Jax thưr 4, hnuz 4/11/2015

Cxiv tsa tsưr ziv tso tsês têx chuôz laov muôx amiăng

Zơưv Trương Quốc Bảo thiêz zơưv Nguyễn Mạnh San, nhoz phường Phả Lại, thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương, nhoz jê tsêr meir tsiv uô têx vuôk đơưz Paco Đông Anh heik pâuz, tsêr meir no tsiv uô vuôk đơưz muôx amiăng txix shông 1993. Tiv tsi pâuz txos têx vuôk đơưz ntơư têx uô ruôr hiêv txos lênhx nênhs đas jos, viv li tas nro têx fuôk lơưr tsêr meir tsi zuôr mak tsôngv box thâux gra muk luôv uô cêr muk lok. Thâuv ntux nas, têx cuô kiês nênhs ntưk lok trâu têx pak đêx, uô njêl tuôs tas. Tsôngv box cux tâu tsêr meir thêv mê njik nhiêx pâur nzir trâu chor njêl trâus tuôs. Txos shông 1998, ntâu lênhx tsôngv box uô nênhx nhoz jê iz ndis tsêr meir pov zuk muôx ntâu zav moz, muôx kênh lênhx trâus moz trưx phax. Txos shông 2009, tsôngv box sơưr đơưk pov têx vuôk đơưz ntơư uô ruôr hiêv, tsi jông txos đas jos thiêz tênhx qơư nox nhoz, viv li tưz heik tsêr meir cov cxoz tsiv uô têx vuôk heik sâuv.

“Tsênhz tiês nhiv no chor nênhs tuôs nhoz jê iz ndis thax tsav no tưz muôx ntâu lênhx, 28 lênhx nênhs tưz trâus tuôs. Muôx têx ziv chuôz zis muôx 3 lênhx mak 2 lênhx tưz trâus tuôs viv moz trưx phax, iz lênhx cux tsênhv trâus moz hnhar viv trưx phax, txos iz jiês no muôx nzir 2 lênhx nênhs tưz tuôs lơưv. Iz lênhx nhiv kruôr muk qênhz njuôk shuôs đas jos, cux tiêk trâus moz trưx phax ka. Viv li cur seiz lok six riêz nênhs. Nhoz Hải Dương muôx 2 tsêr meir tsiv uô têx vuôk đơưz muôx amiăng, pêz tưz sik thav đros hâu nov ntơưv qơư, iz chas ntơư heik trâu tsôngv box hâur thax tsav iz ndis co pâuz, têx amiăng lok six riêz nênhs, jông đuô sơưr đơưk muôz cxuôv, tsơưs zôngv txos têx vuôk đơưz heik sâuv”.

“ Thâuv ntêx tsôngv box nhoz iz ndis tsêr meir trâus tuôs ntâu viv thâuv ntơư tsi tâu muôx đêx hur, pêz tsuv muk gra đêx đrav têx đêx lok zôngv. Tsêr meir no nquôr têx vuôz tsuôz, kiês nênhs ntưk trơưk đêx thiêz pêz gra đêx lok hâuk, lok zôngv, li ntơư trâus moz thiêz tuôs lok six sei. Amiăng zos iz zav tsơưr riêz nênhs, nox hâuk tsi tâu, taz sik kror tsênhz tiês tưz tsi muôx lênhx tưs heik kriê pêz tsôngv pêx xênhv tiêk tsuv txar jav, ntơư muôx têx yuôx nox tsi tâu, thâuv ntâu lênhx tưz trâus tuôs lơưv mak cux tsi pâuz shor tuôs viv moz li chas”.

Tsi tiêk tsôngv box nhoz jê iz ndis têx tsêr meir zôngv amiăng uô vuôk đơưz thiêx trâus moz trưx phax, mak nhiv no muôx 5 cxênhz ntâu lênhx lox tôngv buôk ti car uô têx vuôk đơưz muôx amiăng thiêz yênhx cxênhz lênhx tsôngv box tsênhv sir zôngv chor vuôk heik sâuv zôngx ziv trâus têx moz trưx phax cik txos amiăng.

Tiến sĩ Lương Mai Anh, Phưv Cục tsar cục seiz car tênhx qơư y tế heik pâuz, muôx nhos 125 tsov lênhx nênhs sâuv ntiêx têz buôk ti, nhoz jê têx amiăng ntơưv qơư uô hâux lưv. Iz shôngk muôx 107 cxênhz lênhx nênhs trâus tuôs thiêz 1,5 tsov lênhx tsuv uô nênhx nhoz muôx moz njuôr tiv cik txos têx amiăng. Thâuv lênhx tiz nênhs buôk ti, nhoz jê têx amiăng, têx pa nqo, gruk tâu trâu hâur đros chêr đhâu cêr nox hâuk, muôx têx uô trâu têx siêz njưs trâus pâus têx hmôngr, plar amiăng, iz hnuz ntâu jux juk, uô trâu moz siêz moz njưs, nzênh uô moz trưx phax, tuôs nênhs. Chor nênhs trâus tuôs tiv moz cik txos têx amiang heik sâuv zuôr chuôz tsar chôngz lênhx hâur 2, 3 châuv shông zuôr txos, viv six hơưv amiăng uô huôv moz hâur tiz nênhs đros chêr khênhr truz ntêr txix 20-30 shông thiêz lok six zôngx ziv uô trâu lênhx nênhs trâus moz trưx phax tiv têx amiăng đơưz ntơư:

 “Xav Txos iz jiês no, VN tưz muôz zav moz njưs tiv pâus têx amiăng ntơư tso hâur bê ntơưr têx moz viv uô hâux lưv trâus moz chiê tâu sơưv bảo hiểm thiêz tưz muôx kênh lênhx tâu sơưv têz qơư têx nhiêv thêv khiêz kho moz. Ntâu lênhx trâus moz trưx phax tưz tâu xav jênhv. Đros zav moz trưx phax no, lơưr tsưr tsix y tế ntiêx têz, 80% têx lênhx nênhs trâus moz trưx phax zos cik txos amiăng. Chor nênhs trâus zav moz co ziv hnuz ziv muôx chôngz lênhx. Chor nênhs chiêx tâuk thâuv pâuz tiêk trâus moz trưx phax tsuôk muôx 6-12 luz hlik”.

Lơưr Tiến sĩ Nguyễn An lương-Chủ tịch Hội khoa học kỹ thuật ngaz tuk vêv xênhz lox tôngv VN, VN tsưr ziv tsi zos tso tsês trâu luôs hâux lưv txưr tsi zôngv amiăng lok hâur shông 2020, mak tsênhv xav txos hâux lưv tsoz phưz trâu têx lênhx nênhs trâus moz tiv cik txos amiăng thiêz zôngx ziv trâus têx moz cik txos amiăng. Têx cơ quan muôx vax huôv tsuv zênhx max heik uô tsênhz mênhx tsưr ziv txưr amiăng đơưz ntơưv VN lơưr tsưr ziv txo grêk tsơưs zuôr têx amiăng lơưr yênhx shông, ndar txos shông 2020, VN txưr tsi khênhr zôngv txos amiăng.

 “Uô ntêx, cur heik têx cơ quan uô hâux lưv têz qơưs tsuv pâuz tâu lok têx  no, iz chas ntơư, têx cơ quan xa mông tsuv yax kriê chiê tsôngv pêx xênhv sơưr đơưk pâuz to tâuz lok têx uô ruôr hiêv thiêz muôx tsưr ziv phax txar jav. Cur xar, uô ntêx tsuv pâuz thiêz khav tinhv têx ntơư uô hiêv li chas trâu lênhx nênhs. Đhâu thâuv pâuz tâu pâuz thôngz, mak muôx tsưr ziv sik thôngx siêz đơưk, uô li chas cov têx tsêr meir tsiv uô têx vuôk đơưz xi măng hlôngr đuô tsưr ziv uô nuv chiê 5 cxênhz lênhx lox tôngv muôx hâux lưv uô. Hlôngr chor tsêr meir no tsưr ziv uô hâux lưv yênhx tsiv uô têx vuôk tsi muôx amiang, chiê trâu yênhx tsov lênhx nênhs tsi trâus moz. Thiêz cux tsuv nhênhz chơưv tsưr ziv xưv lik têx qơư muôx amiăng”.

Hâur tsưr ziv huôv tsar têx hâux lưv tsiv uô chuôz laov cxiv tsa txos shông 2030, Phưv Thủ tướng Hoàng Trung Hải tưz muôx luk heik Bộ cxiv tsa nhênhz chơưv, cxiv uô tsưr ziv tsênhz mênhx chiê uô luôs hâux lưv tso tsês tsi zôngv txos amiăng đơưz hâur tsiv uô têx vuôk đơưz lok shông 2020. Phưv Thủ tướng cux choz trâu têx Bộ cxiv tsa, Y tế, Lox tông-xaz pênhz thiêz XH, Đêx ar thiêz tênhx qơư nhênhz chơưv, uô lơưr tsưr ziv seiz car ntiêx têz thiêz chuôz tsar tiês luôs hâux lưv qênhz yuôx, seiz kaz têx hâux lưv tsiv uô thiêz sir zôngv amiăng đơưz./.

( TTT-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Phênhv “Đas jos thiêz siv nênhx” hnuz xiêz 4/11/2015

Moz kruô piêk

Txos trâu nhiv no, moz kruô piêk cux zos iz zav moz siz cik thiêz nriêz nênhs; qir tiv uô tuôs lênhx nênhs; phênhv ntâu zos chor mê nhuôv zâu muôx 5 shông tror zar hâur. Hur si chor mê nhuôv tsik tâu trâus cik caz moz kruô piêk cux zôngx ziv trâus cik. Caz moz kruô piêk zôngx ziv siz cik trâu chor đros nhoz uô cê hâur iz qar tsêr.

Qir tiv khênhr trâus cik moz kruô piêk zos: lênhx nênhs ntơư uô cuz iz chê, tơưv poz liêz thiêz hnôngk, lok cuô njưs, moz kos chax đaz; đhâu ntơư ho moz trâu têx poz kix cxa.

Đhâu moz kruô piêk, lênhx nênhs ntơư luz chêr đas jos txo grêk kik, zôngx ziv uô yưv ntâu zav moz txơưr đuô trâu luz chêr li: Kror muôs tsik yuô pov cêr, trơưk plaz, moz njưk, moz hlưz…zos trâus moz hnhar, zuôr uô lênhx mê nhuôv ntơư trâus tuôs.

Chor pox niêv tsênhv taz tov xênhz mê nhuôv hâur chêr, zos trâus cik caz moz kruô piêk, cux zôngx ziv uô trâu tus pox niêv ntơư nquôr mê nhuôv lok sik uô trâu tus pox niêv ntơư zus mê nhuôv tsik cxưv hli.

Chênhr zos li hêik ntơư, zos tiêk pov mê nhuôv zâu trâus uô cuz, moz poz trâu iz chê, chor uô niêv uô txir tsuv chox zênhx max tus mê nhuôv ntơư muk trâu cưk yuôx sêiz shuôk thiêz muôz yuôx kho cov jông sêi thiêz tsik chiê cik trâu côngv thôngx sđ.

*Tir thêir moz kruô piêk:

-Fuô yax kriê cxuô lênhx uô niêv uô txir, tsuv chox mê nhuôv muk cxax cxix cxuô zav yuôx tir thêir caz moz kruô piêk.

-Tsuv chox mê nhuôv muk cxax yuôx tir thêir caz moz kruô piêk cov huv hnuz nhôngl.

+Lênhx nênhs trâus cik caz moz kruô piêk, tsuv zênhx max hêik trâu cưk yuôx thênhv siêz pâuz, tsik puz đhâu 24 luz six hơưv.

+Lênhx nênhs trâus cik caz moz kruô piêk, tsuv kuôk cêv, tsik chiê đros chor nhoz uô cê, tsơưs tiv iz tsuv cêv kuôk 4 hnuz, txix thâuv lênhx mê nhuôv ntơư luz chêr uô poz liêz.

+Hur si chor mê nhuôv trâus cik caz moz kruô piêk, tsik cxoz chox tuôx hâur tsêr cơưv, tsơưs tiv iz zos 4 hnuz.

+Luôs hâux lưv tir thêir tsik chiê mê nhuôv trâus cik caz moz kruô piêk, zos iz luôs hâux lưv zok chênhr; chor uô niêv uô txir tsuv tâu moz siêz txos./.

                                                                        (Tsu cxêik-nhênhv)