tsuv muôx hôx thôngx sâu zuôr xiv huv. Hâur hôx thôngx tsuv sâu tsênhz mênhx grê muôs xiv huv lơưr yênhx shông thiêz grê muôs six hơưv nhiv no chiê muôz theox chênhv trâu pox nhuôs tso siêz yưv pênhr chos kok ntông”.

          Đros 40 cxênhz hecta, nhoz tỉnh Kon Tum kok ntông zos tsoz chos muôx mênhv chêx lox tiv oz, tiv iz zos tsoz cao su. Nhiv no sâuv thax tsav tỉnh muôx 6 tsêr meir tsiv uô tsênhv huôx tôngv thiêz 2 tsêr meir tsênhv tâu cxiv tsa. Taz sik txos nhiv no phênhv ntâu mênhv chêx tsôngv box chiv chir chos, chiv chir muôs, grê muôs tsi truôx tul.

          Zos têx cêr cxơưx kuz đros tsoz kok ntông nhoz tiv phaz no tsi tâu car chêx mak têx hâux lưv tsi jông zuôr muôx yưv li tsi uô tâu tsưr ziv njuôs xav thax tsav chos kok ntông, qênhx shênhx sik txênhz sâu zuôr, muôv muôs, zuôv grê nôngx mênhx zos tsênhz tsênhz zuôr muôx yưv./.

( TTTN- Txâur Vax cxeik nhênhv)

Têx tsi jông hâur nox tâu chor grêix tsiêx cxu muôz yuôx lov tuôs

Hâur ciêz đrôngs nhiv no ntâu lênhx nênhs muôs đêr tưz tâu tuô tsênhr hur si lok six ntâu. Têx qơư muôs grêix, qơư uô grêix đêr siêr cux ziv hnuz ziv muôx ntâu. Chênhr zos ntâu lênhx nênhs li zav nox kaz; viv li têx qơư uô grêix đêr siêr ziv hnuz muôx ntâu jux juk.

Co zos zav tsiêx phênhv ntâu chiê zus jor tsêr, tsi zuôr grêix, viv li ntâu lênhx tiz nênhs viv têx muôx liv uô ntêx mak tưz muk uô tuz saz nhiês đêr chiê muôs trâu têx qơư heik sâuv. Iz hâur têx tsưr ziv chor tiz nênhs fêv khênhr zôngv chiê uô tuz saz nhiês đêr chênhr zos muôz yuôx lov cov tuk đêr co tsi tov, tsi kuôx, tus tsưr tsêr thiêx tsi hnor.

Têx nênhs fêv uô tuz saz nhiês đêr mak lơưr khênhr zôngv yuôx lov nak, yuôx tuô caz hmoz.....đo shơư mor, lok sik shơư grêix chiê nziêk đêr nox. Têx tuk đêr trâus lov yuôx tâu muôs nhoz trâu cxuô qơư uô grêix đêr nox thiêz têx qơư muôs grêix đêr. Lênhx nênhs sir zôngv jênhv pâuz tsik tâu zav grêix  đêr tưs zos grêix đêr trâus lov yuôx thiêz zav grêix đêr tưs zos grêix đêr tsik trâus lov yuôx. Chor grêix đêr muôz yuôx lov tâu muôz uô ntâu zav nox hâur têx qơư muôs grêix siêr, uô jâuz uô mor nox.

Nox tsuv têx grêix đêr trâus lov yuôx mak lok six riêz nênhs trâu lênhx nênhs sir zôngv, viv têx yuôx hâur chor grêix đêr co tsênhv yuôr, nox tâu trâu hâur lênhx nênhs đros chêr zuôr uô iz cxiê zav moz riêz nênhs li: Uô nyar khor, moz siêz, moz trâuv......

Trơưk li bác sỹ Lương Lễ Hoàng, lênhx nênhs sir zôngv nox tsuv chor grêix đêr trâus lov yuôx mak lok six riêz nênhs, lênhx nênhs nox tâu ntơư muôx têx trâul kâus tưx zav nox, zôngx ziv cik tâu têx moz đhâu cêr nox hâuk thâuv sir zôngv chor grêix co. Iz chas đêr trâus lov yuôx, mak têx keiz ok.... nox tâu chor yuôx ntơư trâul tuôs, zos lênhx nênhs muôz chox lok uô nox cux zôngx ziv trâul kâus yuôx thiêz trâus iz cxiê zav moz đhâu cêr nox hâuk.

Chênhr li heik ntơư, zos tsôngv box xar sir zôngv têx grêix đêr mak tsuv zuôr ntơưv iz cxiê kror qơư pâuz tsênhz. Thâuv muôz lok uô nox tsuv nzuôr cov hur thiêz uô siêr jông mav nox. Zos tiêk tsi pâuz tsênhz tuk tsiêx co tuôs shor zos tiv li chas mak tsuv chox muk phâuk, tsik cxoz muôz uô nox. Thiêz jông đuô hur si mak tsi cxoz sir zôngv viv muôx têx zuôr uô hiêv lox txos lênhx nênhs li đas jos./. 

(Thu Thùy-Riê Lâux cxeik, nhênhv)