Jok tox siêz hlôngr yiêz đhâu trâul zax zênhz uô hiêv

Xưk li ntâu luz jok thax tsav tox siêz txơưr đuô nhoz Lai Châu, têx shông thâuv 1990, jok Hmôngz tox siêz Sin Suối Hồ, xã Sin Suối Hồ, huyện Phong Thổ tưz muôx jiês tâu pâuz txos zos thax tsav cuz nxor lok zax zênhz. Chuôz zis tưs cux uô thiêz chos tsoz zax zênhz, uô trâu muôx txos 80% ntâu lênhx nênhs hâur jok trâul muôx zênhk zax zênhz, đros ntâu têx tsi jông li: Yeiz pluôs, luz nênhx pôngz kaz.

Tror ndo đuô lok têx hnuz nhôngs thâuv tas nro jok, luz nênhx trâul pôngz kaz viv cêr hâuk zax zênhz, yeiz pluôs, zơưv Hangv Xênhv Tsaz heik: Phênhv ntâu zos tas nro jok, txix lâuk hluôk, hloz zâu, pox niêv, mê nhuôv puôr lênhx trâul muôx zênhk zax zênhz. Mor tsi muôx nox, trik yo tsi muôx hnar, taz sik thâuv tưs cux muôx zax zênhz hâur tsêr chiê hâuk. Tax thâuv têz qơưk txưr tsi khênhr uô thiêz chos tsoz zênhz , tsôngv px thiêx jux juk tso tsês xưz:“Chiv zênhk zax zênhz tas tror lok tsêr, mak pov zuk cux muôx đas jos đuô tuôx, muk kror tưs lok tsi trâuk cxơưx lơưv. Muôx đas jos, zuk zuôr sir jos huôv tsar uô nox, uô hnar. Nhiv no chuôz zis luz nênhx tưz nhoz khênhr thiêz truôx tuk ntâu lơưv”.

Đros thiêz 120 chuôz zis, zuôr xar 700 lênhx nênhs thiêz muôx nhos 80% jênh sôr hâur jok trâul muôx zênhk zax zênhz, tsôngv box Hmôngz jok Sin Suối Hồ hâux lưv chiv zênhk zax zênhz lok six phiv liv. Xuz thơưx , chiv zênhk zax zênhz tâu uô nhoz têx chuô zis, lơưr tưx chiv lơưr zênhk zax zênhz hâur tsêr, taz sik chiv tsi tâu, thâuv hâur jok cux tsênhv muôx lênhx nênhs tuôx siz zok nriêr, sik zâuv hâuk zax zênhz. Tso tsi tâu zênhz tsês, tsôngv box tưz siz zâuv nhiêk mul nhoz nhiêk pêv têx liêx têz, har jôngr chiê chiv zênhz. Lênhx nênhs muk uô ntêx uô trâu lênhx tov kaz cơưv shâuv, uô trơưk, tsuv pôngz zuôr xar 10 shông, hur si jok thiêx tso tâu zax zênhz tsês. Zơưv Xà Xênhv Hangv, txir ndâux txir luk jok Sin Suối Hồ, lênhx tâu tsôngv px, cưr tix nênhx tsa sđ njênhs njôngr heik pâuz:“Pêz nhoz pêv têx liêx têz, har jôngr, sir jos chiv zênhk zax zênhz  tâu nhos 10 shông, têx thax tsav, qơư tưs txâuk nhoz mak pêz chox chor nênhs trâul muôx zênhk zax zênhz muk nhoz chiv zênhk zênhz. Đhâu thâuv chiv tâu zênhk zax zênhz trâu chor nênhs trâul muôx zênhk, mak hâur jok cux hlôngr yiêz ntâu”.

Đhâu thâuv tsôngv px chiv zênhk zax zênhz yênhx côngz, hâu nov ntơưv qơư tưz heik px đros uô yiêz zuôr xar 10 cêik cêr muk lol hâur jêx jok. Đros trâu têx muôx jông zos tox siêz, thax tsav qơư muôx ntâu zav jông, tsôngv px tưz sik thôngx siêz siz zâuv chos pax địa lan thiêz huôv tsar uô ju lix côngv thôngx. Txix 100% zos chuôz zis pluôs, đros ntâu cêr nênhx pôngz kaz, txos nhiv no jok Sin Suối Hồ tsuôk yuôr 10% ntâu chuôz zis pluôs  lơưv xưz. Zơưv Chẻo Quẩy Hoà, Chủ tịch Uỷ ban xã Sin Suối Hồ, huyện Phong Thổ heik pâuz: Jok Sin Suối Hồ to bê lok “5 tsik”, ntơư zos: Tsi muôx lênhx nênhs tưs hâuk zax zênhz, tsi muôx tưr txiêx zuôv por, tsi muôx têx kiêk nênhs vuôz tsuôz por tsês ntơưv têx….. Nhiv no phênhv ntâu chuôz zis tưs cux muôx txix 100 fiêz pax địa lan tror zar sâuv thiêz hur si  jok nhiv no muôx 40 cxênhz ntâu tsoz pax li heik co. Gri muôs xav kror đruôz đraz zos 2 tsov đeiv ntâu iz fiêz, đros trâu tok kruô thiêz phưx vưv tsôngv kruô tuôx ndis shuôs têz qơưk uô si, iz chuôz zis puôr lênhx muôx phênhv sâu tâu txix 40-60 tsov đeiv iz shông. Ntâu chuôz zis cê uô qơư tok tsôngv kruô tuôx nhoz so ndis seiz têz qơưk uô si, cê chos pax địa lan, iz shông sâu tâu txix 200-300 tsov đeiv:“Têx tsi jông, thax tsav qơư nhoz tsi truôx tuk uô tuôr xuôv tas ntâu nhiêx txiêx, kinh tế chuôz zis txo grêk........  Đhâu thâuv tsôngv px tso tâu zax zênhz tsês, tsi hâuk, tsi cor txos mak hâur thax tsav qơư, tsôngv px sđ luz nênhx tưz hlôngr yiêz”.

Sik thôngx siêz, sir jos, siz paz chiv zênhk zax zênhz thiêz huôv tsar uô nox uô hnar, nênhs Hmôngz nhoz jok tox siêz Sin Suối Hồ, huyện Phong Thổ tưz jux juk hla đhâu yeiz pluôs, cêr txov. Đros thiêz por hưv, tuôr tâu chiê têx txux chi cêr nênhx vênhx huôv jông thâuv nzor, suôv qơư no niêx shông tsênhv tok yênhx châuv cxênhz lênhx kruô tuôx ndis shuôs têz qơưk uô si thiêz yênhx jok ju lix côngv thôngx jông jav nhoz tỉnh tox siêz Lai Châu thiêz hâur tas nro têz qơưk./.

Khắc Kiên-Riê Lâux cxeik, nhênhv

PHÊNHV PHÁP LUẬT THIÊZ LUZ NÊNHX

Tsoz phưz đas jos cxuô nro trâu tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs

Ntơưv jiês cơưv tiv 8, Côx hôiv khóa 14 tưz thôngz đhâu Nghị quyết 88 lok tso tơưv Đề án Huôv tsar cxuô nro kinh têr xar hôiv thax tsav tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs thiêz tox siêz ntu 2021-2030. Hnuz 15/2/2020, Chính phủ tưz tso tơưv Nghị quyết số 12 lok kriz uô lơưr Côx hôiv li Nghị quyết no. Hâur co, muôx hâux lưv cxiv tsa Tsaz yênhx tsưr ziv tez qơưk huôv tsar kinh têr-xar hôiv thax tsav tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs thiêz tox siêz ntu 2021-2030. Đros tsaz yênhx tsưr ziv no, Chính phủ tso tơưv uô 10 dự án lox. Hâur co, hâux lưv lok đas jos, y têr nhoz tsaz yênhx tsưr ziv têz qơưk lok huôv tsar kinh têr xar hôiv thax tsav tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs thiêz tox siêz li 7 dự án. Zơưv Đỗ Văn Chiến, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Mênhx cxưx puz pâuz:“Tsoz phưz đas jos, paz trâu mênhx cxưx tsơưs nênhs luz chêr lox siêz đuô, phax tar tsik txâuk tsơưr pưr shưz nhoz nhuôs zâu. Cxiv tsa thiêz huôv tsar y têr tiv phaz thax tsav tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs thiêz tox siêz, gra siêz tsơưr lươngv dân số thax tsav tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs txos shông 2030. Piêr pâuz txux chi, njuôk shuôk mê nhuôs tsik so, paz y têr trâu tsơưs tiv zix 4.200 lênhx pox niêv thâuv xênhz mê nhuôs hâur chêr thiêz zus mê nhuôs tas”.

Lơưr bôv Y têr, chiê hâux lưv tsoz phưz đas jos cxuô nro thax tsav tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs tâu uô jông, mak chor nênhs tsuv tâu paz đuô zos chor uô niêv thiêz nhuôs zâu thax tsav tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs. Bác sĩ Đinh Anh Tuấn, Phưv Vụ trưởng Vụ đas jos chor uô niêv-nhuôs zâu (Bôv Y têr) puz pâuz, yưv pênhr trâu nhuôs zâu cux zos yưv pênhr trâu ntu tov ntêx no.“Hâur uô dự án mak pêz zuôr sir jos uô paz trâu chor pox niêv. Viv tsơưr pưr trâu chor nhuôs zâu zos txix 1000 hnuz thâuv nhiv kruôr xênhz zus tâu. Viv li, tsoz phưz paz muôx txâuk tsơưr pưr trâu lênhx niêv mak cux zos muôx txâuk tsơưr pưr trâu mê nhuôv, tiv zix zos hnhar cir thiêz lox siêz”.

Đros cxuô cấp, cxuô nganhx cux li nganhx y têr têx sir jos cxuô, nhiv no, kriz uô hâux lưv chiê njuôk kho moz trâu tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs ziv hnuz ziv tâu uô jông đuô; têx qơư y têr quân dân y sir jos njuôk, kho moz trâu pêx xênhv. Txix shông 2016, tưz muôx 410 trạm y têr, qơư njuôk shuôk moz quân-dân y, ntơưv chor xar nhoz đêz, tox siêz kriz uô njuôk kho moz trâu pêx xênhv. Ntu zuôr txos, Ủy ban Mênhx cxưx hêik têx bôv, nganhx, tiv phaz bax nhiêx txiêx sir jos uô têx hâux lưv yax kriê, hêik pâuz pháp luật, thiêz têx kror liv hâur njuôk kho moz trâu tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs thiêz tox siêz. Tror tso nzir bác sĩ lok uô côngz xưv ntơưv têx tsêr kho moz huyện, trạm y têr xar thax tsav tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs thiêz tox siêz, thax tsav txov nhêv tiv zix; sir jos kruôz kriê nzir txux chi uô hâux lưv trâu chor bác sĩ zos mênhx cxưx tsơưs nênhs chiê paz gra siêz tsơưr lươngv njuôk kho moz trâu pêx xênhv.

Kriz uô têx tsưr ziv cxuô nro chiê paz trâu tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs buôs ti tâu dịch vụ y têr, njuôk kho moz nhoz thênhv trung ương lơưr tsênhv chêi BHYT. Kriz uô cxuô nro, ndar six hơưv têx tsaz yênhx cxax yuôx phax moz đêz đar, tsơưr pưr shưz thiêz ngaz tuk zav nox; cxiv tsa thiêz kriz uô côngz xưv lok phax, tar tsơưr pưr nhoz nhuôs zâu, paz muôx đas jos thiêz luz chêr nênhs hloz lox trâu chor hluôk nênhs mênhx cxưx tsơưs nênhs; sir jos kruôz kriê, huôv tsar pênhr jos y têr, muôx tsưr ziv kruôz kriê txux chi siêz, txơưx trâu chor cán bộ zos nênhs mênhx cxưx tsơưs nênhs ntơưv tiv phaz./.

(VOV4-Lik Thox cxêik nhênhv)