Têx phiv liv hâur tuôr chiê nênhs Chăm li têx ntơưr sâu nhoz Bình Thuận

Nhoz tỉnh Bình Thuận, hêir nênhs Chăm li têx ntơưr tsênhv tâu kriê ntơưv 12 luz tsêr cơưv ntơưr cxênhx iz, muôx 137 lớp, txix lớp 1 txos lớp 5 đros muôx 3.340 lênhx shux xênhz nênhs Chăm cơưv. Hâur co, tsêx trung nhoz pêz huyện li: Bắc Bình, Tuy Phong thiêz Hàm Thuận Bắc. Chiê ntâuk gri tâu lok luôs hâux lưv kriê hêir nênhs Chăm li têx ntơưr, nganhx zoz zux  tiv phaz tưz kriê ntơưr Chăm hâur yênhx shông puôr lênhx tsưr tsix cxuô jiês thik tưr: Cưk kriê txơưx kriê ntơưr Chăm; shux xênhz sik tưr sâu ntơưr Chăm jông gâux…Tsơưr lươngv cơưv ntơưr Chăm ziv hnuz ziv chuôz ndê. Hâur jiês cơưv tâu tiêr kỳ I shông 2017-2018, muôx 2.440  ntâu lênhx shux xênhz cơưv tiêr jông; tsaz yênhx ndê 900 lênhx shux xênhz pir li shông cơưv 2015-2016, 779 lênhx cơưv tiêr, yuôr 117 lênhx cơưv tsik tâu tiêr. Taz sik, cux tsênhv yuôr lok six chôngz lênhx shux xênhz tsik tâu pâuz nhênhv, sâu ntơưr Chăm.

Lơưr cưk kriê ntơưr Văn Thu Thanh, zos cưk kriê ntơưr Chăm, tsêr cơưv cxênhz iz Phan Hòa 1, huyện Bắc Bình, tỉnh Bình Thuận: Ntơưr Chăm tsik zôngx ziv sâu thiêz chor shux xênhz mak phênhv ntâu zos zôngv luk hêik tiv phaz, viv li tsuv tas ntâu six hơưv thiêx pâuz tâu iz lo luk sâu hâur ntơưr Chăm. Iz kror thiêz zos chor shux xênhz six hơưv cơưv ntơưr Chăm lok six tsơưs, tsuôk cơưv 4 tiết iz ciêz. Hok tsênhv yuôr mak cơưv luk tsoz tsiz thiêz luk Anh. Kror no uô trâu chor shux xênhz zuôr tsik ndo kaz ntơưr thiêz luk Chăm. Cưk kriê Thanh hêik:

“Khov yênhx tiv phaz viv li chor shux xênhz hêik tsơưs, zuôr uô trâu xav têx luk co txơưr muk. Hok hâur ntơưr Chăm mak têx luk co muôx cxix cxuô uô trâu chor shux xênhz pâuz tsik tsênhz. Phiv liv đuô zos chor shux xênhz lớp 1, 2 , chor shux xênhz tsênhv sâu tsik tâu tâu ntơưr Chăm. Tiv oz thiêz zos tsuv muôx nzir ntơưr cơưv luk Chăm, ntơưr shâuv sâu, chuôz zênhx cơưv ntơưr, viv nhiv no tsik tâu muôx chuôz zênhx cơưv ntơưr trâu môn luk Chăm”.

Đros têx phiv liv hâur hêik luk Chăm, muôx tsik txâuk chuôz zênhx cơưv ntơưr, muôx iz cxiê đuôz muôz pir sir zôngv hâur têx ntơưr cơưv luk Chăm hâur tsêr cơưv cxênhx iz xưk li tưz kuz. Viv li, kror sir zôngv ntâuz ntơưr trâu tsênhv tsênhz chiê chor shux xênhz cxênhx iz cơưv tâu cux zos iz kror phiv liv.

Tsênhz mênhx, hâur chor nênhs Chăm têx luk sik thav yênhx hnuz cux tsênhv zôngv ntâu lo luk tsoz tsiz. Kror co puz pov muôx têx kror tsik zôngv ziv tuôr tsês chiê nênhs Chăm li luk hêik. Zơưv Thông Minh Lợi nhoz jok Ma Lâm 3, thị trấn Ma Lâm, tỉnh Bình Thuận puz pâuz:

“Muôx ntơưr sâu zos kror tsiv gri tiv zix. Ntơưr sâu muôx đros đrêiv luk hêik. Ntơưr sâu uô ntêx, luk hêik lơưr kaz, taz sik nhiv no mak luk hêik cux txuôv tas lơưv. Xưk iz zav li cur, zos hêik ciês zuk hêir nênhs Chăm chor luk thâuv ntêx mak tsuôk tâu 30% xưz, xar hêik ntâu đuô mak hêik tsik tâu tsuv sêiz ntơưr”.

Lơưr thôngz sâu yiêz tiv zix, hâur 4 cxênhz lênhx nênhs txix 15 shông tror sâur tsuôk muôx 4% thiêx pâuz nhênhv, sâu tâu ntơưr Chăm, 14% ntâu cux pâuz, taz sik tsuôk nhênhv tâu thiêz  sâu tâu mê njik ntơưr; 80% ntâu tsik pâuz ntơưr. Tsênhz mênhx, txix nênhs Chăm li têx ntênhk yôngz cok, uô đaz uô kruô…mak tsuv zôngv zuk mênhx cxưx têx luk hêik, ntơưr sâu. Đros qênhx shênhx co, iz cxiê chức sắc thiêz chor cưk kriê ntơưr Chăm ntơưv têx tiv phaz muôx chôngz tsôngv box Chăm chiv chir kriz lớp cơưv ntơưr Chăm trâu zuk têx tuz nhuôs cux li pox nhuôs Chăm. Taz sik, chor lớp kriz cơưv no muôx lok six tsơưs. No zos chôngz lênhx nênhs Chăm nhoz tỉnh Bình Thuận li siêz xar njôngr, tiv zix zos chor chức sắc, nênhs muôx txux chi…zơưv Thông Đinh Phụng-iz lênhx chức sắc nhoz jok Lâm Thuận, xar Hàm Phú, huyện Hàm Thuận Bắc puz pâuz:

“Cur xar cov têz qơưk tsov cưv txos cxiv uô tâu iz kror qơư chiê tsưr tsix kriê ntơưr lok sik xênhz huôx côngv thôngx. Lok sik tso chêi chor tuz nhuôs mênhx cxưx 1 hli lok sik 3 luz hli lok sik 6 luz hli hâur shông chiê sik thav nriêr pâuz lok mênhx cxưx li têx vênhx huôv, phongx cxưx”.

Zơưv Lư Đức Huấn-Phưv chủ tịch UBND xar Phan Hòa, tỉnh Bình Thuận puz pâuz:

“Chiê tuôr chiê nênhs Chăm li ntơưr sâu, kror zov chênhr tiv zix zos têz qơưk tsuv muôx tsênhv chêi thox cxov kruôz kriê trâu chor cưk kriê ntơưr. Tiv zix zos paz tsar tov trâu chor tiv phaz sik côngv đros chor chức sắc tôn giáo chiê kriê trâu tsôngv box cê tuôr chiê mênhx cxưx têx vênhx huôv, phôngx cxưx, cê tuôr chiê ntơưr sâu. Pêz lok six nyêi tov kaz no zuôr trâus pôngz plox”.

Luôs hâux lưv tuôr chiê hêir nênhs Chăm luk hêik, ntơưr sâu nhiv no chênhr zos hêir nênhs Chăm tsuv gra siêz tsưr ziv thiêz sir jos tuôr chiê zuk mênhx cxưx têx luk hêik ntơưr sâu. Thôngx cxix, têz qơưk cux tsuv muôx tsênhv chêi chiê kriê ntơưr Chăm trâu têx tuz nhuôs tsôngv box Chăm txix cxênhx oz txos trâu cxênhx pêz; yưv pênhr cxiv uô tsêr vênhx huôv côngv thôngx ntơưv têx qơư muôx tsôngv box Chăm, chiê muôx qơư cơưv shâuv thiêz xênhz huôx vênhx huôv. Uô tâu li co, hâux lưv tuôr chiê tsôngv box Chăm têx vênhx huôv, phongx cxưx, luk hêik, ntơưr sâu thiêx zuôr tsik trâus pôngz plox./.

                                          (TTT-Lik Thox cxêik nhênhv)