Qơư paz cxơưx, tu zus têx tuz nhuôs tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs nhoz Lai Châu

Lênhx tuz lênhv Pênhz phax đros 3 lênhx shux xênhz mênhx cxưx tsơưs nênhs muk tsêr cơưv ntơưr sâuv txox cêr zâu hâur yênhx têis cik sơưr nzor, ntâu shông đhâu tưz zos kror sưv đros pêx xênhv ntơưv thax tsav qơư tox siêz Thu Lũm, huyện Mường Tè (Lai Châu). No cux zos qơư piz kriz uô Bôv Tư lệnh Pênhz phax Việt Nam li tsưr ziv “tuz nhuôs puôs pênhz phax”, chiê paz trâu chor shux xênhz nhoz tox siêz, thax tsav ntus đriv, txov nhêv tâu tuôx cơưv ntơưr. 3 lênhx shux xênhz co zos Chang Mò Hừ, Mạ Đức Mạnh, mênhx cxưx Hà Nhì thiêz Vàng Lò Hừ, mênhx cxưx La Hủ. Tas nro 3 lênhx nhuôs no puôr lênhx zos Zênhx Pênhz phax Thu Lũm chor tuz nhuôs puôs txix ntâu shông lok no. Chor nhuôs puôr lênhx muôx luz nênhx txov nhêv tiv niêv txis trâus tuôs nzor, tsik muôx qơư khov vav, lok sik chuôz zis muôx chôngz lênhx cưr tix nuk muôs. Zos tiêk tsik muôx tsưr ziv “Tuz nhuôs puôs pênhz phax”, mak têx jâuv chor nhuôs zuôr tsuv nhoz tsêr chiê uô liêx têz, tsik tâu tuôx cơưv ntơưr xưk li nhiv no. Chang Mò Hừ thiêz Mạ Đức Mạnh, shux xênhz lớp 9B, Tsêr cơưv Phôv thôngz mênhx cxưx niêv txir zus mor cxênhx oz Thu Lũm hêik:

“Cur chuôz zis mak pluôs thiêz muôx chôngz lênhx cưr tix, nuk muôs, tâu chor bôv đôiv jênhv uô mê nhuôv puôs thiêz tâu muk cơưv ntơưr mak cur shir phaz hênhr. Tov kaz cur cux xar uô bôv đôiv thiêz paz trâu sơưr đơưk”.

Qơư nhoz thiêz uô hâux lưv chênhr zos ntơưv thax tsav ntus đriv huyện Mường Tè, txơưv tiêk chor cán bộ, chiến sĩ luz nênhx tsênhv yuôr ntâu txov nhêv, muôx tsik txâuk cxuô kror, taz sik txix shông 2008 txos nhiv no, Zênhx Pênhz phax Thu Lũm tưz tsưr tsix txêik jênhv, tu zus, paz trâu 6 lênhx nhuôs nhoz ntơưv taz viv tâu nox nhoz thiêz muk cơưv ntơưr. Hâux lưv uô no tưz tsik zos paz txo grêk tsơưs phiv liv lok kinh têr trâu chor chuôz zis tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs luz nênhx txov nhêv, paz trâu chor nhuôs ntơưv thax tsav txov nhêv no tâu cơưv ntơưr, muôx tâu luz nênhx jông đuô, mak tsênhv paz trâu chor tsêr cơưv ntơưr muôx chor shux xênhz tuôx cơưv ntơưr cxix cxuô hâur yênhx shông. Cưk kriê ntơưr Nguyễn Văn Duy, Phưv Hiệu trưởng Tsêr cơưv Phôv thôngz mênhx cxưx niêv txir zus mor Cxênhz oz Thu Lũm puz pâuz:

“Tsưr ziv tuz nhuôs puôs pênhz phax lok six muôx tsiv gri, tưz paz trâu chor shux xênhz sir jos cơưv ntơưr đuô, tsik tsuv so ntơưr li têx shông uô ntêx lơưv. Txix co tưz paz trâu tsêr cơưv muôx chor shux xênhz tuôx cơưv ntơưr cxix cxuô đuô”.

Uô nênhx noz hâur quân đôiv, chor nhuôs tưz cơưv tâu ntâu kror txix chor bôv đôiv, txix tsưr ziv uô nênhx, txos sik thav luk, uô nênhx sưv jê đros sơưr đơưk. Đrâuv paz trâu chor shux xênhz lok nox nhoz, xênhz huôx, cán bộ Zênhx Pênhz phax Thu Lũm tsênhv tsik so sik thav đros tsêr cơưv lok chor nhuôs li hâux lưv cơưv ntơưr, cxuô kror chiê muôx tâu têx tsưr ziv kruôz kriê, paz trâu chor nhuôs cov cơưv ntơưr thiêz txơưx uô nênhx jông đuô. Đhâu co, hêik trâu chuôz zis pâuz chiê lơưr tso siêz lok zuk têx tuz nhuôs. Đại úy Cao Văn Quý, Chính trị viên Zênhx Pênhz phax Thu Lũm puz pâuz:

“Txix shông 2008 mak cấp ủy, Ban chỉ huy zênhx tưz txêik jênhv oz lênhx nhuôs mênhx cxưx Hà Nhì lok tu zus, nox nhoz ntơưv zênhx; paz trâu chor nhuôs hâur cơưv ntơưr, cux xưk kriê trâu chor nhuôs têx tsưr ziv uô nênhx, khưr uô nox. Thâuv tâu lok ntơưv zênhx chiê cơưv ntơưr, chor nhuôs tưz pâuz sir jos đuô hâur cơưv ntơưr thiêz txoz cxơưx trâu zuk luz nênhx”.

Txix têx uô tâu xuz thơưx, tsưr ziv “Tuz nhuôs puôs pênhx phax” đhâu co tưz tâu kriz uô đêz đar txos chor zênhx pênhz phax ntơưv tỉnh Lai Châu thiêz nhiv no tsênhv tâu kriz uô nhoz ntâu thax tsav qơư hâur tas nro têz qơưk. Ciês ntơưv huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu nhiv no muôx zuôr xar 20 lênhx shux xênhz tsênhv tâu cán bộ pênhz phax jênhv tu zus; Chor nhuôs tsênhz zos yênhx têx lênhx nênhs sir jos cov muôx txux chi chiê tov kaz no lok paz cxiv tsa zuk jêx jok, qơư nhoz cov huôv tsar, vav mênhx jông đuô./.

(Khắc Kiên-Lik Thox cxêik nhênhv)

Iz cxiê tsưr ziv bax tsês chiê jâuz tâux trâu tsiêx cxu nox hâur cheix ntux no

1. Vâuv kâuz têx jâuz tâux

Vâuv kâuz zos tsưr ziv por hưv, bax tsês chiê tâu ntêr têx jâuz tâux trâu tsiêx nox.

2. Têx jâuz tâux zuôr muôz vâuv

Chor jâuz tâux zos: 100 cir têx tâux chos lok sik tâux kênhz nưk tuôx nưk, car thiêz blôngx poz cưk đhâu ntêik sâu tas têx poz cưk, njik blôngx kok ntông...

Hmôngr krâur lok sik cxur: 2-3 cir (tsi trâul tuôx pưv...)

Njêr nox: 0,5 cir.

3. Bax khơưz têx kror, hnaz vâuv thiêz têx chuôz zênhx zuôr trâul txos

Cux seiz yênhx thax tsav qơư ntơư uô li chas, têx ziv chuôz zis muôx têx cxiv uô, puôz xuôz jêz, xi măng têx qơư chiê vâuv lok sik khơưz kror lok sik zôngv hnaz vâuv jâuz tâux.

Kror vâuv: Xeir uô trâu têx qơư siêz, tsi muôx đêx tênhr, zôngx ziv muk lol thiêz nhoz jê iz saz qơư tu zus tsiêx. Kror sđ muôx têx khơưz uô têx luz khênhx, lok sik xưv phaz xưv mênhv. Khơưz lox lok sik zâuv cux seiz chor tsiêx ntơư ntâu lok sik tsơưs, iz hnuz iz tus nox tas bâuv li chas têx jâuz tâux. Taz sik, zos luz kror khơưz co lox muôx iz yiv đruôz mak ntiv tâu nhos 300-400 cir jâuz tâux. Chênhr viv li, tsuv khơưz uô iz luz kror vâuv têx jâuz tâux txâuk trâu tsiêx nox hâur nhos 15-20 hnuz xưz.

Hnaz vâuv: Zôngv têx hnaz khênhv zôngv chiê vâuv têx uz no lok sik hnaz tax, saz đrâuv zos hnaz sênhr lok zos hnaz tsax.

Têx chuôz zênhx zuôr trâul txos: Zôngv têx meir tsuôr jâuz tâux. Ntâuz tax, hnaz, vuôk....chiê thêir thiêz vor qơư vâuv têx jâuz tâux.

4. Tsưr ziv vâuv

Têx jâuz tâux lêis tâu lok txos, qir muôz tsuôr uô yênhx têx zưz zar  ntêr 1, 2 zak têk, đhâu ntơư gra muk jiêz yar cov mê njik tuôs njưk (lok sik jiêz yar uô ntêx mav tsuôr). Thâuv têx tâux nông txix 65-70% zos jông chiê vâuv. Chiê taz por têx jâuz tâux thiêz krâur ntơư vâuv tâu siz shơưk, sđ tsuv muôz njêr tor, đo shơư cov cxuô trâu chor hmôngr cưk lok sik hmôngr cxur, đhâu co muôz chor hmôngr krâur thiêz njêr ntơư đo shơư cov cxuô trâu têx jâuz tâux.

-Đros thiêz hnaz vâuv: Đhâu thâuv tưz tor, đo tâu têx jâuz tâux, hmôngr krâur thiêz njêr siz shơưk tas, mak sđ muôz chor jâuz co ntiv trâu hâur hnaz ziv sei ziv jông, muôz iz cxênhx jux juk ntiv thiêz niêk cov chênhr. Sđ tsưv ziv tsuv niêk cov chênhr cxuô cxuô, iz ndis têx câuv hnaz, ntus hnaz trâu, đhâu co tror muôz đuô têx jâuz tâux tso iz cxênhx li heik sâuv trâu tax thâuv tưs pur hnaz, mav muôz hluô khi jơưv ndâux hnaz trâu, sâu hnuz nhôngs zuk vâuv, gra lok tso trâu têx qơư kruôr krơưr, lax nziês, tsi chiê nak tsuôs, caz uz no...tho nox, uô hnaz ntuôs, điv pa, tuôx pưv, uô têx jâuz tsi jông.

Đros thiêz kror vâuv: Vêv xênhz hur si kror qơư co uô ntêx thâuv zuôr muôz têx jâuz tâux vâuv. Sđ muôz vuôk lol sik kuôr blêx kruôr lok puô hâur kaz, iz ndis mak muôz ntâuz tax, hnaz tax thêir cov ntov, tsi chiê điv pa. Muôz têx jâuz tâux lok vâuv kror sđ cux uô iz zav gâuk li vâuv hâur hnaz, thâuv tưs pur kror mak muôz iz cxênhx kuôr blêx lok vor nzir trâu, mav muôz têx hnaz, vuôk uz no vor trâu saz sâuv tox cov ntov thiêx tsi điv pa thiêz tsi ntuz nas.

5. Tsưr ziv sir zôngv:

Đhâu iz luz hlik vâuv txơưv jông muôz trâu tsiêx nox. Lok hnuz xuz thơưx tsuv muôz trâu nox tsơưs xưz, đhâu ntơư mav muôz ntâu jux juk thiêz txos hnuz tiv 3-4 mak muôz trâu tsiêx nox cov txâuk. Nhux tưv iz tus mak iz hnuz muôz 7-12 cir trâu nox, têx nhuôv nhux nhuôv tưv zos 4-7 cir iz hnuz iz tus. Iz chas ntơư sđ cux muôz trâu tsiêx nox nzir têx jâuz tâux njuôz thiêz kuôr blêx hur si./.

(KT Báo nông nghiệp-Riê Lâux cxeik, nhênhv)