Chiv zênhk zax zênhz txix Methadone

nhoz thax tsav ntus đriv Phong Thổ

Zos iz lênhx hluôk tuz tsiv txiêx, gruôs khưr uô liêx têz, tix lâus Dì A San, nhoz jok Hợp II, xar ntus đriv Dào San đros iz cxiê lênhx hluôk tuz muk ntus đriv saz têz qơưk tor uô jos. Đhâu iz shông ntâu sir jos uô, tưz tsik zos gra tsik tâu nhiêx côngz lok tsêr mak tix lâus San tsênhv muôx zênhk zax zênhz thiêz. Đros zos nênhs muôx zênhk zax zênhz nhos 10 shông ntâu thiêz tsik xar khưr uô nox viv li cxuô zav hâur vax tsêr puôr lênhx trâus muôz muôs tas hur si. Hnaz blêx, hnaz poz cưk tâu iêv txir, pox niêv mê nhuôv uô tâu lok cux tâu muôz chox muk pâur zênhz hâur hur si. Tix lâus Dì A San puz pâuz: muôx zênhk zax zênhz mak txov nhêv hênhr, zuk cux tưr sir jos muk chiv zênhk oz pêk jâus lơưv taz sik tsik tâu. Pêz shông lok no tâu hâuk yuôx Methadone mak chuôs li jông mê njil lơưv. Đrav ntêx uô tsik tâuk, ho tas nhiêx zuôr yuôx, zax zênhz hâuk thiêz. Txix thâuv zôngv chor yuôx yiêz no, sơưr nzor zuk tuôx hâuk lok txos muk khưr uô tâuk yênhx hnuz: “Thâuv ntêx tsik muôx zav yuôx Methadone no hâuk mak tsuôk xar tiêk muk nriêr nhiêx chiê zuôr zax zênhz hâuk xưz, iz tuk kêiz lok cux tsik muôx. Nhiv no mak chuôz zis cux zuôr tâu iz cxiê zav mê njil lơưv, nriêr tâu nhiêx lok cux tsês tâu, têis cik sơưr nzor zuk tuôx hâuk tas lok txos tsêr mak cux muk khưr tâu yênhx hnuz. Vav tiêk tov kaz no zuk chiv tâu zênhk zênhz thiêz uô tâu ntâu kror hâux lưv jông trâu xar hôiv thiêz chuôz zis”.

Cux xưk li Dì A San, tix lâus Chồ A Chơ, nhoz jok Cang Há, xar Tung Qua Lìn cux zos iz lênhx nênhs muôx zênhk zax zênhz ntêr shông nhoz thax tsav ntus đriv Phong Thổ. Xar muôx 10 shông muôx zênhk zax zênhz, txix zos iz chuôz zis muôx nhoz tiv phaz, tix lâus chuôz zis tưz pônz zos yênhx chuôz zis yêiz pluôs. Pêz shông ntâu lok no, yar ntux cux li lok nas, hnuz tưs tix lâus cux xir jos muk muôx 20 cêik cêr ntâu tuôx trạm y têr chiê hâuk yuôx cov cxix cxuô. Txix thâuv hâuk yuôx methadone têz qơưk paz, tix lâus thiêz chuôz zis luz nênhx tưz muôx ntâu hlôngr yiêz. Nhiv no tix lâus chuôz zis tưz cxiv uô tâu vax tsêr, zuôr tâu yêz mêir thiêz ntâu zav chuôz zênhx sir zôngv jông civ nhiêx trâu chuôz zis.“Txix thâuv tâu cán bộ y têr paz chiê pêz muk hâur tsênhv qơư chiv zênhk zax zênhz hâuk yuôx methadone mak pêz cux jông jux juk lơưv. Zos tiêk tsik muôx cán bộ y têr paz, tâu hâuk yuôx methadone mak iz hnuz pêz hâuk zax zênhz cux tas muôx 8 puô txos 1 triệu đêiv, luz nênhx zuôr tsik muôx txâuk, têx thâuv pox niêv, mê nhuôv tsênhv tsik muôx nox thiêz, muôx đaz tsi cux gra muk muôs zuôr zax zênhz hur si. Txix thâuv tâu tuôx ntơưv tsênhv qơư chiv zênhk zax zênhz no mak luz nênhx txơưr đuô lơưv”.

Nhiv no sâuv thax tsav huyện ntus đriv Phong Thổ, tỉnh Lai Châu muôx 8 kror qơư cungz muôz yuôx chơưv kho txix yuôx Methadone, phênhv ntâu zos nhoz ntơưv têx xar, thax tsav ntus đriv, đros muôx 500 ntâu lênhx nênhs tsênhv tâu chơưv kho. Hâur co, qơư cungz muôz yuôx methadone nhoz ntơưv Dào San nhiv no tsênhv muôz yuôx thiêz chơưv kho trâu xar muôx 70 lênhx nênhs, nhoz 2 xar Dào San thiêz Tung Qua Lìn. Sơưr đơưk thâuv tuôx chơưv kho ntơưv no puôr lênhx tâu cán bộ sir jos hêik kriê thiêz njuôk shuôk đas jos yênhx hnuz. Viv li, chor nênhs tâu chơưv kho puôr lênhx uô jông lơưr têx cuiz tênhv, six hơưv hâuk yuôx, cux xưk li uô trơưk chor cán bộ, y, bác sĩ hêik kriê. Zơưv Hoàng Văn Bốn, cán bộ sêiz car muôx yuôx methadone, ntơưv qơư chơưv kho muoz yuôx Dào San, huyện Phong Thổ hêik:“Chor nênhs tsuv hâuk yuôx methadone nhoz chor xar ntus đriv no mak txix thâuv cur tuôx lơưr puôr lênhx tuôx hâuk yuôx cxix cxuô. Khov muôx chor cán bộ y têr mak lơưr puôr lênhx tuôx ciês ntơưv no hâuk yuôx. Hâur ntu chơưv kho mak lơưr tuôx hâuk yuôx lok six jông, muôx têx lênhx nênhs tưz khưr uô tâu nox, zuôr tâu yêz mêir, uô tâu vax tsêr, zuôr pox niêv trâu mê nhuôv, tsik yuôr têx phiv liv li thâuv têx zos tuz saz, tuz nhiêv lơưv”.

Hâux lưv chơưv kho chiv zênhk zax zênhz txix yuôx methadone nhoz thax tsav ntus đriv huyện Phong Thổ tưz piz muôx tâu chêx cur jông. Tsưr ziv chơưv kho no tưz tsik zos paz txo grêk tsơưs chor nênhs muôx zênhk zax zênhz, mak tsênhv paz txo grêk tsơưs siz cik moz HIV/AIDS. Khov chơưv kho chiv zênhk zax zênhz txix yuôx methadone muôx chêx cur, tưz paz txo grêk tsơưs phiv liv trâu chuôz zis muôx nênhs muôx zênhk zax zênhz, cux xưk li txo grêk tsơưs têx uô cxâuv chêi têz qơưk, tuôr truôx ngaz tuk xar hôiv thiêz paz thơưz kinh têr xar hôiv sâuv thax tsav huôv tsar truôx đrênhk./.

                                                                                                               (Khắc Kiên-Lik Thox cxêik nhênhv)

Tix   lâus Hồng trâus sêv khiz luz chêr, lênhx sơưr thơưx chor nênhs uô têx nuv jông siêz Guitar 5

Nhoz TP Kon Tum, tix lâus Đàn Văn Hồng, 53 shông, tsưr iz qơư mê muôs cà phê nhoz txox cêr Nguyễn Văn Trỗi zos iz lênhx nênhs sưv đros têx lênhx uô hâux lưv jông siêz. Muôx 18 shông, đhâu thâuv fêis kho moz uô hiêv txos têx sâur nyar cxax chax kâuv tas, Đàn Văn Hồng   2 cxeik tơư mul lok lol six phiv liv cơưk. Txix iz lênhx nênhs muôx jông têk jông tơư, luz nênhx chi cax li luôs lưv tuk, đhâu fêis kho moz tas ho yênhx lênhx nênhs trâul sêv khiz luz chêr, Đàn Văn Hồng tsi tso tsês mak chiv chir huôv tsar uô nox, uô tsưr zuk luz nênhx. Uô ntêx thâuv ntiêr tsêr krêz uô qơư muôs đêx cà phê Guitar5, tix lâus Hồng tưz uô ntâu zav nuv, li krêz lớp kriê ntâuk trax, kho six hơưv.....đros thiêz hur tiz si zuk txux chi, đas jos:“Lênhx nênhs muôx jông têk jông tơư lok sik lênhx trâus sêv khiz luz chêr heik cxuô, tsuv uô hur si. Lênhx nênhs tsi muôx moz tsi xar khưr uô nox, lơưr cux yeiz, heik tuk tsi têx lênhx trâus sêv khiz luz chêr. Lênhx nênhs trâus sêv khiz luz chêr, trơưk li cur sir jos uô trơưk zuk txux chi, pênhr xưv. Kror hâux lưv tưs fiv đros zuk, zuk sir jos uô. Uô zav nuv tưs cux li ntơư, sir jos uô cov tâu mak zênhx tâu xưz. Tsi cxoz xar tiêk, zuk trâus sêv khiz, zuk tsi uô mak uô tsi tâu. Ciês iz zav têx lênhx jông têk jông tơư, zos lơưr tsi sir jos lơưr cux uô tsi tâu, zuôr heik đaz tsi txos têx lênhx trâus sêv khiz luz chêr”.

Zos lênhx nênhs trâul sêv khiz luz chêr, pâuz tsênhz txos têx cêr txov thiêz phiv liv mak têx lênhx trâus sêv khiz luz chêr njiz trâus, yênhx châuv shông đhâu, tix lâus Đàn Văn Hồng muk seiz shuôs têx lênhx muôx luz nênhx jông xưk li zuk, tôngv zênhx, paz lơưr truôx siêz hla đhâu têx cêr txov hâur luz nênhx. Tix lâus luz nênhx đros trâu têx poz huv jông siêz zos chênhr tix lâus khưr uô tâu mak tix lâus pheiz kênh tưz paz cxơưz nzir cêr chiê siêz thiêz đas jos trâu têx lênhx nênhs trâul sêv khiz luz chêr txơưr đuô.  Kruôs thiêz seiz njiê pov lênhx txir nênhx trâus sêv khiz luz chêr li siêz jông, têx nuv uô, shông 2015 ntâu lênhx nênhs xar cxaz chuôz đros tix lâus Đàn Văn Hồng uô têx nuv jông siêz thiêz paz uô têx hâux lưv jông siêz Guitar 5 tâu yênhx lix zos tix lâus Hồng uô thơưx. Lar heik đuô thiêz zos hâur têx lênhx uô chor nuv jông siêz six hơưv sik côngv-pheiz kênh têx cêr siz hluz siz paz ntơư, tix lâus Hồng thâuv tưs tưz muôx iz lênhx đros đreiv, co zos niêv lâuk Trần Thị Hiệp, tix lâus pox niêv:“Ưz luz nênhx cux zos ưz chiv chir sir jos hla đhâu têx cêr txov thiêz phiv liv. Muôx têx muk uô têx nuv co kror tưs lok cux muk hur si. Ưz 2 niêv txir sik đros uô, pov jông thiêz shir phaz hênhr. Zuk mul li no pov muôx ntâu lênhx luôs tsênhv txov nhêv đuô zuk thiêz. Zuk sik pheiz tâu ntâu mak zul cux pov jông siêz đuô”.

Chiê muôx nhiêx txiêx trâu luôs hâux lưv heik sâuv, tix lâus Đàn Văn hồng thiêz têx lênhx uô têx nuv jông siêz Guitar 5 sik thôngx ziv, hnuz 21 niêx hli tsưr tsix hmo nthuôr uô cêr lov jêv jông siêz ntơưv tix lâus qơư muôs đêx cà phê chiê muôx nhiêx txiêx. Thâuv tưs txox hnuz 12 niêx hli, chor nhiêx siz gôngr tâu, hur si têx lênhx hâur tix lâus paz co zuôr chêx tsôngk mul paz têx lênhx trâus sêv khiz luz chêr thiêz nênhs pluôs muôx luz nênhx txov nhêv hâur tỉnh. Nhiv no, tix lâus Hồng lơưr têx lênhx uô chor nuv jông siêz heik sâuv tsênhv lênhk nhav tu thiêz zus 6 lênhx lâuk nênhs tsi muôx qơư khov vav, paz nhiêx hli trâu iz lênhx lâuk 300 cxênhz đeiv. Heik lol zuk tsưr ziv, siêz xar, tix lâus Đàn Văn Hồng heik li no:“Cxuô lênhx sđ tsuv sik pheiz kênh, hluz txos luôs lưv tuk muôx luz nênhx txov nhêv thiêz. No zos iz kro zov chênhr. Chiê zuk paz thiêz hluz txos sđ cov sik đros hla đhâu têx cêr txov thiêz phiv liv. Txơưv tiêk luz nênhx tâu jông lok sik txov nhêv, têx cêr siz paz ntơư lok six zov chênhr chiê sđ sik đros hla đhâu têx cêr txov”.

Hla đhâu zuk cêr txov viv trâus sêv khiz luz chêr, hâur six hơưv sik côngv-sik pheiz kênh cêr hluz, tix lâus Đàn Văn Hồng đros têx lênhx uô têx nuv jông siêz Guitar 5 tưz paz ntâu lênhx nênhs trâul sêv khiz luz chêr thiêz têx lênhx muôx luz nênhx txov nhêv muôx nzir cêr chiê siêz hâur luz nênhx. Têx hâux lưv uô jông siêz mak tix lâus thiêz chor nênhs heik sâuv uô ntơưv têx thax tsav tsôngv box heir nênhs tsơưs, tox siêz đêz đrôngs hâur tỉnh Kon Tum, li Đắc Glei, Tu Mơ Rông, Kon Plông...tsês chiê ntâu cêr shir phaz thiêz kror jông trâu tsôngv px, hâu nov ntơưv qơư./.

                                     (Khoa Điềm TTTN-Riê Lâux cxeik, nhênhv)