Cux tsênhv muôx nhoz co nox yuôx tuôs ntơưv thax tsav tox siêz Điện Biên Đông

“Xuz thơưx mak tsi krêz lênhk, taz sik zuk muôz luz kror muôs truô seiz, pâuz tâu tiêk nox yuôx lơưv. Cur thiêx nus tiêk, pok zos cox nox yuôx, tuk nhuôv thiêx têz tiêk, tưz đê yuôx nox. Li ntơư txơưv chox zênhx max muk trâu tsêr kho moz, mak chor cưk yuôx, bác sĩ tiêk nhiv no yuôx tưz thơưv tas iz chêr, têx plaz hnhur mak lav nzuôr mê njik thiêz cxax yuôx paz xưz. Cux hmôngr jông, chơưv tâu jông lênhx nhuôv co”.

Hmôngr jông chơưv paz tâu zênhx max lênhx nxeik heik sâuv, taz sik seiz njiê tix lâus Muôk Xênhv Lik, nhoz jok Keo Lôm 2, xã Keo Lôm, huyện Điện Biên Đông txưv njêx muôs cux tsênhv cxơưx ntâu. Tsuôk tiv tiz kro trâus lênhx niêv chêv, viv khênhr muk uô si lok lis xưz, tix lâus tul cxeik zos Phương Xênhv Lik (12 shông) tưz muk đê yuôx nox chiê txo zuk txox siêr. Đros thiêz canr bôv y tế jok txux chi tsưr ziv jênhv pâuz, ho qênhz pov tâu zênhx max viv li tix lâus Muôk tưz chơưv paz tâu lênhx nhuôv. Tix lâus Muôk Xênhv Lik lênhx nxeik zos txuz tiv 6 nox yuôx hâur thax tsav xã Keo Lôm txix hâur shôngk shông txos nhiv no, hâur co muôx iz txuz tưz tuôs nênhs. Trơưk li hâu nov xã Keo Lôm, têx cêr qiv, tsi jông siêz xar txo txox siêr tuôs txix đê yuôx nox, qir tiv tsuôk zos têx cêr siz char siz chês, tsi jông siêz iz kro mê njik hâur luz nênhx niêx hnuz li: Tsi tâu chuôz zis zuôr xor tôngx, zuôr yêz trâu....lok sik cux muôx kênh lênhx tiv tsi pâuz cxuô lok yuôx nox tuôs li têx uô hiêv viv li xar nox siv. Zơưv Vax Quốc Minh, Chủ tịch Ủy ban xã Keo Lôm heik:“Têx cêr nox yuôx tuôs li no, thâuv ntêx tsuôk zos Hmôngz xưz, nhiv no tưz muôx nhoz hur si têx heir nênhs txơưr đuô xưk li iz phôngz yaox. Ntâu jiês cux zos iz kro mê njik têx tsi jông hâur chuôz zis. Muôx têx zos viv ntâu lênhx, luôs tsi tâu pâuz tsênhz txos têx yuôx co, viv li nox siv tưz uô tuôs nênhs. Shông 2017 thiêz 2018 tror lok no mak têx lênhx nox yuôx tuôs hâur xã cux tsênhv muôx, taz sik cux tưz txo grêk tsơưs lok six ntâu”.

Trơưl li Tsênhv qơư Y tế huyện Điện Biên Đông, hâur 7 luz hlik hâur shôngk shông 2019, tas nro huyện sâu jênhv muôx 89 txuz nox yuôx (tsar ndê 41 txuz pir li shông 2018), hâur co muôx 16 lênhx tưz trâul tuôs. Zơưv Hơưx Xênhv Vax, Phưv Chủ tịch Ủy ban huyện Điện Biên Đông heik pâuz: Nox yuôx tuôs cux tsênhv zos ntơưv qơư iz hâux lưv phiv liv lax đơưk uô tâu. Txơưv tiêk tưz sir jos uô ntâu faz tsưr ziv lok sâuv yax kriê, tir thêir, muôx têx zos muôz hur si têx li: txo grêk tsơưs chor nênhs nox yuôx tuôs tso hâur uô luôs hâux lưv huôv tsar kinh tế, XH ntơưv qơư, uô uô cê hâur têx jiês cơưv, sik chuôs njiz, sik thav, cơưv đros px....., taz sik luz nênhx txov nhêvv, tsôngv box tsi yuô tâu muôx txux chi tsưr ziv jênhv pâuz, viv li njiz phiv liv hâur luz nênhx, lơưr ho tror zok nriêr txos txox cêr đê yuôx nox tuôs chiê đơưk têx cêr qiv:“Pêz cux tưz heik sđ muk đros muôz têx yuôx nox tuôs luôx, đoz por tsês, chiê thâuv mul zok nriêr đê têx yuôx njiz chor nênhs cxênhz jê, cưr tix nênhx tsa, đros luôs thav, kriê têx cêr qiv trâu lưv tuk, cov txo grêk tsơưs têx tsi jông siêz, taz sik ntơư cux zos tsưr ziv lav uô tax. Nhiv no tsênhv qir muôx têx li: Txo  txox siê tuôs txix têx hâuk yuôx  tuô đrox, tsênhv riêz nênhs đuô nox chor yuôx heik sauav thiêz”.

Chiê chơưv tâu têx lênhx nox yuôx tuôs li heik co, huyện tưz bax cxix cxuô têx chuôz zênhx zuôr trâul txos trâu ntơưv têx qơư y tế txix xã txos huyện. Taz sik chiê uô tâu luôs hâux lưv no, zov chênhr cux zos yax kriê chiê gra siêz txux chi tsưr ziv jênhv pâuz trâu tsôngv box, chiê sđ pâuz cxuô thiêz chiv chir seiz zuk lênhx lênhx tiz nênhs, txox siê muôx grik li chas./.

(Vũ Lợi-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Lênhx nênhs Hmôngz uô bluô nux sâuv thax tsav tox siêz

          Zơưv Mang Xênhv Shôngx tâu xênhz zus thiêz hloz lox hâur chuôz zis muôx chôngz cưr tix nus muôs, luz nênhx txov nhêv, cxôngx têx cxênhx nênhs tov ntêx tưz nhoz uô nênhx pêv tox siêz, yênhx shông pok huôz nti. Luz nênhx txov nhêv, uô cxuô hâux lưv chiê cxơưx trâu luz nênhx, mul ntâu qơư chiê pâuz tâu, cơưv shâuv têx tsưr ziv uô jông cxôngx têx qơư txơưr, zơưv Mang truôx siêz hlôngr yiêz tsưr ziv uô, muôz siêz luz nênhx trâu chuôz zis. Shông 2002, zơưv Mang cuiz tênhv hlôngr iz phênhv ar chos poz cưk, blêx chiê chos txir tuz ziz. Shông 2007, zơưv chos cxaz 2 hecta thiêz chuôz ndê mênhv chêx chos txos 4 hecta, đhâu cxaz chuôz iz cxiê lớp kriê cxaz, uô lơưr tsưr ziv kỹ thuật yiêz, yax six tsoz phưz jông tsoz chos, viv li zơưv li txir tuz ziz shông tưs cux txi txir nju.

          Shông 2010, cxôngx chor nhiêx txiêx cxênhx tsês tâu viv muôs txir tuz ziz, zơưv Mang yưv pênhr zuôr 1 luz yêz teiv, cê thâux txir trâu chuôz zis, cê paz thâux txir tuz ziz trâu pox nhuôs hâur thax tsav chox mul muôs trâu nênhs uô luôv nhoz têx tỉnh Yên bái, Phú Thọ, Hải Phòng, Điện Biên...Têx shông txir tuz ziz tâu chiv cheix jông mak zơưv sâu tâu yênhx puôk tsov đeiv nhiêx liv. Muôx pênhr zơưv tror yưv pênhr ntiêr lênhx nênhs uô vax. Hâur vax chos txir tuz ziz zơưv chos shơư kok tsơưz đros mênhv chêx zos 3 hecta ntâu. Viv huv đros qiv hơưv, ar têz kok tsơưz huôv tsar jông, yar lengx siêz, xav nhiêx txiêx muôs kok tsơưz iz shông zơưv sâu liv cxôngx 200-300 tsov đeiv.

Nhạc cắt

Đros thiêz txir tuz ziz, kok tsơưz qir tâu tsôngv box Hmôngz nhoz têx xã tox siêz Bắc Yên krêz đar chos đros mênhv chêx lox. Viv li, zơưv Mang tsênhv sơưr sâu zuôr tas nro pox nhuôs li kok tsơưz cê uô cê nriêr niêv ciêz muôs. Shông 2013, zơưv cuiz tênhv yưv pênhr zuôr meir tsiv uô kok tsơưz đros côngz suất lox. Iz hnuz uô tâu yênhx châuv tênhr kok tsơưz. Chungz fênhx iz shông zơưv Mang sâu zuôr thiêz tsiv uô cxôngx 1,5 txos 2 cxênhz tênhr kok tsơưz trâu pox nhuôs sâuv thax tsav. Hâux lưv uô jông, chuôz zis muôx phênhv sâu ngaz tul, luz nênhx jông đuô tuôx. Đrâuv chos txir tuz ziz, chos kok tsơưz, zơưv tsênhv zus cxaz nhux tưv, nhux đas, buô, keiz chiê cê muôs, cê phưx vưv chuôz zis li zoz qơưx xênhz huôx, chox lok phênhv sâu ngaz tul. Txos nhiv no, zơưv Mang chuôz zis li tas nro phênhv sâu zos cxôngx 700 txos 800 tsov đeiv, yênhx chuôz zis bluô nux tiv zix hâur thax tsav. Đros siêz xar tơưv thiêz truôx siêz hla đhâu cxuô phêv liv, zơưv Mang Xênhv Shôngx tưz cxiv tsa tâu cêr uô nox uô hâuk jông, yênhx lênhx nênhs jông hâur phongz yaox huôv tsar kinh têr, txu yeiz cxuôv pluôs nhoz tox siêz yênhx shông ntux pok huôz gi./.

Phênhv “Nôngx mênhx zuôr tsuv pâuz” ciêz no tsuôk muôx xâuk li no xưz, phênhv no zos Đeix nta suôz VN iz suôv faz Bắc côngv đros tsênhv qơư cxiz kôngz têz qơưk uô./.

(Thào Ly- Txâur Vax cxeik nhênhv)