Jax thưr 4, hnuz xiêz 2/9/2015

Lênhx nênhs li vax huôv-Txix thâuv têz qơưs tiêx tuk txos trâu Hiến pháp 2013

 

 

Lênhx nênhs nhoz Việt Nam li vax huôv jiês xuz thơưx tâu heik txos thiêz uô tsênhz mênhx hâur hnuz xiêz 2/9/1945, thâuv nhênhv đeiv ntơưr krêz xênhz têz qơưs Việt Nam thax zênhz. Uô ntêx thâuv zuôr heik txos krêz xênhz têz qơưs VN, zơưv hloz Hôx tưz hêik mê njik txos têz qơưs Mỹ têx luk heik hâur shông 1776 lok têz qơưs vav mênhx thiêz têz qơưk Pháp têx tsưr ziv, siêz xar lok lênhx tiz nênhs vax huôv shông 1791. Txix ntơư, khav tinhv: “hur tiz si cxuô heir nênhs sâuv ntiêx têz puôr lênhx muôx vax huôv siz luôs, heir nênhs tưs cux tâu vax huôv uô nênhx nhoz, uô cxuô zav nuv trơưk tsưr ziv, siêz xar”. Kror ntơư cux xưk li iz heir nênhs tsênhv trâus iz luz têz qơưs txơưr đuô niêk tsiv, uô kêr, trâus  têz qơưs đrâuv car đreiv, tsôngv pêx xênhv tsênhv uô nênhx txov nhêv njuôr thiêz trâus ntâuk tsiv mak heir nênhs co tsi tâu muôx vax huôv siz luôs đros cxuô têz qơưs, tsi tâu muôx vax huôv  uô cxuô zav trơưk tsưr ziv siêz xar. Tsưr ziv no tâu uô txix têz qơưs VN thax zênhz thiêz tâu sâu hâur Hiến pháp shông 1946. Giáo sư Trần Ngọc Đường, lênhx nênhs nhênhz chơưv thênhv siêz côx hội heik:

Băng: “Têx tsưr ziv xar gra siêz lênhx tiz nênhs vax huôv, Hiến pháp shông 1946 tưz yênhx têz qơưs tsưr ziv jông, muôx liv heik kriê trâu tsôngv pêx xênhv sơưr đơưk sâuv ntiêx têz tiêk, tsôngv pêx xênhv VN muôx vax huôv tâu uô nênhx nhoz hâur têz qơưs thax zênhz. Viv li tsôngv box vax huôv tâu heik txos hâur Hiến pháp shông 1946 tsênhv  njiêz zos chiê đros tsưx phưv tas nro têz qơưs, uô têz qơưs tiêx tuk thiêz krêz xênhz têz qơưs thax zênhz, vav mênhx. 3 cui tinhv cxiv tsa Hiến pháp shông 1946 zos tas nro tsôngv pêx xênhv sơưr đơưk thôngx iz siêz, côngv iz tsưr ziv taz por sơưr đơưk puôr lênhx muôx vax huôv siz luôs, cxuô luôs hâux lưv uô puôr lênhx zos viv têz qơưs, viv tsôngv pêx xênhv”.

Lênhx tiz nênhs vax huôv tror tâu khav tinhv thiêz krêz đar uô trơưk hâur têx Hiến pháp 1959, 1980, 1992 thiêz Hiến pháp cxiv kho đuô, cxaz nzir shông 2001. Lar heik zos Hiến  pháp 2013 tưz tsês iz yôngx cui tinhv heik txos lênhx nênhs vax huôv, hâux lưv uô. Tiến sĩ Cao Đức Thái, Kuz Viện trưởng Viện nhênhz chơưv lênhx nênhs vax huôv-Học viện chính trị têz qơưs HCM heik: Hiến pháp 2013 muôx iz kro hlôngr yiêz, txơưr têx Hiến pháp đrav ntêx lok lênhx tiz nênhs vax huôv. Hiến pháp tưz khav tinhv, lênhx nênhs vax huôv zos têx chei lênhx tiz nênhs tsuv muôx thiêz tsuv uô trơưk 4 cui tinhv: Cxiv ngaz côx phax, truôx tuk XH, siêz xar, tsưr ziv uô thiêz đas jos côngv thôngx. Iz chas khav tinhv lênhx nênhs têx vax huôv heik sâuv, Hiến pháp cux tso tơưv tsênhv njiêz qênhz shuôs jông lênhx nênhs li vax huôv.

Đhâu thâuv Hiến pháp 2013 tâu thôngz đhâu, lok six ntâu têz qơưs têx chei lix qox tâu qênhz shuôs chiê cxiv kho đuô, cxaz nzir têx grê cik txos lênhx nênhs vax huôv. Hâur têx dưv anr Bộ luật hình sự kho đuô, Bộ luật tố tụng hình sự kho đuô, Bộ luật dân sự kho đuô, Bộ luật tố tụng dân sự kho đuô tsênhv tâu côx hội seiz lax chiê thôngz đhâu; têx tsưr ziv xuz thơưx cxiv kho zos taz por lênhx nênhs vax huôv xưk li: Taz por tsôngv box muôx lênhx nênhs đros paz heik, đơưk tu têx plâuz ntus, txo grêk tsơưs têx chei tik cêr cxâuv tuô por tsês têx nênhs uô cxâuv chêi têz qơưs….. Iz chas ntơư, têx chei hêik lok tsưr tsix hâu nov ntơưv qơư, tsưr tsix Viện Kiểm sát, tsưr tsix toax anr….cux muôx têx grê cik txos lênhx nênhs vax huôv. Ntâu dưv anr chei lix qox têz qơưs tsênhv tâu cxiv tsa li: Dưv anr chei buôk ti têx xor mông, chei pov tsir, tôn giáo cux tưz sâu jênhv thiêz taz por lênhx nênhs vax huôv xưk li muôz jông six hơưv chiê tsôngv box zôngx ziv tâu buôk ti têx xor mông, tâu uô têx nuv trơưk zuk tsưr ziv, siêz xar lơưr têz qơưk cui tinhv, tso chei….. Heik hâur jiês cơưv Ủy ban Thường vụ côx hội hâur kaz hli 8, Chủ tịch côx hội Nguyễn Sinh Hùng heik mênhx: Côx hội khóa 13 tsênhv sir jos chiê uô cov tâu tiêr luôs hâux lưv tso tơưv têx chei zuôr trâus txos chiê uô lơưr Hiến pháp 2013, lar heik zos lênhx nênhs li vax huôv, tsôngv box vax huôv, hâux lưv uô:

Băng: “Jiês cơưv zuôr txos, tsuv chêx tsôngk seiz lax, uô jông têx chei lix qox cik txos hâux lưv Tư pháp txix qênhz yuôx, công tố txos trâu xơưz xưv têx txuz plâuz ntus….. Zos thôngz đhâu tâu têx chei lix qox zov chênhr no mak hâur Hiến pháp lok lênhx nênhs vax huôv, por hưv lênhx tiz nênhs vax huôv mak zuôr muôx liv trâu tsôngv box thiêz por hưv têx chei, por hưv đảng, têz qơưs thiêz pêz tsôngv pêx xênhv zuôr tâu uô trơưk li hiến pháp cui tinhv”.

Đros luôs hâux lưv sir jos fuô kriê cxiv tsa thiêz tso tơưv têx ntâuz ntơưr, chei lix qox chiê uô tsênhz mênhx Hiến pháp 2013 lok lênhx nênhs vax huôv tưz tso pov VN têx sir jos chiê seiz hloz txos lênhx nênhs thiêz taz por lênhx tiz nênhs vax huôv. Viv, seiz hloz txos lênhx nênhs vax huôv, sơưr tơưv txênhz, tir thêir viv lênhx nênhs vax huôv, chênhr zos pêz tsôngv pêx xênhv sơưr đơưk siêz xar njôngr, zos Đảng pêz li tsưr ziv, sêiz car sir jos uô hâur ntu cxiv kho têz qơưs./.

                                           ( TTT-Riê Lâux cxeik-nhênhv)

 

 

 

 

 

Jax sâu thưr 4 hnuz xiêz 2/9/ 2015:

TSÊR TUX SƠN LA- QƠƯ ZAOZ ZUX CÊR CHAX CHÊS CƠƯX MÊNHV

 

 

          Tsêr tux Sơn La tâu cxiv uô shông 1908, qir thơưx zos luz tsêr tux mê đar muôx nhos 500 yiv ndis, tov kaz no tâu tros châuz Pháp krêz đar 3 jiês chiê uô qơư cơư têx lênhx nênhs cộng sản Việt Nam. Đros têx tsêr qar cơư tâu zôngv thưx chiz thiêz poz jêz cxiv uô, vor vuôs, cheix ntux sor nhoz ntơưv no, sor chuôs li nhoz ciês ntơưv ntus chuz, cheix ntux no mak lok six no njiv.

          Txơưv tiêk tưz muôx 90 shông ntâu, taz sik zơưv Lò Văn Xôn, nhoz jos Panh, xã Chiềng Xôm- iz hâur têx lênhx nênhs jor tsêr tux tov kaz no mul lơưr cơưx mênhv tsênhv ndo njôngr têx lênhx cộng sản trâus cơư ntơưv tsêr tux li luz nênhx thâuv co. Trâus cơư tux, muôx tsi txâuk nox, tsik txâuk hnhar, uô lox tôngv lok six txov nhêv, taz sik têx chiến sĩ cơưx mênhv li siêz xar, chinhz yênhx tsi txu grês. Shông 1940 zơưv trâus tros châuz Pháp ntês mul jor tsêr tux ntơưv tsêr tux Sơn La. Taz sik thâuv tâu cơưx mênhv zaoz zux, zơưv đros chi bộ tsêr tux yax mông, zaoz zux tâu trâu ntâu lênhx jor tsêr tux thiêz tsôngv box iz buôk ndis co cxaz chuôz cxiv tsa qơư cơưx mênhv, yax mông sđ nhiêv têz nhiêv qơư thiêz bax trâu jiês tsav txênhz tir ntâus tros châuz Pháp txênhz chinhr quyênx. Zơưv Xôn heik:

Băng: “Thâuv co txov nhêv hênhr, cơư têx chiến sĩ cơưx mênhv trâu hâur tsêr tux đuz txis. Trâus tros châuz Pháp kuôz zuôv, ntâus lok six saz. Tsi puz  tơưv đrâuv jôngr hlo”.

          Cux cxôngx tsêr cơư tux riêz nênhs no, ntâu lênhx chiến sĩ cộng sản ziv truôx siêz mul lơưr cơưx mênhv, sir jos tơưv txênhz tir ntâus tros châuz. No tưz yênhx iz tsêr cơưv cơưx mênhv muôz cxaz trâu Đảng, cơưx mênhv Việt Nam têx chiến sĩ cộng sản jông, txơưx njê li: Tô Hiệu, Lê Duẩn, Trường Chinh, Nguyễn Lương Bằng, Văn Tiến Dũng, Lê Đức Thọ, Nguyễn Văn Trân...gôngr phênhv uô yênhx côngz cơưx mênhv hli 8 shông 1945.

          Tsêr tux Sơn La đhâu 2 jiês tros châuz Pháp li tsuôv tav tso trâus lok shông 1952 thiêz shông 1965 tưz trâus poz tas. Tov kaz no, đrâuv iz cxiê qar cơư lox, qơư jor tâu tror cxiv uô đuô, ntơưv tsêr tux Sơn La tsênhv yuôr têx qar cơư hâur kror ar, kror tâuz; hâur têx qar tsêr cơư nênhs ntơư tsênhv muôz car hlâu xâur co tơư, xâur chax đaz trâu hâur têx qar tsêr kror tâuz thiêz cơư chôngz lênhx nênhs trâu iz qar tsêr tsuôk đar muôx nhos 1 yiv ndis...Têx tsêr cơư tux ntơư, nhiv no tsênhv tâu chôngz tsôngv kruô tuôx ndis shuôk...Zơưv Nguyễn Văn Trường, kruô tuôx cxôngx Ninh Bình tuôx seiz tsêr tux puz pâuz:

Băng: “Jiês no tuôx seiz tsêr tux Sơn La pêz pov tros châuz li têx hâux lưv uô ntâuk tsiv, kuôz zuôv têx chiến sĩ cơưx mênhv. Pêz uô tsâus ntâu txos têx lênhx nênhs đrav ntêx sir tas đas jos tsưr ziv tơưv txênhz chiê pêz muôx tâu luz nênhx tiêx tul, lov jêv li nhiv no”.

          Niêv lâuk Tòng Thị Phương Quý, phưv giám đốc tsêr bảo tàng Sơn La puz pâuz: Chiê zaoz zux cêr chax chês cơưx mênhv, Ban coar lik qơư di tích tsêr tux thâuv tưs cux sâu tsês, hôx phưx ntâu chuôz zênhx tsiv grê muôx lênhx coaz txos têx chiến sĩ trâus cơư ntơưv tsêr tux no li huôx tôngv cơưx mênhv, đros siêz xar njôngr xa cxix cxuô têx đuôz shav, ntâuz ntơưr lok tsêr tux Sơn La txos tsôngv box thiêz tsôngv kruô nhoz cxuô qơư pâuz txos. Tsi taz đros thiêz tsôngv kruô ndis shuôk, tsêr tux Sơn La tưz yênhx qơư zaoz zux, yax mông cêr nhiêv têz nhiêv qơư, cêr cơưx mênhv trâu cxuô cxênhx nênhs tsôngv box, tiv zix zos cxênhx hluôk nênhs. Niêv lâuk Tòng Thị Phương Quý heik:

Băng: “Pêz tsi so cơưv shâuv yênhx tưv chiê tuôv zênhv côngz xưv uô nhiv no. Tiv zix zos uô côngz xưv zaoz zux cêr chax chês trâu cxênhx hluôk ntơưv SƠn La. Heik trâu Sở vênhx huôv uô côngz xưv tuôr tsês di sản vênhx huôv chiê heik kriê txos tsôngv kruô nhoz cxuô qơư”.

          Shir phaz lul uô cxuô luôs hâux lưv hơưv tok chiv nhênhv cơưx mênhv hli 8, xiêz 2/9, tuôx seiz tsêr tux Sơn La, hlơưr shaz ndo txos têx chiến sĩ cơưx mênhv trâus tas siv nênhx nhoz no, iz lênhx tsôngv box Sơn La puôr lênhx txưv haox viv cxênhx nênhs tov ntêx li cêr chax chês tơưv txênhz jông. Chinhz yênhx co tsuôk li ziv uô trâu iz lênhx cán bộ, đảng viên thiêz tsôngv box têx mênhx cxưx Sơn La sik đros thôngx siêz thiêz truôx siêz mul lơưr Đảng./.

                              ( Việt Long cxiv sâu- Txâur Vax cxeik nhênhv)

 

 

 

 

 

 

Phênhv “Đas jos thiêz siv nênhx” hnuz xiêz 2/9/2015:

Tir thêir caz moz ơưk buô tsik chiê cik trâu lênhx nênhs

 

 

*Têx kror uô caz moz ơưk buô huôv xênhz:

-Têx guôx tu zus vuôz tsuôz kiêk nênhs, tsik yâu chuô thiêz tu zus buô ntâu.

*Uô cik caz moz ơưk:

-Zav caz moz ơưk hêik ntơư tsik zôngx ziv siz cik, viv zav caz moz ơưk ntơư, yuôx kháng sinh zôngx ziv tuô tâu thiêz kho tâu jông.

-Caz moz ơưk cik đhâu qơư uô pa, viv zos luz chêr tsik muôx jos thiêz gruk tâu têx pa caz moz ơưk trâu thâuv muk tu zus sêiz buô, muôz jâuz krâur trâu buô nox.

-Caz moz ơưk buô muôx têx zuôr cik txix buô trâus moz ơưk cik trâu lênhx nênhs thiêz cik txix lênhx nênhs trâu buô. Nhiv no, tsik tâu pov zav caz moz ơưk buô cik txix lênhx nênhs trâu lênhx nênhs.

-Caz moz ơưk buô, zos lênhx nênhs cor tsuv buô lok sik grêix buô uô tsik tâu siêr cik trâu lênhx nênhs têx têk tơư trâus to.

*Qir tiv trâus cik caz moz ơưk buô:

-Buô muôx yưv têx kror li đrav kaz: Đêiv tơưr buô muôx yưv uô poz liêz, têx poz kix cxa trâus o vôngk, moz sâur yar hlưz jông txơưr tsik siz thôngx thiêz uô pâus, moz ơưk cik trâu têx siêz njưk.

-Lênhx nênhs trâus cik caz moz ơưk buô zuôr uô trâu lênhx nênhs ntơư uô tsik yuô tâu pa thiêz trâus uô cuz uô no, moz tsâus lênhs têx plaz hlâuz, chax baz…têx jiês zuôr uô trâu lênhx nênhs ntơư chor yar hâur chêr trâus tuôs.

*Tir thêir tsik chiê cik caz moz ơưk buô:

- Ziv chuôz zis tu zus buô tsuv qêz têx guôx buô cov đu lul hur si, tsik uô vuôz tsuôz kiêk nênhs thiêz lax chuô nziês. Zos pov buô qir trâus  cik caz moz ơưk, tsuv muôz yuôx tir thêir cov tâu tsik chiê caz moz ơưk cik đêz đar trâu cxuô qơư.

-Chor buô trâus cik caz moz ơưk, tsuv chêik tso trâu iz kror qơư txơưr chiê muôz yuôx kho cov jông, zos buô trâus tuôs tsuv khơưz kror phâuk thiêz muôz yuôx tsuôs tuô caz moz ơưk trâu têx guôx; đhâu oz ciêz li tror tso buô tu zus trâu luz guôx ntơư.

-Lênhx nênhs sir zôngv: Tsik zuôr têx grêix buô moz ơưk.

-Tsik nox grêix kâuz, tsik nox nyar chiêx buô

-Tsik thâux thiêz muôs têx buô trâus cik caz moz ơưk.

* Kho lênhx nênhs trâus cik caz moz ơưk buô:

-Lênhx nênhs trâus cik caz moz ơưk buô, iz hnuz kho xar tas  iz triệu nhiêx yuôx; nhiêx liv nyar xar tas 10 triệu hâur iz hnuz.

-Hnuz nhôngl chơưv kho lênhx nênhs trâus cik caz moz ơưk buô, lênhx nênhs ntơư tâu kho nzor lok zos kho lis.

-Zav caz moz ơưk buô hêik sâu, zos kho tsik trơưk li cưk yuôx kriê cux zôngx ziv trâus tuôs. Chênhr zos li hêik ntơư, zos tsôngv px sđ pov muôx yưv moz gênhk li hêik ntơư, tsuv zênhx max chox tuôx muk chơưv kho trâu tsêr kho moz./.

                                                                       (Hồng Việt biên soạn)