Jax sâu thưr 4 hnuz 7/12/2016:

Tox siêz Ximr Vangx (Baz Yên, Sơn La) hlôngr yiêz tsưr ziv cxiv uô blêx liêx

Njiê têx liêx ntêir hâur chêix blêx siêr jông li têx đuôz ntơưv xar tox siêz Ximr Vangx, huyênv Baz Yên, tinhv Sơn La, tsik muôx lênhx tưs zuôr xar tiêk thâuv ntêx zos têx thax tsav har đrox tsuôs. Tsôngv box Hmôngz thâuv ntêx tsik so tsir qơư nhoz trâu cxuô qơư. Taz sik, txix thâuv tâu yax kriê thiêz muôx têz qơưk li phênhv pênhr tsaz yênhx 30a paz đros 10 triệu đêiv iz ha kriz uô liêx. Zơưv Vưx Xênhv Hav, xar Ximr Vangx, huyênv Băcz Yên, tinhv Sơn La hêik:

 “Thâuv ntêx mak pêz Hmôngz tsik so tsir qơư nhoz chiê nriêr liêx têz yiêz. Taz sik txix thâuv tây yax kriê, têz qơưk paz lok tsênhv chêi kriz phaz uô liêx, pêz tưz pâuz tâu thiêz tsik tsir qơư nhoz li thâuv ntêx lơưv”.

Iz shông pêx xênhv xar Ximr Vangx kriz tâu muôx 10 ha liêx. Tâu têz qơưk paz lok zuz nôngz, tsưr ziv huôv tsar uô thiêz khov muôx txâuk đêx, viv li sđ têx blêx huôv hloz jông, sâu tâu nju txix 40 txos 50 tax iz ha, muôx nhuôs 1,7 tânr. Têx blêx sâu tâu ndax chêix, pox nhuôs shir phaz lul. Niêv tix Suô Xênhv Muôk, xar Ximr Vangx, huyênv Baz Yên, tinhv Sơn La puz pâuz:

 “Cur chuôz zis uô liêx txix thâuv ntêx lok lơưv tsik ndo txix thâuv tưs, tsuôk pâuz tiêk thâuv xênhz zus lok zênhx đros niêv muk uô liêx têz lơưv xưz. Chuôz zis nhiv no tsênhv muôx iz hec ta ntâu liêx blêx, blêx oz pêz shông no sâu tâu ntâu, muôs tâu gri pêx xênhv shir phaz hênhr tsik cxơưx yêiz plaz li thâuv ntêx lơưv”.

Xar Ximr Vangx nhoz siêz 1.500 thiêr pir li đêx hiêr, tiv thax tsav muôx tox nxaz, viv li pêx xênhv xêir tsov têx luz trôngz kik, sir zôngv đêx ntưk txix pêv têx câuv har lok chiê kriz uô liêx ntêir. Nhiv no xar muôx 7 jêx jok, 400 ntâu ziv chuôz zis, thax tsav chos blêx muôs zuôr xar 800 ntâu hec ta. Sir jos txos shông 2017 iz chuôz zis muôx iz hec ta liêx, paz muôx txâuk kôngz krâur ntơưv qơư. Zơưv Lôngx Xênhv Hangv, phưv chuv tiv UBND xar Ximr Vangx, huyênv Băcz Yên, tinhv Sơn La hêik:

 “Muôx tsênhv chêi 30a kriz phaz uô liêx txix 10-15 triêuv iz hec ta, khov co pox nhuôs kriz phaz uô liêx, txix co pox nhuôs luz nênhx truôx tuk đuô, yêiz pluôs thâuv chêix kôngz lôngk tsik tâu siêr nhoz Ximr Vangx tưz tâu txo grêk”.

Uô liêx nhoz xar Ximr Vangx sâuv têx liêx ntêir tưz tsik zos kror vênhx huôv jông, mak tsênhv paz trâu tsôngv px sđ sâu tâu ntâu kôngz. Kror co khav tênhv pêx xênhv nhoz no tưz hlôngr yiêz jênhv pâuz hâur huôv tsar uô kôngz lôngk, pâuz uô cxaz chiv thiêz tso tsês têx tsưr ziv uô pôngz kaz, luz nênhx ziv hnuz ziv hlôngr yiêz đuô./.

(Thanh Thủy-Lik Thox cxêik nhênhv)

Phênhv thưr 4, hnuz xiêz 7/12/2016:

Six hơưv jông cxax yuôx vắc xin tir thêir moz siêz trâu nhuôs zâu

Viv li chas ho tsuv cxax yuôx vắc xin tir thêir moz siêz trâu têx nhuôv mok đhâu thâuv nhiv kruôr xênhz zus tâu 2 hnuz?

Cxax yuôx vắc xin tir thêir moz siêz trâu chor nhuôv mok đhâu thâuv nhiv kruôr xênhz zus tâu 2 hnuz zos tsưr ziv lok six jông chiê phax tar moz siêz cik tsi tâu txix lênhx niêv trâu lênhx nhuôs. Kror no lok six zov chênhr, viv phênhv ntâu chor nhuôv mok trâus moz siêz cik txix lênhx niêv trâu tuk nhuôv đhâu thâuv xênhz zus tâu lok muôx 90% lênhx nhuôv zôngx ziv trâus moz hnhar thiêz muôx 25% hâur chor nhuôs ntơư zuôr trâus tuôs viv moz trưx phax siêz. Cxax yuôx vắc xin tir thêir moz siêz hâur 2 hhnuz đhâu thâuv xênhz zus tâu lok, jông trâu phax tir thêir  tsi chiê têx caz moz siêz cik txix lênhx niêv trâu tuk nhuôv txix 80-85%. Zos lênhx nhuôs tâu cxax yuôx vắc xin tir thêir moz siêz lis, đhâu thâuv xênhz zus tâu lok mak zuôr phax tir thêir tsi yuô tâu jông zav caz moz heik no cik txix lênhx niêv trâu mê nhuôv, tsênhv tsênhz zos cxax yuôx vắc xin tir their moz siêz thâuv tưz xênhz zus tâu tuk nhuôv muôx 7 hnuz, tsuôk phax tar tâu 50-57% xưz.

Iz chas ntơư, cxax yuôx vắc xin tir their moz siêz nzor tsi tiêk jông trâu phax tir thêir moz siêz cik txix lênhx niêv trâu mê nhuôv thâuv xênhz zus tâu lok, mak tsênhv paz trâu tuk nhuôv mok co cik tsi tâu zav moz heik sâuv txix têx lênhx txơưr đuô hâur chuôz zis, nênhs tsoz phưz tuk nhuôv lok txix têx lênhx nhuôv txơưr đuô đhâu buôk ti, nhoz jê têx lênhx trâus muôx zav moz heik no têx nyar, grêix to. Txơưv tiêk tuk nhuôs mok cik tsi tâu moz thâuv hâur six hơưv xênhz zus, taz sik cux zôngx ziv trâus cik tâu moz siêz txix lênhx niêv trâus muôx zav caz moz no tiv mê nhuôv khênhr nhoz jê đros niêv uô cê.

Muôx têx cxax yuôx vắc xin tir their moz siêz đhâu 2 hnuz zus tâu lok pok tâu?

Cxax yuôx vắc xin tir thêir moz siêz jông đuô hur si zos hâur 2 hnuz đhâu thâuv xênhz zus tâu lok, zos tsi tâu cxax yuôx mak tsuv chox ciês tuk nhuôv muk cxax yuôx nzor đhâu hlo thâuv ntơư (tsi tsênhr đhâu 7 hnuz đhâu xênhz zus tâu lok).

Cxax yuôx vắc xin phax moz siêz hâur 2 hnuz đhâu thâuv xênhz zus tâu tuk nhuôs lok pok nzor hênhr?

Cxax yuôx vắc xin tir thêir moz siêz hâur 2 hnuz đhâu thâuv xênhz zus tâu nhuôv lok tsi zos faz tsưr ziv phax tir thêir moz xuz thơưx trâu tuk nhuôv mok. Ntơưv qơư y tế, mê nhuôv cux tsuv tâu cxax yuôx Vitammin K đhâu hlo thâuv xênhz zus tâu lok, yuôx vắc xin BCG phax tar moz kruô njưk cux tâu cxax, viv li ziv cxax tâu nzor mak ziv jông. Trơưk li tsưr tsix y tế ntiêx têz heik thiêz Bộ y tế fuô kriê, yuôx vắc xin tir thêir moz siêz tsuv tâu cxax trâu chor nhuôv mok xênhz zus tâu đhâu ntơư 2 hnuz, viv no zos tsưr ziv jông yax chiê phax tir thêir caz moz siêz cik txix lênhx niêv trâu lênhx nhuôs lok sik txix têx lênhx txơưr đuô hâur chuôz zis, têx lênhx nhoz jê iz ndis ntơư. Ntâu têz qơưs sâuv ntiêx têz tưz uô lơưr faz tsưr ziv no thiêz tưz uô tâu yênhx côngz hâur txo grêk tsơưs têx lênhx nênhs trâus moz siêz hâur côngv thôngx tsơưs đuô 1%.

Têx lênhx nênhs tưs tsi tâu cxax yuôx vắc xin tir thêir moz siêz đhâu 2 hnuz xênhz zus tâu lok?

Chor nhuôv mok xênhz zus tsi txưv hli, tsi hnhar cir, chor nhuôv phiv liv xênhz zus, lênhx niêv trâus moz uô cuz uô no uô ntêx lok sik đhâu thâuv xênhz zus nhuôs, tuk nhuôv đhâu xênhz zus tsi hnor kaz, têx nhuôv đhâu hli, hnuz nhôngs taz sik cux tsi txơưx xênhz zus, chor nhuôs trâus sêv khiz luz chêr….tsuv qênhz yuôx sêiz shuôs njôngr chiê phax txar jav têx tsi jông. Têx nhuôs tsênhv taz tov trâus muôx moz, moz uô cuz uô no, trâus têx moz gênhs txơưr đuô mak tsuv nduô tsês iz ntuk tov kaz li tâu cxax./.

( Hồng Việt-Riê Lâux cxeik, nhênhv)