Bảo hiểm y tế, zov chênhr trâu txiv ngaz XH thax tsav tsôngv box heir nênhs tsơưs nhoz Kon Tum

Tix lâus A Trung thiêz niêv lâu Y Đếp heir nênhs Sê Đăng 2 niêv txir nhoz jok Đắc Rong, xã txov nhêv Đắc Pxi, huyện Đắc Hà, tỉnh Kon Tum chuôz zis muôx 8 lênhx nhuôs. Mê nhuôv chôngz, txov nhêv uô trâu chuôz zis luz nênhx niêx hnuz zos uô liêx têz thiêz têx hâux lưv hâur vax hâur tsêr, iz txưv zos qơư, têx pluôk nox jông. Muôx tsi txâuk cxuô zav tưz uô hiêv lox txos têx lênhx nênhs hâur chuôz zis li đas jos, lar heik zos têx nhuôs. Chênhr viv li txơưv tsêr nhoz kuôk đêz xã muôx 10 cêik taz sik iz hâux lưv mak tix lâus Trung thiêz niêv lâuk Y Đếp tsi so tsuv uô zos chox têx nhuôs muk qơư y tế xã seiz njuôk shuôs, kho moz. Tix lâus A Trung heik pâuz, chuôz zis txov nhêv taz sik muôx ntơưr seiz njuôk shuôs moz, cux nhoz khênhr lok six ntâu:

“Chuôz zis muôx 8 lênhx mê nhuôv tsi muôx nhiêx. Tix lâus têx niêv txir tuz ntơưr seiz njuôk shuôs moz muôx txâuk hur si. Trâus muôx moz, muôx ntơưr seiz njuôk shuôs moz, cưk yuôx seiz njuôk shuôs moz trâu mê nhuôv, trâu niêv txir, muôz yuôx trâu nox trâu hâuk jông xưz”.

Xã Đắc Pxi, huyện Đắc Hà muôx 9 jok, 4 cxênhz ntâu lênhx nênhs, tsôngv box heir nênhs Sê Đăng tsav txos 99%. Nhoz thax tsav txov nhêv, hur tiz si tsôngv box hâur xã puôr lênhx tâu muôz ntơưr seiz njuôk shuôs, kho moz tsi zuôr nhiêx txix têz qơưk nhiêx txiêx paz zuôr trâu tsôngv box. Xav txos tas hli 9 shông no, qơư y tế xã Đắc Pxi tưz lênhk tol, seiz njuôk shuôs kho moz trâu zuôr xar 10 cxênhz lênhx nênhs moz, hâur co muôx 63 lênhx trâus moz hnhar tsuv xa trâu têx tsêr kho moz thênhv siêz. Têx moz khênhr njiz trâus zos moz ka, moz saz đrâuv tơưr grêix..... Niêv lâuk Y Bà, Thơưx seiz car qơư y tế xã Đắc Pxi heik pâuz, khov muôx têx ntơưr seiz njuôk shuôs moz, tâu paz thêv 80% txos 100% nhiêx seiz njuôk shuôs, kho moz viv li tsôngv box hâur xã muôx six hơưv moz siêz cxơưx txos zuk đas jos đuô:

“Muôx ntơưr seiz njuôk shuôs moz mak tsôngv box tsi tas cxơưx lok nhiêx txiêx khiêz kho moz, tsôngv box lok six tso siêz. Hâur shông 2018 no, iz jiês no chor nênhs tuôx seiz njuôk shuôs moz tưz ndê xar txos 10 cxênhz lênhx nênhs. Pir li têx shông uô ntêx mak shông no chôngz đuô. Ntâu đuô iz cxênhz lênhx nênhs lơưv, mak cux tsi tâu tas shông. Xưk li no, cux iz zav tsôngv box sđ txux chi tsưr ziv nhiv nor lok đas jos lơưr tưz moz siêz đuô, cxơưx trâu zuk tiz nênhs đuô”.

Tỉnh Kon Tumm nhiv no muôx 265 cxênhz ntâu lênhx tsôngv box heir nênhs tsơưs muôx ntơưr seiz njuôk shuôs moz, tâu 95%. Muôx kênh huyện, xưk li Kon Plông, Tu Mơ Rông mak 100%. Đros trâu têx muôx liv txix chei seiz njuôk shuôs moz muôx ntâuz ntơưr, chor nênhs moz zos chuôz zis pluôs ntơưv qơư mak tsênhv tâu hâu nov ntơưv qơư paz nhiêx txiêx hâur six hơưv muk seiz njuôk shuôs, kho têx moz moz hnhar, moz lox thiêz; tâu paz nhiêx thâux xa lênhx nênhs moz;, nhiêx seiz kho moz tsi zos Cuiv nhiêx bảo hiểm y tế thêv..... Iz chas co, iz hnuz lênhx nênhs moz tsênhv tâu paz 41.700 đeiv nhiêx nox.

Chiê muôx chôngz nênhs muôx ntơưr seiz njuôk shuôs moz đros thiêz tsôngv box heir nênhs tsơưs 95% xưk li nhiv no, tỉnh Kon Tum tưz huiz tôngv jông cxuô pênhr jos.

Đros trâu tsênhv chei paz 100% nhiêx  txix têz qơưk nhiêx txiêx đros thiêz chuôz zis pluôs, chuôz zis tsôngv box heir nênhs tsơưs uô nênhx nhoz thax tsav txov nhêv, ntơưv qơư tưz huiz tôngv tâu pênhr jos txix iz cxiê tsưr tsix; ngênhx bảo hiểm XH sir zôngv cuiv nhiêx sênhv tsês chiê zuôr ntơưr seiz njuôk shuôs moz trâu têx chuôz zis zuôr xar pluôs, tsôngv box heir nênhs tsơưs. Zơưv Võ Công Đức, Phưv Giám đốc bảo hiểm XH tỉnh Kon Tum heik pâuz, taz viv cux xưk li hâu nov ntơưv qơư tsênhv uô ntâu faz tsưr ziv cov 100% tsôngv box heir nênhs tsơưs muôx ntơưr seiz njuôk shuôs moz:

“Chiê uô tâu trâu 100% tsôngv box heir nênhs tsơưs muôx ntơưr seiz njuôk shuôs moz, cơ quan bảo hiểm XH đros têx sở, ngênhx cik txos sir jos trâu hâux lưv yax kriê. Chiê trâu têx lênhx zos tsôngv box heir nênhs tsơưs mak tsi tâu têz qơưk paz zuôr ntơưr seiz njuôk shuôs kho moz pâuz tâu têx no zos tsuv zuôr ntơưr seiz njuôk shuôs moz chiê têx thâuv trâus muôx moz tsi tâu thêv ntâu têx nhiêx khiêz kho moz. Uô jông hâux lưv muôz ntơưr seiz njuôk shuôs moz zênhx max trâu têx lênhx zos tsôngv box heir nênhs tsơưs”.

Khov muôx ntơưr seiz njuôk shuôs moz, tsôngv box heir nênhs tsơưs nhoz tỉnh Kon Tum no tưz moz siêz txoz cxơưx txos ntâu đuô zuk đas jos. Hâur 9 luz hlik nhiv kruôr đhâu, tas nro tỉnh muôx zuôr xar 115 cxênhz  lênhx nênhs moz zos heir nênhs tsơưs tuôx têx qơư y tế seiz njuôk shuôs, kho moz đros thiêz hur si têx nhiêx thêv trâu seiz njuôk shuôs, kho moz zos 44 tỷ 500 ntâu tsov đeiv. Luôs hâux lưv tỉnh Kon Tum uô jông tsênhv chei ntơưr seiz njuôk shuôs moz trâu thax tsav tsôngv box heir nênhs tsơưs tưz paz taz por truôx tuk chính trị, XH thiêz cxơưz cxiz kinh tế-XH ntơưv qơư huôv tsar./.

(Khoa Điềm VOVTN-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Têx lênhx nênhs bluô nux sâuv thax tsav tox siêz

          Tok txos tar su tix lâuk Quàng Văn Chiến nhoz jos Bó Lý, xã Chiềng Sung, huyện Mai Sơn thiêx li thâux tas 1 tênhr txir lưk hmaz cxôngx đrav têz lok tsêr. Cê so hưk tix lâuk Chiến cê shir phaz heik:

          “ Hnuz tưs cux nhoz đrav vax xưz, tsoz phưz, zuôv qir, zos pov muôx caz hmoz mak txiêr thiêz tuô caz...Côngz xưv tsuv uô hâur niêx hnuz taz sik cux tsi khưr. Chos poz cưk mak tâu uô si thiêz mul hâuk chơưr ntâu đuô. Chos txir lưk hmaz mak tsuv uô ntâu đuô, taz sik muôs ntâu ntâu nhiêx txiêx đuô”.

          Txơưv xưk li tix lâuk Chiến heik, tix lâuk pox niêv zos niêv tix Lò Thị Hưng heik: Jông siêz tiv zix zos cur tul tsir tsâu siêz uô hâux lưv, tsi khênhr mul hâuk chơưr đros têx fôngx zưs li ntu đrav ntêx lơưv thiêz.

          Hlôngr 6 cxênhz yiv ndis ar têz nxaz chos poz cưk sâu tâu kis chiê chos txir lưk hmaz cxôngx kaz shông tsêz no, hli 4 nhiv kruôr đhâu tâu sâu txir, muôx lênhx nênhs tuôx ciês ntơưv xã Chiềng Sung chiê sâu zuôr. Grê muôs cxôngx 20 txos 25 cxênhz đeiv iz cir, siêz tiv zix zos txos 35 cxênhz đeiv. Iz ciêz tix lâuk sâu đê tâu 1 tênhr, sâu tâu 20 txos 25 tsov đeiv, bâuv yênhx shông chos poz cưk.

          Uô bâu suôr tix lâuk Hà Văn Tiền 2 niêv txir nhoz jos Văng Lùng, xã Chiềng Hặc, huyện Yên Châu cux tsi car xar txos tiêk zuôr cxiv tâu luz tsêr 2 yôngx jông tsiv grê 600 tsov đeiv. 4 shông tov tnêx, tâu huyện thiêz xã vênhv tôngv tix lâuk cxaz chuôz hợp tác xã kôngz nuv taz por Chiềng Hặc chiê chos txir mo môngk thiêz txir lưv tsiz lok zos txir nhãn chiê muôs tơưv trâu saz đrâuv têz qơưk. Đros tsưr ziv tâu heik kriê, niêv ciêz ho ngaz tul viv li đros thiêz zuôr xar 1 hecta ar têz thiêz vax thâuv ntêx muôx phênhv sâu tâu kis nhiv no iz shông chuôz zis cux muôx phênhv sâu 300 tsov đeiv:

          “ Pir đros thiêz chos poz cưk mak chos ntông nox txir siêz đuô 2,3 jiês. Ntu zuôr txos tsoz tưs sâu tsi tâu jông mak cur zuôr txiêr chiê chos txir mo môngk, txir lưv tsiz”.

          Têx tsoz poz cưk tưz tâu hlôngr chiê chos tsoz txir lưk hmaz. Ntơưv ntâu xã nhoz têx huyện: Phù Yên, Yên Châu, Mai Sơn...poz cưk tưz txu grês 70% mênhv chêx.

          Zos xưk li têx shông tov ntêx nhoz buôk niêv cêr 6 muôx têx têz poz cưk tâu têx tsưr sâu zuôr sâu cxôngx têx jêx jos chiê chox mul muôs trâu tiêx đras, mak 2,3 shông jê ntơưv no, poz cưk chêx chôngk muôs trâu têx qơư muôv muôs txu grês ntâu. Niêv lâuk Nguyễn Thị Hường, iz lênhx tsưr sâu zuôr poz cưk tâu 20 shông no nhoz huyện Yên Châu puz pâuz:

          “ Têx shông tov ntêx thâuv txos cheix sâu poz cưk, pox nhuôs chiv chir thâux tuôx muôs trâu pêz, taz sik nhiv no mak tsơưs lơưv, pêz tsuv mul ntơưv têz chiê sâu zuôr”.

          Chos ntông nox txir hlôngr trâu tsoz poz cưk thiêz têx tsoz chos chax chês, jiês xuz thơưx pox nhuôs sưv đros thiêz iz zav tsoz chos yiêz, tsoz txir lưk hmaz.

          Tix lâuk Hà Tiến Chung chuôz zis nhoz jos Lằn, xã Mường Do hnuz no sâu jiês tiv 2, hâu lưv sâu li chas cov trơưk ploz tsênhr muôs tơưv trâu têz qơưk Pháp mak doanh nghiệp heik kriê, tix lâuk thiêz ntâu lênhx tsôngv box cux cơưv shâu:

          “ Tov kaz no zuôr bluô nux, cur xar li ntơưv viv no zos tsoz chos yiêz. Muôx qơư sâu zuôr truôx tul viv li zuk tso siêz uô trâu công ty”.

          Hlôngr yiêz tsoz chos kôngz nuv li qơư tsov txos zos muôz siêz tsiv grê kinh têr thiêz huôv tsar truôx vênhs. Đros qơư tsov txos no tưz theiez tsênhv tâu tsôngv box nôngx mênhx zos têx mênhx cxưx tsơưs nênhs nhoz tox siêz Sơn La uô ciês sâuv lơưr li liêx têz./.

( T.Lan, T.Thùy, T.Thủy- Txâur Vax cxeik nhênhv)