Sơn La: Tsưr ziv qêz sâu têx vuôz tsuôz nhoz jok Tây Hưng-zos tsưr ziv jông tsuv tâu uô đêz đar

Tưz xar muôx iz shông lok no, txơuv yar ntux thiêz lok lok nas, txos thâuv 5 six zuôr tsâuk ntux hâur niêx hnuz, pox nhuôs jok Tây Hưng, xã Chiềng Hắc, huyện Mộc Châu ho chiv chir muôz chor vuôz tsuôk gra tuôx trâu luz yêz thâux chiê muk por tsês. Chor nênhs hâur Tổ sâu tsês têx vuôz tsuôz co zos hluôk nênhs hâur jok; nhiêx txiêx muôz trâu chor nênhs hâur tổ zos pêx xênhv sik côngv paz iz ziv chuôz zis 30.000 đêiv iz hli. Đros nhiêx hli xar muôx 1 triệu đêiv iz hli, taz sik lênhx tưs cux sir jos, uô jông têx têx hâux lưv tâu choz zok. Tix lâus Hoàng Văn Cường, nhoz tổ sâu tsês têx vuôz tsuôz hâur jok Tây Hưng, Chiềng Hắc hêik:

“Cux ntâu shông lơưv pêx xênhv muôz chor vuoz tsuôz por trâu cxiê qơư, muôx qơư mak muôz por hâur têx cux đêx, kror tso đêx, txos ntux nas lok mak tsư kâuz lax hniê. Nhiv no pêz muk sâu chor vuôz tsuôz co pov hur si đuô, pêx xênhv shir phaz, pêz lok cux shir phaz iz zav thiêz”.

Thâuv ntêx, hâux lưv sâu têx vuôz tsuôz co nhoz Chiềng Hắc cux zos” lênhx tưs tsêr mak lênhx tưs cxơưx”. Zos muôx iz kror ar sênhv tưs hâur têx vax lok sik hâur jok mak pêx xênhv gra têx vuôz tsuôz tuôx nquôr trâu. Jux juk têx vuôz tsuôz co uô tsik hur têx đêx hâuk, uô ruôr hiêv txos đas jos. Txix hnuz muôx tổ sâu tsês têx vuôz tsuôz hâur jok, chuôz zis tưs cux pâuz sâu thiêz nquôr chor vuôz tsuôz co trâu têx qơư cuiz tênhv. Pos Nguyễn Thị Xuân, pêx xênhv jok Tây Hưng, xã Chiềng Hắc puz pâuz:

“Thâuv ntêx tsik tâu muôx tổ sâu têx vuôz tsuôz mak cux muôx ziv chuôz zis sâu tsês thiêz muôz hlơưr por tsês. Ntâu ziv chuôz zis mak muôz por chuôs tsi trâu cxiê qơư. Txix thâuv muôx tổ sâu têx vuôz tsuôz mak pêz sâu têx vuôz tsuôz, txos zuôr tsâuk ntux pêz muôz chor vuôz tsuôz co nquôr trâu têx qơư cuiz tênhv. Nhuôs zâu, shux xênhz pov pêz uô li co cux cơưv shâuv uô trơưk khơưk têx vuôz tsuôz tso huv qơư cuiz tênhv”.

Chuôs li tas nro chor ziv chuôz zis nhoz jok Tây Hưng, xã Chiềng Hắc puôr lênhx muôx 3 luz thôngz trâu têx vuôz tsuôz chiê phêiz têx zav vuôz tsuôz, trâu tổ sâu chox muk por tsês. Zơưv Vì Văn Biên, chủ tịch UBND xã Chiềng Hắc, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn la puz pâuz:

“Xã tưz paz nhiêx txiêx 2 triệu đêiv chiê jok uô iz luz yêz thâux chor vuôz tsuôz co muk. Nhiv no tsưr ziv no tâu pox nhuôs thôngx ziv thiêz chiv chir uô. Txix tsưr ziv no xã tưz kriz uô đêz đar txos chor jêx jok txơưr đuô, chiê ndar txos xã Chiềng Hắc zuôr uô tâu luôs hâux lưv tênhv qơư hâur kriz uô tsưr ziv têz qơưk cxiv tsa jêx jok yiêz”.

Luôs hâux lưv tổ, jêx jok chiv chir qêz suô têx vuôz tsuôz tưz paz muôx liv tsênhv tsênhz trâu pêx xênhv, paz uô trâu thax tsav hur si thiêz por vêv tênhv qơư, jêx jok. Cxiv uô đêz đar tsưr ziv no zuôr paz trâu chor xã sâuv thax tsav tỉnh Sơn La uô tiêr luôs hâux lưv por vêv tênhv qơư hâur cxiv tsa jêx jok yiêz./.

(Hồng Việt-Lik Thox cxêik nhênhv)

Têx heik trâu sơưr đơưk tsuv pâuz, tsi cxoz chiê mê nhuôv nox têx hnhur nzưv grêix tuôr tsav moz trưx phax

Hnhur nzưv grêix tuôr zos iz zav nox mak têx nhuôv zâu lok six nhiêv  thiêz tâu muôs trâu ntơưv têx ntus cêr, ciêz đrôngs, têx qơư nhoz jê tsêr cơưv ntơưr…

Hâur chor hnhur nzưv grêix tuôr co muôx nhos 10% zos grêix tiês, 30% zos trox tsiêx cxu, tơưr thiêz grêix keiz ok. Đuô li zos têx tsơưr uz no thiêz têx trox ntôngk, đêx......

Đros thiêz têx lênhx uô niêv uô txir, no zos iz zav nox lok six zôngx ziv; viv li lơưr khênhr chiê zuk têx nhuôv nox nzir têx hnhur nzưv co, iz chas pluôk nox chênhr. Taz sik, chor uô niêv uô txir ho tsi pâuz tsênhz tiêk, cêr cor cav no tsênhv jux juk uô moz trâu zuk têx mê tuz mê nhuôv.

Trơưk li têx mông nhiv kruôr heik pâuz no, tsưr tsix y tế ntiêx têz-WHO heik, nox ntâu têx hnhur nzưv grêix tuôr heik sâuv, zuôr uô tsar ndê moz trưx phax txos 18% pir li têx lênhx nênhs tsi yuô nox lok sik tsi nox chor hnhur nzưv co.

Phưv giáo sư-tiến sĩ Nguyễn Duy Thịnh, Viện Công nghệ học zav nox, tsêr cơưv Đại học Bách khoa Hà Nội heik pâuz, têx tsơưr por hưv sir zôngv muôx ntâu nhoz hâur chor hnhur nzưv grêix tuôr heik sâuv zos Kali sorbate thiêz Nitrit. Chor tsơưr no zos cê por hưv cov têx grêix thiêz trox hâur co jông nox, cê uô trâu têx grêix ntơư nhôngk, tsi tsư nxiêz thiêz uô trâu chor hnhur nzưv liêz. Taz sik, zos sir zôngv ntâu, têx tsơưr no zuôr uô tsi jông txos lênhx tiz nênhs luz đros chêr, uô trâu luz chêr muôx zav tsơưr samin-iz zav tsơưr uô huôv moz trưx phax.

Chênhr viv li, chiê txar jav tsi trâus moz trưx phax, têx lênhx cưk yuôx heik, jông đuô hur si zos tsi cxoz chiê têx mê nhuôv nox chor hnhur nzưv grêix tuôr ntơư./.

(Thu Thùy-Riê Lâux cxeik, nhênhv)