Mênhx cxưx Ê Đê li ntênhk txi côngv hâur đêx: txưr chor kruô cxaz chuôz

(Trax đruôk tôngx Êđê-jax thor ntux nas)

Hâur đêx lov jêv ntưk txix suôz đruôk tôngx đror nxê ntưk. Chor hluôk tuz hluôk nxêik xuôk chor tos trax shôngz chê têx đêx nyiêz lax nziês lok nquôr trâu hâur chor huz chơưr xơưk chiê hu pox công zơưv côngz lok đros hâuk thiêz đros sêiz sơưr đơưk hâur jok uô ntênhk txi côngv hâur đêx. Lâul jok Aê Zim, nhoz jok Kniêt, xã Ea Ktur, huyện Cư Kuin, tỉnh Đăk Lăk, puz pâuz, yênhx shông, đhâu chêix uô kôngz lôngk, nênhs Êđê tsik so tsưr tsix ntênhk txix côngv hâur đêx:

“Ntênhk txi côngv hâur đêx tâu tsưr tsix iz shông iz jiês. Thâuv txi côngv hâur đêx mak zôngv buô. Thâuv uô grêix buô thiêz nox hâuk mak zos ciês ntơưv luz hâur đêx. Thiêz tiv zix zos ntơưv ndâux jok cux tsuv trâu grêix. Txir nênhz cux txi côngv ntơưv ndâux jok”.

Thâuv ntêx, tsưr tsix ntênhk txi côngv, pox nhuôs hâur jêx jok sik đros uô vêv xênhz hâur đêx, kho đuô cêr muk lok, hlôngr chiêr đêx yiêz. Sơưr đơưk cux bax cxuô zav chiê txi côngv trâu hnuz tov kaz. Têx kror tsuv muôx zos iz tuk buô thiêz chor huz chơưr xơưk. Lơưr lâul jok Aê Brin, jok Kniêt, xã Ea Ktur, huyện Cư Kuin, tas ro jêx jok sik đros cxaz chuôz, iz lênhx nênhs uô iz zav hâux lưv, viv li hâux lưv bax trâu ntênhk hội lok six jông thiêz zôngx ziv:

“Uô ntêx thâuv zuôr bax uô ntênhk txi côngv hâur đêx, mak lâul jok hêik trâu sơưr đơưk hâur jok sik đros saz lax, phêiz hâux lưv trâu yênhx lênhx nênhs, bax buô, chơưr, kêiz, txir nênhz thiêz sơưr đơưk sik đros luôx, qêz suô hur si têx hâur đêx…Txos hnuz txi côngv, tas nro chor nênhs hâur jok, tsik muôx lênhx tưs tâu muk uô hâux lưv”.

(Trax đruôk tôngx Êđê)

Thâuv cxuô zav bax tâu cxix cxuô ntơưv hâur đêx, txir nênhz piz txi côngv. Xuz thơưx zos hêik trâu pox côngz zơưv côngz pâuz txos cxuô lênhx nênhs hâur jok puôr lênhx muôx njêx muôs, sik đros tsưr tsix ntênhk txi côngv hâur đêx. Lơưr co txir nênhz txi côngv đaz hâur đêx. Aduôn Hao, nhoz xã Ea Tul, huyện Cư Mgar, tỉnh Đăk Lăk puz pâuz:

“Txir nênhz hu tas nro chor đaz sêiz car tox trôngz, câuv har đaz sêiz car hâur đêx …thor cov lơưr paz trâu đêx nyiêz hur, tsik uô đêx kruôr, sơưr đơưk hâur jok hâuk tâu têx đêx no mak muôx đas jos, shir phaz, kôngz lôngk sâu tâu ntâu, cxuô chuôz zis muôx luz nênhx tsâu sor…”

Thâuv uô tas ntơư, tus txir nênhz xuôk hmur gâus trâu hâur đêx đros siêz xar tiêk châuv cov têx kror tsik jông khiêr tơưv đhâu tuk đêx ntơư muk.

Suôv câuv txi côngv đaz tas, chor suôz đruôk tôngx ntâuk đros nxê ntưk. Chor hluôk nxêik trik cơưv gra chor tâuz hưz thiêz trax shôngz chiê chus đêx. Chor hluôk tuz hluôk nxêik đros txir nênhz gra đêx lok hâur jok, nquôr trâu hâur chor huz chơưr xơưk cov pur. Pox nhuôs hâur jêx jok sik đros hâuk chơưr xơưk, côngv cêr lok jêv, ntâuk đruôk tôngx, đhiê pax vuôs…tas iz hnuz.

Thâuv txi côngv hâur đêx, nhoz jêx jok, suôz đruôk tôngx cux tsik so ntâuk đror nxê ntưk. Taz sik, hâur hnuz no, hêir nênhs Ê Đê chêir tas nro têx kror tsik cik txos ntênhk txi côngv hâur đêx. Sơưr đơưk sik đros cxaz chuôz trâu ntênhk hội, taz sik tsik chiê chor mê nhuôs đhiê uô si trâu cxuô qơư thiêx tsik uô phiv liv txos hâur đêx. Lơưr cux txưr chor kruô tuôx hâur jêx jok. Lâul jok Aê Áp, xã Ea Tul, huyện Cư Mgar, tỉnh Đăk Lăk puz pâuz:

“Ntơưv tsưr tsêr oz saz kror trôngx tsưr tsixx ntênhk txi côngv hâur đêx, tsuv đêi xor liêz, hnhur kêiz thiêz vox tâu xuôk shông câur uô. Cêr lok hâur jok zuôr muôx pak thêir, khi têx zav li xor liêz, tơưz kêiz, tâuz hưz kruôr…chiê hêik trâu tsôngv kruô pâuk tiêk hnuz no hâur jok muôx hâux lưv, txưr sơưr đơưk lok hâur jok”.

Ntênhk txi côngv hâur đêx suôv câuv txix tsưr ziv kriz trôngx vas jêx jok. Txir nênhz, lâul jok thiêz lênhx tsưr tsix ntênhk txi côngv hâur đêx (zos nênhs sêiz jor hâur đêx) sik đros kriz trôngx vas jêx jok. Ntơưv tsưr hâur đêx luz tsêr, lơưr muôz iz kror chơưr, iz tuk kêiz thiêz hêik suôv câuv ntênhk, chiê pox nhuôs hâur jêx jok muk uô liêx têz thiêz xênhz huôx li cxiê hnuz.

(Trax đruôk tôngx Êđê-jax hơưv tâu chêix kôngz lôngk)

Ntênhk txi côngv hâur đêx zos thor cov muôx ntux yar ntux nas huv đros, muôx luz nênhx shir phaz, thor trâu jêx jok muôx tâu hâur đêx nyiêz jông…hêik tơưv côngv thôngx hêir nênhs Ê Đê li sik côngv siêz. Ntênhk txi côngv no nhiv no cux tâu iz cxiê jêx jok nhoz Đăk Lăk tsưr tsix uô, tsuôk txơưr đuô zos tsik thêir ndâux cêr muk hâur jok li thâuv ntêx, tsôngv kruô đêz jê lok cux tâu cxaz chuôz, sêiz shuôk ntênhk txi côngv hâur đêx./.

            (TTTN-Lik Thox cxêik nhênhv)