NÔNGX MÊNHX SƠN LA SÂU TÂU YÊNHX TỶ ĐEIV CXÔNGX CHOS TXIR LƯV TSIZ CHOS CHÊS

          Luz cheix no tuôx txos trâu Sông Mã, uô ntêx tsi zos pov yar ntux cuz sor nhoz tox siêz ntus đriv Tây Bắc mak hlôngr co zos pov têx ntông txir lưv tsiz txi ndư, tưz txos six hơưv sâu txir. Luz jos tưs cux pov tsôngv box shir phaz lul bax sâu txir lưv tsiz. Lênhx đê txir, lênhx têr txir thiêz yêz thâux huv cxôngx têx tỉnh Hưng Yên, Hà Nội, Lạng Sơn tuôx no chiê zuôr txir lưv tsiz thâux mul tiêx đras muôs.

          Tuôx seiz tix lâuk Lê Công Hoàn chuôz zis nhoz jos C5, xã Chiềng Khoong, huyện Sông Mã thâuv tix lâuk tsênhv đê txir chiê muôs. Njiê têx tâur txir lưv tsiz muôx yênhx puôk luz txir tưz siêr thiêz pov tâu lênhx nôngx mênhx nhoz no li đas jos lox tôngv tưz tâu pâux nzir huv đros. Tix lâuk Hoàn li chuôz zis chos txir lưv tsiz cxôngx shông 1988, taz sik thâuv co zos nôngz txir lưv tsiz tiv phaz. Jênhv pov nôngz txir tsiz tiv phaz chos khưr đuô taz sik yar lengx tsi siêz, shông 2010, tix lâuk cuiz tênhv cơưv shâuv, đros cán bộ kôngz nuv heik kriê tsưr ziv chos chês txir lưv tsiz Hưng Yên, tix lâuk truôx siêz yưv pênhr muôx 300 tsov đeiv ntâu chiê zuôr ar thiêz zôngv tsưr ziv chos chês lol têx tsoz txir lưv tsiz muôx nhoz tiv phaz. Nhiv no tix lâuk muôx 2 hecta txir lưv tsiz chos chês, yar lengx iz shôngk tax 30 tênhr txir nhôngs, tsi xav têx nhiêx txiêx tưz yưv mak sâu tâu 500 tsov đeiv ntâu nhiêx liv.“Thâuv ntêx chuôz zis tsi chos txir lưv tsiz no viv li kinh tế cux njiz ntâu phêv liv, taz sik thâuv chos txir lưv tsiz chos chês no chuôz zis muôx phênhv sâu tâu siêz đuô. Tov kaz no zos chuôz zus muôx cxaz mênhv chêx mak zuôr huôv tsar cxaz 2,3 hecta thiêz”.

          Huyện Sông Mã muôx zuôr xar 32 cxênhz ziv chuôz zis chos txirlưv tsiz, đros mênhv chêx zos 5.500 hecta, hâur co muôx 3.500 hecta zos txir lưv tsiz chos chês, tsav 80% mênhv chêx ntông nox txir hâur huyện. Iz shôngk yar lengx fênhx pheiz sâu lol zos 35 cxênhz tênhr txir nhôngs, cungz trâu niêv ciêz hâur tỉnh thiêz têx tỉnh tiêx đras. Chiê uô jông hâux lưv muôv muôs thiêz paz txưv sâu zuôr xiv huv trâu nôngx mênhx, txos nhiv no huyện tưz yênhx lix 16 hợp tác xã chos ntông nox txir, hâur co muôx 4 hợp tác xã tưz muôx côngz jênhv tsiv uô VietGap, cxôngx co paz têx lênhx nênhs hâur hợp tác xã tso siêz uô lox tôngv. Zơưv Lê Danh Phúc, Phưv giám đốc Hợp tác xã Bảo Minh, huyện Sông Mã puz pâuz:    “Tov kaz no, Hợp tác xã Bảo Minh zuôr huôv tsar txir lưv tsiz mul têx niêv ciêz lox đuô hâur têz qơưk lok sik muôs trâu đrâuv luôk oz chas têz qơưk, viv mênhv chêx nhãn nhoz huyện Sông Mã lok six lox, yar lengx tax lok six siêz”.

          Txir nhãn chos chês Sông Mã zôngx ziv chos, zôngx ziv tsoz phưz, cxôngx thâuv chos txos thâuv chos chês, tơưs pax thiêz txi txir tsuôk pôngz 3 shông tưz sâu tâu. Txir nhãn chos chês txir lox, plơưr tuôz, nôngz zâu, nox kaz jiz, tâu niêv ciêz hâur thiêz đrâuv tỉnh lok six nhiêv txos. Nhiv no, tsưr ziv sâu zuôr phênhv ntâu zos muôs txir nhôngs tsav 80%, iz cir txir lưv tsiz nhôngs muôx grê cxôngx 20 cxênhz txos 50 cxênhz đeiv, 20% zos uô kruôr chiê muôs muôx grê cxôngx 200 cxênhz txos 250 cxênhz đeiv iz cir. Chiê paz nôngx mênhx yênhx trus zôngv têx tsưr ziv yiêz lol tsêz chos, chuôz tsar tsiv grê sâu zuôr sâuv iz mênhv chêx ar, thôngx cxix muôx niêv ciêz sâu zuôr ngaz tul, pos Lê Thị Yến, Chủ tịch Ub huyện Sông Mã, tỉnh Sơn La puz pâuz:        “Hâur six hơưv zuôr txos chiê muôz siêz tsiv grê xiv huv txir lưv tsiz mak huyện Sông Mã zuôr tsov cưv tror lênhs tov, chox kriê tsôngv box chuôz tsar zôngv tsưr ziv yiêz lol tsiv uô, tiv zix zos hâur chos txir lưv tsiz mak chêx chôngk hlôngr yiêz nôngz chos, tiv oz zos zưs đêx chiê muôz siêz yar lengx txir nhãn”.

          Qiv hơưv huv đros, tsôngv box tsâu siêz uô thiêz tâu chinhr quyênx tiv phaz tsov cưv, xiv huv txir lưv tsiz Sông Mã tsênhv tror muôx têx niêv ciêz lox, tsi taz hâur têz qơưk mak zuôr muôs tơưv đrâuv luôk oz chas têz qơưk. Cục sở hữu trí tuệ li cuiz tênhv côngz jênhv bê xiv huv txir lưv tsiz Sông Mã hâur six hơưv zuôr txos zos txox cêr paz trâu ntâu chuôz zis nôngx mênhx tox siêz Sông Mã yênhx têx lênhx nênhs bluô nux./.

(Tuyết Lan- Txâur Vax cxeik nhênhv)

Tu zus keiz đuz grêis, tsưr  ziv uô bluô nux trâu tsôngv box thax tsav tox siêz

1,5 ha ar têz ntơưv jok Nậm Châu, xã Tà Chải, huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai, hâur shôngk shông 2015, niêv lâuk Nguyễn Lan Anh tưz kêr txeik 100 ntâu tsov đeiv txix tsêr nhiêx têz qơưk đros têx nhiêx txuôs tâu hâur chuôz zis chiê cxiv uô qơư tu zus keiz đuz grêis, xor vax đar cơư zus. Chuôz zis tưz muôz 50 tsov đeiv nhiêx chiê zuôr têx nzêik hlâu chox lok xor thêir iz ndis, 70 ntâu tsov đeiv chiê zuôr iz cxênhz tuk nôngz keiz thiêz têx krâur nox. Khov tu zus tâu trơưk tsưr ziv kriê thiêz bax phax tir thêir caz moz ơưk; viv li chuôz zis têx keiz hloz vav lok six jông, nhiv no tưz muôx txos zuôr xar 4 cxênhz tuk. Xav kror đruôz đraz iz cir muôs txix 190 cxênhz txos 200 cxênhz đeiv, tưz muôx phênhv sâu tâu nhiêx txiêx trâu niêv lâuk chuôz zis:

"Nhiv no lênhx nênhs sir zôngv tsưr ziv, siêz xar zos lơưr tsi nhiêv zuôr têx keiz nox yuôx shơư krâur, têx keiz đuz grêis mak zuk muôz poz cưk, blêx trâu nox thiêz keiz zok keiz caz uz no nox mak zôngx ziv đuô thiêz six hơưv tu zos txix 5-6 hli".

Iz chas uô bluô nux trâu chuôz zis, niêv lâuk Lan Anh tsênhv tsi so kriê tsưr ziv trâu tsôngv box sơưr đơưk sik đros cơưv shâuv, tu zus keiz đuz grêis. Niêv lâuk Lan Anh heik pâuz: "Hâur six hơưv zuôr txos, cur 2 niêv txir cux xar tiêk, zuôr meir puôs kê thiêz zus ntâu mak xeir têx tuk keiz jông chiê tsês uô nôngz, đhâu ntơư tu zus nưk tso nưk iz kro chiê xeir nôngz thiêz zuk chiv chir muôz trâu hâur meir puôs, zuk thiêx por hưv tâu tsês zuk têx nôngz keiz".

Huyện tox siêz Bắc Hà tsênhv yưv pênhr huôv tsar ju lix, viv li tsôngv kruô sơưr đơưk tuôx ndis shuôs têz qơưk uô si ziv hnuz ziv muôx chôngz lênhx ntâu tuk. Luôs hâux lưv tu zus keiz đuz grêis li heik sâuv zos iz hâur têx tsưr ziv huôv tsar ju lix reik đros kôngz nuv.

Keiz đuz grêis zos zav nôngz keiz ntơưv qơư, nhiv no tsi yuô muôx ntâu, chor keiz heik co, hur si têx grêix thiêz poz cxa puôr lênhx đuz, nox kaz grêix, tsi muôx trox ntâu pir li têx  keiz txơưr đuô ntơưv qơư thiêz zav keiz đuz grêis heik ntơư cux lok six jông uô yuôx. Zơưv Nông Tiến Dũng, Chủ tịch UBND thị trấn Bắc Hà, huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai heik: "Pêz tror heik tsôngv box uô jông luôs hâux lưv tu zus têx keiz đuz grêis, lar heik zos têx krâur trâu keiz nox tsuv taz por zos têx krâur ntơưv qơư li: Poz cưk, blêx, uô li chas cov uô tâu trơưk sơưr đơưk tsưr ziv, siêz nhiêv".

Niêv lâuk Nguyễn Lan anh luôs hâux lưv tu zus keiz đuz grêis tưz paz lok six jông trâu luôs hâux lưv hlôngr yiêz nôngz tsoz chos, tsiêx tu zus, tuôr truôx chiê têx nôngz tsiêx cxu jông, muôx tsơưr lươngv. Đhâu ntơư paz tsôngv box hlôngr yiêz tsưr ziv, siêz xar, cxiv uô nzir ntâu qơư huôv tsar uô nox uô hâuk./.

                         (Thanh Thủy-Riê Lâux cxeik, nhênhv)