Jax sâu thưr 4, hnuz xiêz 8/3/2017:

Pox niêv vir ndâuk nhoz tỉnh Yên Bái cux tsênhv trâus chor nênhs fêv hâuz nziêk đas muôs trâu têz qơưs đrâu

    Nhiv no, muôx yưv chôngz lênhx ntâu tus nênhs fêv muk zok nriêr txos cxuô luz jêx jos nhoz thax tsav tox siêz đêz đrôngl chiê hâuz nziêk đas tsôngv pox niêv vir ndâuk chox muk muôs trâu luôs oz chas têz qơưs thiêz muôx iz cxiê lênhx cux siz thav siz pâuz đhâu mạng xã hội thiêz sik thav đhâu hu xor tôngx, hâuz nziêk đas. Nhiv kruôr đhâu tsik ntêr no, công an tỉnh Yên Bái tưz cxov tâu Đồng Thị Lệ “Viv tsưr tsix trâu đuô tus khiêr trâu têz qơưs đrâu” cux kriz tiêk:

    “Hâur shông 2014, sêiz đhâu mạng xã hội, cur tưz sưv iz lênhx fôngx zưs zâuv cur muk uô hauax lưv trâu têz qơưs đrâu, txos hli 3/2015, tus zơưv ntơư cov cur zok nriêr lênhx nênhs muk uô hâux lưv trâu têz qơưs đrâu. Đhâu mạng xã hội zalo, phei bút, cur thiêx thav đros cur tus fôngx zưs thiêz zâuv tâu 4 lênhx muk trâu têz qơưs đrâu”.

    Phênhv ntâu, chor nênhs fêv sir zôngv ntâu faz tsưr ziv hâuz nziêk đas têx nxêik hêir nênhs tsơưs, chor ziv chuôz zis pluôs, muôx cêr txov nhêv txux chi, kik, pâuz tsik tâu têx nênhs fêv ntơư tsưr ziv nziêk đas chiê chox muk muôs.

Niêv hluôk Giang x Zax nhoz jos Tâu pêv tox, xã Trạm Tấu, huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên bái hêik pâuz:  Muôx iz lênhx txir nênhx hu xor tôngx tuôx đros thav tiêk: Chiê tus txir nênhx ntơư zuôr paz zok nriêr iz tus fôngx zưs jông chiê siz sâu uô txix gơưv, cxiv tsa luz nênhx yar ntux đris; txơưv khưr tsơưs cux zênhx tâu nox kaz, hnar jông. Niêv hluôk Giang cux xar tiêk, têx luk hêik ntơư nyê muôx tsênhz tiês: Niêv hluôk Giang tưz tso chor txir tuz tsês chiê khiêr đros tus zơưv nziêk đas co muk. Thâuv muk txos trâu têz qơưs đrâu, niêv hluôk Giang tâu chox muk muôs trâu iz tus đhâu tus. Thâuv ntơư thiêx pâuz tâu tiêk, zuk trâus nziêk đas chox muk muôs. Txix ntơư, niêv hluôk Giang thiêx tuôr xav cxuô faz tsưr ziv nriêr cêr tror lok tsêr, đhâu 8 hnuz tso chor txir tuz tsês.

    “Cur njênhs têx luk hêik ntơư, taz sik thâuv muk txos têz qơưs đrâu ho tsik muôx li thiêz luz nênhx tsênhv txov nhêv đuô; zuk trâus muôs trâu tus uz tus no li muôs têx hax huv hauar ciêz đrôngl. Chênhr zos li hêik ntơư, tsôngv pox niêv vir ndâuk sđ tsik cxoz  muk trâu têz qơưs đrâu, zênhx tsik muôx luz nênhx jông chuôs li zuk nhoz hauar zuk tsêr ciês”.

Trơưk li têx cơ quan muôx vax huôv thôngz sâu hâur shông 2016, chor pox niêv vir ndâuk nhoz tỉnh Yên bái trâus hâuz nziêk đas chox muk muôs trâu têz qơưs đrâu tưz tsar ndê 60 lênhx, chôngz đuô oz bâus pir li shông 2015. Muôx yưv têx kror tsik jông li hêik ntơư, lực lươngx công an tỉnh Yên Bái tưz fuô uô ntâu luôs hâux lưv chiê tir thêir têx nênhs fêv li hêik ntơư. Thượng tá Nguyễn Chí Cường, phó trưởng phòng PA92 công an tỉnh Yên Bái hêik:

   “Lược lươngx công an tưz sir jos uô luôs hâux lưv qênhz yuôx, yơưz phươz txix tỉnh txos trâu cxuô huyện, xã, jêx jos chiê tir thêir têx nênhs fêv hâuz nziêk đas lênhx nênhs muôs”.

   Chiê yơưz phươz, zok nriêr, tir thêir cov tâu truôx chor nênhs fêv hâuz nziêk đas lênhx nênhs muôs, hâu nov cxuô tsênhv qơư; lar hêik zos Hội pox niêv vir ndâuk nhoz cxuô tsênhv qơư tsuv uô jông luôs hâux lưv yax kriê tsôngv px nhoz thax tsav tox siêz đêz đrôngl pâuz to tâuz lok têx nênhs fêv tsưr ziv hâuz nziêk đas. Đros ntơư, tsuv paz chor ziv chuôz zis pluôs huôv tsar uô nox, cxiv tsa luz nênhx truôx tuk, tsâu sor thiêx tsik trâu têx nênhs fêv hâuz nziêk đas, tsik uô ruôr hiêv txos sđ luz nênhx nox nhoz muk lok hâur yênhx hnuz./.

                                  (Tsu cxêik nhênhv-Đinh Tuấn, CQTTTB)

Phênhv thưr 4, hnuz xiêz 8/3/2017:

Têx kror sơưr đơưk zuôr tsuv pâuz tsênhz lok sâuv moz tso jik thax lok zos jik kaz jiz

    1.Lênhx nênhs trâus moz tso jik thax tsi zos tiêk tsi trâus moz hniêr caz nox.

Tsênhz tiês têx lênhx trâus moz tso jik thax mak khênhr zôngx ziv trâus moz hniêr caz nox đuô pir li têx lênhx nênhs tsi moz, zos tiêk lơưr nox hâuk tsi huv đros. Qir tiv uô zôngx ziv trâus moz hniêr caz nox chênhr zos chêx tsôngk ntâu têx thax kaz jiz hâur têx kâuz ndâus. Viv li, lênhx nênhs moz tso jik thax tsuv vêv xênhz têx câuk hniêr, kror ndâux hur si lơưr cui tinhv: Cxuôv hniêr đhâu nox mor tas thiêz qênhz yuôx shuôs têx câuk hniêr, kror ndâux (tsơưs tsơưs 2 jiês iz shông).

   2.Lênhx nênhs moz tso jik thax tsi tâu nox têx yuôx tsi muôx mê nhuôv.

Ntơư zos têx yuôx muôx estrogen, uô chuôz tsar ntâu têx thax kaz jiz thiêz trox hâur têx nyar, cux li uô phiv liv trâu têx sâur nyar.

   3.Lênhx nênhs moz tso jik thax đas jos zôngx ziv trâus txo grêk thiêz tsi xar đros luôs lưv tuk thav pêv, heik luk.

Muôx 25-30% lênhx nênhs moz tso jik thax đas jos ntâul jux juk thiêz tsi xar đros luôs lưv tuk thav pêv, heik luk.

   4.Insulin tsi uô tsar ndê cir.

Insulin tsi uô lênhx tiz nênhs tsar ndê cir. Txơưv tiêk têx thax kaz jiz hâur lênhx nênhs moz têx nyar ntâu (zuôr xar 2g iz lir) taz sik chor thax ntơư  ho tơưv tâu sei đhâu saz đrâuv đros jik thiêz têx thax kaz jiz co cux pôngz tas. Thâuv lênhx nênhs moz tâu nox Insulin, têx thax hâur nyar zuôr siz bâus, tsi ntâu tsi tsơưs. Luz đros chêr txo grêk tsơưs têx thax kaz jiz viv li tsi uô hiêv li chas. Ntơư chênhr zos qir tiv uô tsar ndê cir thâuv lênhx nênhs moz tso jik thax tâu chơưv kho txix Insulin, tsi zos insulin uô lênhx tiz nênhs trâus moz tso jik thax tsar ndê cir.

   5.Lênhx nênhs moz tso jik thax tsi tâu hâuk zênhz.

Tso zênhz nzeik lok zos zênhz gaz ntơưr tsês tsi cxoz hâuk, zos iz kro lênhx nênhs moz tso jik thax tsuv chiv cov tâu.  Hâuk zênhz nzeik zuôr uô tsi jông txos têx sâur nyar, uô cxơưs hlaz plơưr. Iz chas ntơư, tsênhv zôngx ziv trâus moz trâuv. Thiêz zos hâuk zênhz nzeik mak lênhx nênhs moz tso jik thax ho zuôr xar zôngv txos ntâu Insulin thiêz zôngx ziv trâus têx moz tir Insulin.

   6.Lênhx nênhs moz tsuv uô têx nuv uz no tsi so.

Têx plaz hlâuz, chax baz zos qơư trâu têx thax kaz jiz hâur đros chêr zôngx ziv tơưv tâu lok, lar heik thâuv pêz uô têx nuv uô uz no mul lok. Đhâu iz pluôk nox mor tas, khov Insulin paz, 80% têx thax kaz jiz tâur  thiêz cxênhv trâu têx grêix ntơưv chax baz, plaz hlâuz, yuôr 20%  mak grêk muk trâu hâur siêz. Thâuv tsi uô têx nuv mul lok li: Tâus cêr, thể dục thể thao mak têx thax heik sâuv ntơưv têx chax baz, plaz hlâuz zuôr tơưv tsi tâu lok. Chor thax co tâu tâur tsês đros trâu têx thax kaz jiz txix têx pluôk nox uô kaz zuôr uô tsar ndê ntâu thax hâur têx nyar. Viv li, lênhx nênhs moz tso jik thax tsuv tsi so mul lok uô têx nuv uz no cov tơưv hưk.

    7.Moz tso jik thax tsi tâu tâu muôx faz tsưr ziv tưs kho tâu jông.

Moz tso jik thax txos nhiv no cux tsênhv tsi tâu muôx faz tsưr ziv tưs kho tâu jông, taz sik zos lênhx nênhs moz nox hâuk huv đros thiêz tsi so uô têx nuv li heik tas sâuv mak muôx têx zuôr trâus moz tsi yuô lox, txơưv hnhar lok cux kênhz.

8.Moz tso jik thax typ 2 zos moz txơưx siz cik.

Muôx nhos 30% lênhx nênhs moz tso jik thax tiv zos siz cik tâu hâur chuôz zis (lênhx txir, lok sik lênhx niêv, lok sik chor hloz, chor zâu….hâur chuôz zis muôx lênhx nênhs trâus moz tso jik thax). Iz chas têx lênhx nênhs hâur tsêr, hâur XH cux uô trâu lênhx tiz nênhs trâus moz tso jik thax li: Trok maz, yax cir, tsơưs uô têx nuv uz no mul lok…../.

                                      (Thu Thùy-Riê lâux cxeik, nhênhv)