Jax sâu thưr 3, hnuz xiêz 7/3/2017:

Têx kror muôx thiêz tsik muôx ntơưv pêz Hmôngz jix pox niêv

          Trơưk li iz cxiê lâuk nhoz tỉnh Điện Biên hêik pâuz tiêk: Pêz Hmôngz luôs hâux lưv jix têx nxêik chox lok uô nhaz, tsuôk zos muôx hâur ntu tros châuz pháp đrav ntêx xưz; txix ciês pêz têz qơưs VN tiêx tuk, thax zênhz thiêz hlôngr yiêz vav mênhx, pêz Hmôngz têx cêr nênhx pôngz kaz tưz tâu tso tsês tsik sir zôngv. Pir li zuôv têx tuz nxêik siz zuôr, jix têx nxêik lok uô nhaz, zuôr grê yôngz cok hnhar, nox yôngz cok ntêr hnuz…puôr lênhx tâu tso tsês tsik sir zôngv thiêz nhiv no têx tuz nxêik iz tus nhiêv iz tus tiês tiês thiêx siz zuôr lok uô txix gơưv thiêz thâuv têx tuz nxêik tưz siz nhiêv ntơư, muôx iz cxiê mak tuk tuz co cux lav uô txux tuôr tuk nxêik têk truz mê njik uô chêi xưz, zênhx tsik ntêk cxov jix têx nxêik lok uô nhaz li ntu đrav ntêx. Zơưv Hao xênhv vix zos iz lênhx lâuk, shông no muôx 60 ntâu shông nhoz huyện Tủa Chuôx, tỉnh Điện Biên hêik pâuz:

          Zuôv thiêz Jix têx nxêik lok uô nhaz cux zos hâur ntu tros châuz pháp đrav ntêx xưz thiêz cur tsuôk zos hnor chor lâuk thav li ntơư. Taz sik, txix ciês thâuv Đảng thiêz zơưv hloz Hôx muôx tsênhv chêi txos tsôngv px cxuô hêir nênhs sđ, zênhx tsik muôx lênhx tưs muk jix têx nxêik lok uô nhaz. Tsuôk zos muôx iz cxiê lênhx lav jix têx nxêik đas uô si chiê cxêik đuô xưz. Pêz cux xar tiêk, nhiv no tsik muôx chêi ntêk cxov jix têx nxêik lok uô nhaz, iz cxiê ho hêik tiêk, pêz Hmôngz cux tsênhv six ntêk cxov jix têx nxêik lok nhaz no; kror ntơư, muôx iz cxiê lav hêik đaz hêik tuôs trâu pêz xưz thiêz xar mak cux tsik huv pêz Hmôngz. Nhiv no, têx tuz nxêik iz tus nhiêv iz tus tiês tiês thiêx siz zuôr uô txix gơưv, tsik jông li ntu đrav ntêx lơưv”.

          Cux iz zav li hêik ntơư, chôngz lênhx ntâu tus lâuk nhoz saz huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La cux thav tiêk: Txix ciês têz qơưs muôx chêi sêiz car têx tuz nxêik siz zuôr uô txix gơưv, cxiv tsa ziv chuôz zis; hâur ntơư muôx chêi sêiz car-tsưx phưv pox niêv cux li mê nhuôv nxêik thiêz tưz tâu cxuô cấp cxuô ngênhx fuô yax kriê txos trâu tsôngv px cxuô hêir nênhs pâuz thôngz têx chêi ntơư. Zơưv Tráng Lao Tơ, zos iz lênhx lâuk nhoz xã Phiêng Khoài, huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La hêik pâuz nzir:

           “Chêi phong kiến hâur ntu đrav ntêx, txơưv tus nxêik ntơư tsik nhiêv tus tuz, taz sik tos tuz cux siz zâuv chiê muk jix tus nxêik co lok uô nhaz, uô pox niêv. Taz sik nhiv no, muôx Đảng têz qơưs lơưv, pox niêv txir nênhx vax huôv siz luôs, zos têx tuz nxêik iz tus nhiêv tus mav li siz uôr uô txix gơưv, cux  tsik jông li ntu đrav ntêx lơưv”.

          Hâur ntu jê lok no, mạng xã hội muôx yưv iz cxiê đuôz, zos chor tuz hluôk Hmôngz jix têx nxêik ntơưv têx tos cêr, thax tsav ciêz đrôngl muôx chôngz lênhx nênhs chiê chox lok uô nhaz uô pox niêv; sêiz pov têx đuôz jix pox niêv hâur mạng xã hội cux zos iz kro tsik jông uô ruôr hiêv txos pêz Hmôngz luz côngz luz bê; uô ruôr hiêv txos pêz Hmôngz têx cêr nênhx vênhx huôv jông thiêz tsênhv uô zuôv chêi siz zuôr uô txix gơưv, cxiv tsa chuôz zis. Zơưv Giáo x Vax, phưv Giám đốc sở Nội vụ tỉnh Hà Giang hêik li no:

           “Nhiv no, hâur mạng xã hội cux muôx yưv iz cxiê xor mông hêik tiêk: Hêir nênhs Hmôngz zênhx muôx chax chêk jix têx nxêik lok uô nhaz uô pox niêv, taz sik têx xor mông ntơư hêik tsik zos. Pêz hêir Hmôngz mak thâuv ntêx uz têx tuz nxêik tsik tâu muôx txir, tsik tâu muôx pox niêv, zos tiêk tus nxêik ntơư khênhr tus tuz tuôr tus nxêik têk, cux chênhr zos iz tus nhiêv tus tiês tiês”.

          Cux iz zav li cxuô hêir nênhs txơưr đuô hâur hur si têz qơưs, pêz hêir nênhs Hmôngz cux muôx ntâu cêr nênhx vênhx huôv jông tsênhv huôv tsar truôx thiêz tuôr tsês chiê đros đrêiv hâur luz nênhx; Đuô li têx cêr nênhx pôngz kaz tsik muôx liv trâu luz nênhx, pêz hêir nênhs Hmôngz puôr lênhx muôz tso tsês tas, tsik sir zôngv lơưv. Pir li têx tuz nxêik siz zuôr, tsik zuôr grê nhiêx hnhar, tsik nox yôngz cok ntêr hnuz, sđ puôr lênhx uô zos đrêiv têz qơưs têx chêi tso tơưv, hlôngr yiêz nhiv no.

          Chênhr zos li hêik ntơư, chor nênhs six hêik li uz li no, tsik muôx tsênhz tiês, tsuv muôz tik cêr cxâuv cov zos đrêiv chêi têz qơưs tso tơưv. Nov Thox x Vix, zos iz lênhx cán bộ so lâuk nhoz huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La hêik pâuz nzir:

           “Đhâu muôx yưv iz cxiê đuôz hâur mạng, cur pov muôx ntâu kror tsik zos. Pêz Hmôngz mak têx tuz nxêik iz tus nhiêv trâus iz tus mav siz zuôr uô txix gơưv, tsuôk zos tus tuz lav uô txux truz tus nxêik ntơư têk uô chêi mê njik xưz. Nhiv no, pêz Hmôngz zênhx tsik muôx iz jiês tưs ntêk cxov jix têx nxêik tov têx tos cêr lok uô nhaz, uô pox niêv  ciês. Chênhr zos li hêik ntơư, têz qơưs, Bộ vênhx huôv, cxuô cấp ngênhx hâur tỉnh, tsuv uô cov tâu truôx têx kror tsik jông muôx yưv li hêik ntơư, tsik chiê uô ruôr hiêv txos pêz hêir Hmôngz têx txux chi cêr nênhx vênhx huôv jông”

          Đhâu têx kror tsik jông muôx yưv li hêik co, luôs hâux lưv fuô yax kriê têz qơưs têx chêi, zos iz luôs hâux lưv zov chênhr, tsuv uô cov tâu truôx, chiê tsôngv px cxuô hêir nênhs nhoz trâu thax tsav jêx jos tox siêz đêz đrôngl, thax tsav ntus đriv pâuz thôngz lok têz qơưs têx chêi tso tơưv, tsik uô zuôv chêi siz zuôr uô txix gơưv, cxiv tsa chuôz zis./.

                                                    (Tsu cxêik nhênhv-Vừ Chu, CQTT Tây Bắc)

Phênhv thưr 3, hnuz xiêz 7/3/2017:

PHÊNHV CXIZ KÔNGZ 3

Tsưr ziv sâu thiêz tsês por poz cưk chiv ntux tsâus yiêz

1.Sâu poz cưk:

-Six hơưv jông yax zos thâuv têx poz cưk tưz đax flâuz tas (nxuôr cưk kruôr, đuz, têx kiê cưk đax tas, tsi njuôz).

-Ntêik trâu thâuv têx hnuz yar ntux đris chox lok tsês, jiêz cov kruôr.

-Zos têx poz cưk siêr jông ntêik thâuv têx hnuz ntux lok nas ntêr tsi tu, mak tsôngv box sơưr đơưk tsuv muôz chor nxuôr cưk ro por tsês, muôz luz poz cưk lor tror trâu hâur chiê đêx nas cxênhv tsi tâu muk saz hâur, têx njiêr cưk thiêx tsi lưx. Txos thâuv têx hnuz ntux yar li ntêik sâu lok jiêz tsês.

-Chor poz  cưk ntêik tâu tsi cxoz muôz nquôr uô yênhx pơưs viv poz cưk nhôngk, nông zôngx ziv trâus lưx thiêz tuôx pưv.

2.Tsưr ziv uô têx poz cưk kruôr.

Muôz têx njiêr cưk tsôngr cov hur si, zos por hưv tsi jông (poz cưk tsi tâu siêr jông, jiêz tsi kruôr, têx qơư trâu tsi ntov….), iz chas têx nôngk, nak, tuôx pưv, caz nox muôx têx zuôr uô chor poz cưk tsi jông, lưx tas hâur 2, 3 luz hlik. Chênhr viv li tsuv muôz têx poz cưk jiêz cov kruôr jông chiê muôx têx por hưv tâu tsês, txo grêk tsơưs yax têx poz cưk trâus lưx, tuôx pưv, caz tho nox.

Muôx têx uô têx poz cưk kruôr txix 2 tsưr ziv zos: Jiêz yar lok sik kra.

1. Jiêz poz cưk:

Jiêz poz cưk zos tsưr ziv mak têx lâuk khênhr uô đrav ntêx, zôngx ziv uô, tsi yuô phiv liv thiêz sơưr đơưk muôx têx jiêz sâuv têx yar tiêx lok sik uô qơư jiêz.

-Muôx têx jiêz hur luz poz cưk cov kruôr chiê muôz khơưk tênhv tsês. Uô ntêx thâuv zuôr jiêz luz poz khênhx, sơưr đơưk tsuv muôz têr flâuz, lor hur si kiê thiêz muôz têx nxuôr por tsês.

Muôx têx cux zôngv têx đeiv flâuz cưk ntơư lok siz khi ntâu luz poz cưk uô cê, đei kra, lok sik jiêz kruôr tsês chiê.

-Thâuv jiêz tsi cxoz jiêz tuôz hênhr thiêz iz six hơưv đo, nzênhr iz jâuk têx poz cưk.

-Jiêz cov kruôr jông, qênhz yuôx shuôs txix muôz iz luz jiêr xo lok sik tsông, zos luz njiêr cưk tơưs tâuk uô 2, 3 txâus mak txơưv jông, thâuv no li muôz nzuôx têx flơưk, khơưk têx njiêr lưx por tsês.

-Yar tiêx jiêz poz cưk: Kror qơư ntơư tsuv kruôr, hur si, đêx tênhr tsi tâuk…. Tsuv puô, plênhr nzir iz yôngx xi măng trâu thiêz uô cov mê njik nxaz chiê têx đêx nas ntưl tâuk. Sâuv yar tiêx ar mak tsuv muôx tax mav muôz têx poz cưk nquôr jiêz trâu.

-Qơư jiêz poz cưk: cxiv uô qơư jiêz poz cưk thiêx tsi tas ntâu qơư jiêz, zôngx ziv zơưk têx poz cưk mul lok hâur niêx hnuz lok sik thâuv ntux nas li zơưk tâu sei. Jông yax zos uô tâu qơư jiêz poz cưk muôx los tos. Têx qơư ntơư muôx têx muôz shôngz, ntông lok sik kuôr hlâu lok uô. Iz qơư mak uô muôx 5-7 yôngx. Têx yôngx jiêz poz cưk co tsuv uô mê njik nxaz trơưk li saz hnuz tuôx. Iz yôngx tso ntâu têik jiêz trâu.

Chiê bax tsưr ziv por hưv tâu têx poz cưk thâuv ntux nông ntêr hnuz (khênhr njiz trâus ntâu hâur chiv sâu poz cưk ntơưv pêz têz qơưk), tsuv zôngv têx meir kra, lar heik zos têx poz cưk tsês uô nôngz lok sik sâu têx poz cưk nông ntâu, tsi kruôr, tsi muôx ntux jiêz.

-Qơư trâu poz cưk: Qơư trâu poz cưk cov kruôr thâuv sâu têx poz cưk ntux tsi yar, fiv đros iz zav li thâuv zuk kra tsi tâu têx poz cưk, jông trâu thâuv tax por hưv tsês chiê têx poz cưk luz. Qơư trâu poz cưk phir chuô phênhv ntâu zos zôngv chiê por hưv têx poz cưk luz tax tsês, tok ntux yar. Têx thax tsav qơư kruôr krơưr, lax nziês muôx têx jông uô qơư por hưv tsês chiê têx poz cưk luz hâur ntêr hnuz. Qơư trâu poz cưk heik no khênhr uô siêz 2 thiêr ntâu txos 3 thiêr ntâu, đar iz thiêr thiêz ntêr uô trơưk li trâu têx poz cưk luz. Qơư trâu poz cưk no, muôx têx muôz shôngz, muôz ntông lok sik têx kuôr hlâu….uô thiêz muôx tsêr vor hur si, nas thiêx tsi ntuz. Hâur kaz qơư trâu poz cưk co tsi cxoz uô thiêz puô ntov hênhr, viv ntov hênhr têx poz cưk zuôr tsi liv lak, kruôr tsi tâuk. Pêz tsôngv box sơưr đơưk tsuôk muôz têx shôngz lok fuô hiêz uô nzêik puô lok sik puô têx kuôr hlâu hiêz trâu cov chuô yâu tâuk, tsuôr poz cưk tsi pôngz xưz. Qơư uô trâu poz cưk heik co tsuv uô trâu têx qơư siêz, lax nziês, hâur kaz uô siêz đuô bông ar zuôr xar 3 đok./.

(Thanh Thủy-Riê Lâux cxeik, nhênhv)