Cheix ntux yiêz nhoz tox siêz Núi Hồng

Jok Núi Hồng nhoz kuôk đêz đơưv trôngz Núi Hồng, xã Huy Thượng, huyện Phù Yên, tỉnh Sơn La, muôx 80 ntâu chuôz zis, 480 ntâu lênhx nênhs. 100% zos heir nênhs Hmôngz, lơưr luz nênhx phênhv ntâu zos uô liêx têz thiêz tu zus tsiêx cxu. Cêr muk trâu luz jok co zos nkhâuk lêv, nxaz tox, cheix ntux nas mak mul lok tsi tâu hlo. Đrav ntêx tsi tâu muôx tênhv tênhz tơưk, tsôngv box nhoz no luz nênhx lok six txov nhêv, lơưr tsuôk zos zôngv tênhv đêx txix têx cưx đês mê, lok sik trâur tơưk, tơưk tênhz trox a....., tuôr xuôv ntâu đuô pir  li têx ziv chuôz zis tsôngv box nhoz no li phênhv sâu tâu. Zos iz lênhx uô nênhx nhoz ntêr shông hâur  jok, tix lâus Khay Xênhv Thox heik Đrav ntêx thâuv tsi tâu muôx tênhv tênhz, chuôz zis tsuv muk đrav huyện zuôr trox a lok zos trox njuôk lok zôngv, iz hli tas nhos 100 cxênhz đeiv, hok têx thâuv ntux nas muk zuôr tsi tâu trox mak tsuv mâuz đuz xưz, muôx kênh jiês xar seiz mê njik têx xor xưv hâur niêx hnuz cux tsi tâu viv tsuv muk lok six đêz:

“Pêz tsôngv box mak txov nhêv cơưk li, xênhz huôx, nox nhoz tsi muôx tênhv tênhz chis pov cêr, zuk uô đaz tsi cux txov, cux lax, nhiv no muôx tênhv tênhz tơưk mak tsôngv box lok six shir phaz”.

Shông no, tâu Tổng công ty tênhv tênhz faz Bắc chaz têx xor tênhv tuôx ntơưv no, lênhx tưs cux shir phaz, moz siêz sir jos đros chaz chiê muôx tênhv tênhz tơưk pov cêr, lar heik zos hâur têx hâux lưv hnhar li: fax thâux têx chuôz zênhx, meir, uô cêr mul lok..... Hur tiz si têx luôs hâux lưv puôr lênhx tâu sđ shir phaz lus moz siêz sik đros cxiv uô, cê chiê muôx tênhv tênhz tơưk, cê chiê tok tsiêz. Tix lâus Pao Xênhv Thox, tsar jok Núi Hồng, xã Huy Thượng, huyện Phù Yên heik pâuz:

“Muôx tênhv tênhz lơưv, mak ziv shir phaz, cux tsuv zuôr ti vi seiz, zuôr xor tôngx tâu hu, zuôr tuv txiêk.... Thâuv tsâuk ntux mak tênhv chis cax lus viv li ziv jông thiêz shir phaz đuô”.

       Côngz trênhx tênhv tênhz têz qơưk ntơưv jok Núi Hồng tâu Công ty tênhv tênhz kruôr Vn cxiv uô txix hli 5/2017, pênhr nhiêx uô zos Công ty tênhv tênhz faz Bắc li. Txơưv tiêk cxiv uô thiêz chaz têx xor tênhv hâur ntu phiv liv, ntux pok huôz ntâu thiêz lok nas, đros trâu cêr mul lok phiv liv, taz sik đros thiêz têx lênhx kỹ sư ngênhx tênhv tênhz thiêz tas nro tsôngv box nhoz no têx sir jos, txos nhiv no côngz trênhx tưz uô tiêr tâu 90% luôs hâux lưv, njuôk xav uô ntêx tsiêz têz qơưk no zuôr muôx tênhv tênhz tơưk pov cêr. Tix lâus Nguyễn Mạnh Hùng, Phưv Giám đốc công ty tênhv tênhz kruôr VN, taz viv buôk ti cxiv uô thiêz chaz têx xor tênhv ntơưv no heik pâuz:

“Pêz sđ sik đros sir jos uô txix ciês thâuv tas cik, thiêz tar su ntâu jiês pêz nox mor ciês pêv côngz trênhx, tax txos thâuv tưz tsâuk ntux tsi pov cêr uô mak thiêx  so. Ntâu jâuk, pêz tsênhv huôk uô thâuv hmo ntux, đhok têx chuôz zênhx uz no ntơưv tsêr thiêz. Pêz tsênhv sir jos cov uô chas chaz tâu têx xor tênhv tênhz txos trâu tsôngv box uô ntêx tsiêz”.

Luôs hâux lưv chaz tâu têx xor tênhv tênhz têz qơưk uô ntêx tsiêz têz qơưk zos tỉnh Sơn La cux xưk li Tổng công ty tênhv tênhz faz Bắc iz zav huv lok six muôx liv xa txos trâu têx chuôz zis tsôngv box tsi tâu muôx tênhv tênhz tơưk pov cêr tỉnh Sơn La, lar heik zos tsôngv box thax tsav tox siêz đêz đrôngs, thax tsav txov nhêv tâu tok tsiêz shir phaz thiêz lov jêv đuô./.

                           (Hoàng Long-Riê Lâux cxeik nhênhv)

Phax tar thiêz kho iz cxiê zav moz ơưk cik trâu

Nhux tưv nhux đas hâur chêix ntux no njiv

1. Qir tiv

          Tiv ntux no njiv, tox siêz khênhr muôx đâuk tê, jêx tưv grês kis đuô 10 tưv uô trâu nhux tưv nhux đas zôngx ziv trâus njê moz o vôngk co tơư.

          Qiv hơưv no nhux tưv nhux đas đrês thiêz pư hâur guôx tsi huv vêv xênhz, tsâu đêx txiês ntêr uô trâu zôngx ziv trâus njê co tơư, o vôngk thiêz moz mul tsi tâus.

          2. Moz yưv

          Ntu nhiv kruôr trâus moz, nhux tưv nhux đas li co tơư muôx njik o, lax mul lol, chês tơưr. Zos tsi tâu kho moz, co tơư zuôr o vôngk, tơưs plêz, lol cuô pâus thiêz ntêr lol mak zuôr trâus lưx. Zos trâus moz mak nhux sơưr tsi tâus, tsuv pư iz kror qơư xưz.

          Nhux tưv nhux đas trâus njê moz o vôngk co tơư txơưv tsi zos zav moz cik taz sik uô zênhr shar txos hâux lưv leix têz, thâux hax huv...Nhux tưv nhux đas trâus txu grês đas jos, zôngx ziv trâus moz yưv hnhar.

          3. Phax moz

          - Têx hnuz ntux no njiv ( kis đuô 12 tưv) tsi tso nhux mul nox jâuz, tsi tso nhux leix têz. Chaz nhux lol qơư kis cơư chiê zôngx ziv tsoz phưz.

          - Thâuv tưs guôx cơư cux tsuv kruôr krơưr, hur đu, tâu their cov sor si trâu tsiêx cxu. Cxênhx tsês jâuz krâur trâu nhux cxix cxuô, iz hnuz puz nhux nox 2 cir krâur.

          Yax six seiz njôngr nhux, zos pov muôx têx moz yưv li heik sâuv tsuv muôx tsưr ziv kho moz cov nhux jông sei.

          - Zôngv têx pav, ntâuz tax...chiê uô yo hnar trâu nhux, trâur tơưs trâu nhux ntê ( tsov cưv thâuv trâur tsi uô pa nqo lol hâur guôx cơư nhux, uô nhux uô tsi tâus pa).

          - Cxax yuôx phax moz cxix cxuô trâu nhux hâur cheix ntox no. Uô vêv xênhz, tsuôk yuôx tuô caz moz hâur guôx thiêz iz buôk ndis tênhx qơư tu zus.

          4. Kho moz

          Zos nhiv kruôr trâus moz tsuv nzuôr cov hur si, so kruôr co tơư trâu nhux, tsông krar tâux grênhz muôz tso hâur đeiv ntâuz cxuôv trâu ntơưv qơư trâus o lok sik zôngv hnhaz blês, hnaz tax cxuôv trâu ntơưv qơư trâus o vôngk, iz hnuz cxuôv 2 jiês. Zôngv cồn nzuôr qơư trâus o vôngk thiêz so cov kruôr. Tsi chiê nhux pư ntêr iz saz viv zôngx ziv uô lưx tơưr greix.

          Zos co tơư muôx têx kror trâus lol cuô pâus o vôngk mak zôngv yuôx Tetracylin lok sik Sunfamid plênhr.

          Zos trâus lưx tsuv txiêr têx qơư trâus lưx, zôngv yuôx kháng sinh tsi so 5-7 hnuz. Cxax yuôx kháng sinh lơưr heik kriê. Chuôz cxaz đas jos trâu nhux cxôngx zôngv Cafein, vitamin C, vitamin B1. Tsoz phưz jông, vêv xênhz guôx cơư hur si, kruôr krơưr thiêz sor si./.

                         (Thanh Thủy- Txâur Vax cxeik nhênhv)