Têx traz ntơưr sâu thor hla đhâu chuôz zis pluôs nhoz Nậm Pồ

Zos Đảng viên thiêz đros uô hâux lưv nhoz têx chi bộ, đoanx thêv hâur xã, zơưv Khoàng Văn Né, nhoz jok Nà Ín 2, xã Chà Nưa, huyện Nậm Pồ tưz pâuz tsênhz lok hâux lưv cxuz cêr yeiz pluôs. Chênhr viv li, shông 2017, zơưv tưz seiz lax đros pox niêv mê nhuôv sâu ntơưr thor hla đhâu chuôz zis pluôs, tsês têz qơưk têx chei paz ntơư trâu chor chuôz zis txov nhêv đuô zuk. Hla đhâu chuôz zis pluôs cux iz zav li zuk chuôz zis zuôr tsi tâu têz qơưk paz uz no trâu ziv nênhs pluôs, nhiêx txiêx bảo hiểm y tế cux zuôr tsi tâu paz. Taz sik têx li heik co ho chênhr zos đas jos chiê cxiz chuôz zis sir jos hla đhâu cêr pluôs, txov nhêv. Txưv 3 shông xav txix hnuz xa traz ntơưr thor hla đhâu chuôz zis pluôs trâu hâu nov xã, txos nhiv no zơưv tsi tiêk hla tâu đhâu chuôz zis pluôs, mak tsênhv cxiv uô nzir tâu iz luz tsêr tsar lơưx yiêz thiêz jông lok nhoz thiêz, zuôr tâu ntâu zav chuôz zênhx jông phưx vưv xênhz huôx, luz nênhx thiêz yênhx iz hâur têx chuôz zis bluô nux hâur jok:

“Zuk cux zos iz lênhx đảng viên mak thâuv cơưv jêx jok, luôs lưv tus cux khênhr heik ntâu. Taz sik tưz hla tâu đhâu lơưv, têz qơưk cux paz  nôngz nhux, paz suôz jêz, xi măng chiê cxiv uô qơư cơư têx tsiêx cxu. Li ntơư cux thor hla đhâu chuôz zis pluôs, thor tâu hla đhâu chuôz zis pluôs mak cur chuôz zis luz nênhx cux nhoz khênhr đuô thâuv ntêx. Chos jâuz, tu zus tsiêx cxu cux txâuk trâu chuôz zis zôngv, chuôz zis nox lơưv”.

Txix zơưv Né chuôz zis thiêz ntâu ziv chuôz zis txơưr đuô hâur jok sâu ntơưr thor hla đhâu chuôz zis pluôs, ntâu ziv nênhs pluôs txơưr đuô hâur xã Chà Nưa cux tưz cơưv shâuv thiêz uô trơưk. Txix shông 2016 txos nhiv no, xã Chà Nưa muôx 80 ntâu chuôz zis tưx uô ntơưr thor hla đhâu chuôz zis pluôs. Thâuv têx traz ntơưr thor hla đhâu chuôz zis pluôs xa txos trâu hâu nov xã ziv hnuz ziv ntâu, têx chuôz zis pluôs hâur xã đhâu niêx shông cux jux juk txo grêk tsơưs. Chor chuôz zis sâu ntơưr thor hla đhâu chuôz zis pluôs ntâu yax, zos ntơưv jok Nà Sự. Thâuv ntêx, 60 hâur 121 chuôz zis px hâur jok no zos chuôz zis pluôs. Taz sik, tsuôk đhâu 3 shông, txos nhiv no jok Nà Sự tưz tsi yuôr chuôz zis tưs zos chuôz zis pluôs. Pos Lò Thị Nhung, Chủ tịch Hội pox niêv xã Chà Nưa, huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên heik pâuz:

“Xã Chà Nưa 2, 3 shông jê lok no, têx chuôz zis pluôs lơưr tưx sâu ntơưr thor hla đhâu chuôz zis pluôs. Iz zav li ntơưv jok Nà Sự mak iz shông muôx txix 3-5 chuôz zis tưx sâu ntơưr thor hla đhâu chuôz zis pluôs. Jok Nà Sự nhiv no tưz tsi yuôr chuôz zis tưs zos chuôz zis pluôs lơưv. Cur vav chiê siêz tiêk, đros thiêz têx chuôz zis pluôs nhoz jok Nà Sự heik taz, xã Chà Nưa heik cxuô zuôr yax kriê trâu têx chuôz zis pluôs nhoz cxuô huyện, cxuô xã txơưr đuô hâur tỉnh Điện Biên uô trơưk”.

Nhoz Nậm Pồ, têx ntơưr thor hla đhâu chuôz zis pluôs tưz yênhx qơư chi cax hâur huyện tox siêz txov nhêv, tỉnh Điện Biên 4 shông tror lok no, hur si huyện muôx 150 chuôz zis sâu ntơưr thor hla đhâu chuôz zis pluôs, phênhv ntâu zos nhoz trâu 2 xã: Chà Nưa thiêz Nà Hỳ. Thor hla đhâu chuôz zis pluôs tsi tiêk viv tưz tsi txov nhêv, mak zos lơưr pâuz tsênhz tâu tiêk, zuk tsuv sir jos huôv tsar uô nox, sik pheiz kênh têx cêr txov thiêz phiv liv đros luôs lưv tus, siz paz siz hluz chiê sđ muôx luz nênhx tsâu sor, vav mênhx. Zơưv Hạng Nhiêx Lik, Phưv chủ tịch Ủy ban huyện Nậ Pồ, tỉnh Điện biên heik:

“Iz cxiê chuôz zis, hâur six hơưv đhâu lơưr tưz tưx uô ntơưr thor hla đhâu chuôz zis pluôs, pêz seiz co zos px hlôngr yiêz tâu txux chi tsưr ziv jênhv pâuz, thiêz cur seiz no zos iz kro lok six jông. Qir txix sđ têx tsưr ziv, siêz xar, khov trâu têx li heik co huyện zuôr muôx têx chei thiêz iz chas ntơư zuôr muôx tsưr ziv cxơưz cxiz chiê tsôngv cưr tix nênhx tsa tâu buôk ti txos Đảng, têz qơưk têx tsênhv chei, iz cxiê pênhr nhiêx txiêx, iz zav li tso kêr txeik pênhr zuôr nhiêx nju tsơưs ntơư, chiê px muôx têx muôx hâu cêr, tsưr ziv huôv tsar uô nox uô hnar, gra siêz luz nênhx, phênhv sâu tâu”.

Têx ntơưr thor hla đhâu chuôz zis pluôs tưz heik lol ntâu chuôz zis nhoz huyện pluôs Nậm Pồ têx txux chi, tsưr ziv jênhv pâuz, sir jos hâur huôv tsar uô nox chiê muôx luz nênhx tsâu sor, vav mênhx xưk luôs lưv tus. Txix ntơư, lơưr tsi tsuv nhoz tok txos têz qơưk têx chei, cêr paz max, mak tưz tưx uô tâu tsưr zuk luz nênhx, cêr nox hâuk. Luz nênhx tưz tsênhv tsênhz hlôngr yiêz, sir jos huôv tsar uô nox txix chênhr têx lênhx px nhoz suôv qơư no têx tsưr ziv, đas jos khưr uô tâu./.

(Vũ Lợi-Riê Lâux cxeik, nhenhv)

Iz cxiê zav moz trưx phax khênhr njiz thiêz tsưr ziv phax tar

          Moz trưx phax zos vênhv thix đas jos coaz tsôngv tsi taz nhoz Việt Nam mak phênhv ntâu tas nro têx têz qơưk sâuv ntiêx. Txơưv tưz muôx lok six ntâu tsênhv chêi thiêz nhênhz chơưv phax tar moz trưx phax tưz tâu krêz uô, têx luôs hâux lưv lok dưv phax, njuôs siv pov moz nzor, kho moz tsi so tâu hlôngr yiêz, taz sik moz trưx phax tsênhv zos zav moz riêz nênhs tsi tâu tâu phax tar tâu.

          Iz shôngk njuôs xav sâuv ntiêx têz muôx cxaz 14 tsov ntâu lênhx nênhs trâus moz trưx phax thiêz 8 tsov ntâu lênhx nênhs tuôs tiv zav moz no, hâur co muôx txos 4 tsov ntâu nênhs tuôs zos nhoz hov hnuz nhôngs cxôngx 30-69 shông. Zos tsi tâu seiz car jông mak txos shông 2025 têx lênhx nênhs njuôs xav trâus moz trưx phax zuôr chuôz ndê txos 19 tsov ntâu lênhx thiêz muôx txos 11 tsov ntâu lênhx nênhs zuôr trâus tuôs tiv moz trưx phax.

          Viv li, lênhx nênhs tsuv tsov cưv chiv chir por vêv zuk li đas jos tsi chiê trâus moz trưx phax cxôngx têx tsưr ziv phax moz, cêr cor cav jông hâur niêx hnuz, mul seiz njuôs đas jos chiê pov moz nzor.

          Lơưr thôngz sâu, 90% têx lênhx nênhs trâus moz trưx phax njưk muôx lênhx coaz txos zênhz nzeik. Hâuk zênhz nzeik tsi taz uô moz trưx phax njưk mak tsênhv uô moz ntâu zav trưx phax txơưr li trưx phax chax pak, trưx phax qơư mos, trưx phax trâuv... Viv li, chiê txu grês tsơưs tiv zix moz trưx phax njưk mak tsi cxoz hâuk zênhz nzeik, zênhz thôngx.

          Iz hâur têx qir tiv uô moz trưx pahx plaz, hnhur, siêz....zos tiv nox trâus têx zav nox tuôx pưv, yuôx por coar, yuôx hóa học...Tsi hâuk ntâu chơưr, bia cux zos tsưr ziv phax tar jông đros moz trưx phax siêz. Yuôx tuô caz, tuô đrox zos iz hâur têx qir tiv uô moz trưx phax mis thiêz iz cxiê zav moz trưx phax txơưr. Hóa chất zôngv hâur công nghiệp zos qir tiv uô moz ntâu zav trưx phax txơưr (2-8%) xưk li moz trưx phax jeik jis đros têx lênhx nênhs uô hâux lưv tsâus ntâuz muôx tsơưr aniline, moz trưx phax njưk đros têx lênhx nênhs uô hâux lưv ntơưv kror amiăng...

          Viv li, tsôngv box tsuv tsưv ziv tuôr jông vêv xênhz tênhx qơư, taz por tênhx qơư nhoz uô nênhx hur đu...Iz hâur têx tsưr ziv phax tar moz trưx phax muôx chêx cuk zos xênhz zus mê nhuôs muôx tsưr ziv. Pox niêv siz đênhr nzor, xênhz zus chôngz mê nhuôs lok sik siz đênhr chôngz lênhx ntâu lênhx nênhs mak khênhr trâus moz trưx phax qơư mos lok sik cik têx zav moz txơưr đhâu siz đênhr.

          Tsuv cxax yuôx phax moz viêm gan B, HPV. Iz lênhx nênhs tsuv chiv chir shâuv thiv thao muôz siêz đas jos tir tar moz, tsi chiê trâus têx zav moz riêz nênhs, hâur co muôx moz trưx phax./.

(Thu Thùy- Txâur Vax cxeik nhênhv)