Jax thưr 4, hnuz  xiêz 9/9/2015:

Tsêr cơưv Cao Đẳng kriê nuv uô trâu têx tuz nxeik hluôk heir nênhs tsơưs Tây Nguyên: Reik luôs hâux lưv kriê tsưr ziv uô nuv đros zok nriêr hâux lưv uô.

 

 

Tsênhv  qơư tin học ASIA nhoz txox cêr Lê Duẩn, TP Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắc Lắc, nhoz jê tsêr cơưv Đại học Tây Nguyên. Hâur ntu têz qơưs huôv tsar, muôx ntâu zav jông, tsênhv qơư tin học Asia zos iz hâur tsi tsơưs têx qơư tưz xav tinhv tâu truôx qơư sơưr, hâux lưv uô, thâuv tưs cux muôx chôngz kruô.

Giám đốc tsênhv qơư zos Y Nuc Rahlan (heir nênhs Jarai) thiêz têx lênhx nênhs paz uô hâux lưv ntơưv no puôr lênhx cơưv tas ntơưr txix tsêr cơưv Cao đẳng kriê nuv uô trâu têx tuz nxeik hluôk heir nênhs tsơưs Tây Nguyên.

Y Nuc Rahlan heik pâuz, nhoz Buôn Ma Thuột nhiv no, tin học cux tsênhv zos iz kro jông, taz sik cux zos iz hâux  lưv phiv liv. Jông, tiv zos XH huôv tsar. Taz sik phiv liv, viv zos lênhx nênhs cơưv zos tsi moz siêz cơưv, seiz tsi chuôs nduô têx hlôngr yiêz thiêz tsưr ziv cơưv mak zuôr uô tsi tâu. Y Nuc tưz cơưv thiêz uô tâu thâuv mnôngs trơưk têx lênhx cưk kriê, tơư kriê txix ciês thâuv xuz thơưx nhiv kruôr tuôx nhoz cơưv hâur tsêr cơưv, co zos moz siêz cơưv thiêz uô lơưr têx tsưr ziv zuk tưz cơưv tâu:

Băng: “Hâur six hơưv nhoz cơưv hâur tsêr cơưv mak cur tâu chor cưk kriê thâuv tưs tưz moz siêz kriê trâu pêz iz kro jux juk txix tsưr ziv cơưv txos trâu uô trơưk têx tsưr ziv ntơư, cơưv tas zuôr muk uô zav nuv đaz tsi, chiv chir zok nriêr hâux lưv uô trâu zuk….. Têx tsưr ziv cơưv tâu hâur tsêr cơưv chênhr zos têx tsưr ziv jông thiêz muôx liv chiê pêz qir huôv tsar uô trơưk hâur luz nênhx chiê muôx hâux lưv uô”.

Tsi thôngx li lênhx hluôk tuz Jarai Y Nuc hâux lưv tin học, lênhx nxeik H’Uy Niê, ho xeir trâu zuk iz zav hâux lưv uô txơưr zos liêx têz, ntơư zos tsiv uô têx nôngz ca cao. Cơưv txơưx ntơưr thiêz zos tiz nênhs gruôs, H’Uy sei đrơưv zok nriêr tâu hâux lưv uô thiêz muôx phênhv sâu tâu truôx ntơưv Công ty Ca cao Nam Trường Sơn, hâur xã Ea Na, huyện Krông Ana, nhoz kuôk tsi đêz tsêr. Lar heik, H’Uy thiêz lênhx thơưx seiz car Công ty Nguyễn Thị Nữ, 2 lênhs siz paz đros car seiz luôs hâux lưv tsiv uô, puôr lênhx zos cơưv tas ntơưr hâur tsêr cơưv Cao đẳng kriê tsưr ziv uô hâux lưv trâu têx tuz nxeik hluôk heir nênhs tsơưs Tây Nguyên shông 2013, tâu công ty Nam Trường Sơn xeir zuôr ciês đhâu hlo thâuv lok nhoz no shâuv, cơưv uô hâux lưv iz ntuk:

Băng: “Pêz six hơưv cơưv uô hâux lưv mak cux zos uô đreiv đros công ty tsiv uô têx kôngz li: Cà phê, ca cao. Pêz tâu heik kriê lok no cơưv shâuv tsưr ziv uô hâux lưv, công ty cux đros ciês tsêr cơưv paz kriê trâu pêz têx tsưr ziv uô chiê tov kaz no cơưv tas ntơưr, zos pêz nhiêv uô hâux lưv ntơưv Công ty mak muôx têx thor tâu zôngx ziv…”.

Lơưr tsêr cơưv Cao đẳng kriê tsưr ziv uô hâux lưv trâu têx tuz nxeik hluôk heir nênhs tsơưs Tây Nguyên qênhz shuôs hâux lưv kriê tsưr ziv uô nuv, muôx nhos 80% lênhx shux xênhz cơưv tas ntơưr, zok nriêr tâu hâux lưv uô; hâur ntơư muôx 700 lênhx shux xênhz muk uô hâux lưv trâu têx thax tsav Công nghiệp luôs 2 chas tỉnh li: TP HCM, Bình Dương thiêz muôx zuôr xar 120 lênhx shux xênhz cơưv tas ntơưr muk uô hâux lưv đrâuv luôs 2 chas têz qơưs muôx phênhv sâu tâu siêz.

Lơưr zơưv Rahlan Von Ga, cưk kriê ntơưr hâur tsêr cơưv Cao đẳng kriê tsưr ziv uô hâux lưv trâu têx tuz nxeik hluôk heir nênhs tsơưs Tây Nguyên, chiê paz shux xênhz zôngx ziv hâur đas cir cơưv thiêz zok nriêr hâux lưv uô, tsêr cơưv thâuv tưs tưz moz siêz txos luôs hâux lưv kriê têx tsưr ziv jông, zôngx ziv uô tâu hâur luz nênhx li: Tsiv uô cà phê ca cao, tsưr ziv cxiv tsa côngz trênhx, kho meir tính, cxiz kôngz-jôngr nuv…….

Iz chas ntơư, tsêr cơưv tsênhv cxiv tsa tsưr ziv hux jos truôx đros têx taz viv, doanh nghiệp. Ntơư chênhr zos têx qơư jông chiê shux xênhz zôngx ziv jênhv pâuz, cơưv shâuv tsưr ziv uô hâux lưv thiêz zôngx ziv zok nriêr tâu hâux lưv uô đhâu cơưv tas. Zơưv Rahlan Von Ga heik:

Băng: “ Hâur têx shông đhâu, pêz muôx iz qar uô hâux lưv, taz txơưx jênhv hux jos đros têx doanh nghiệp chiê shux xênhz cơưv shâuv tsưr ziv uô hâux lưv, thiêz zok nriêr hâux lưv uô đhâu cơưv tas. Pêz tưz cir ntơưr đros zuôr xar 100 doanh nghiệp, taz viv, hur si têx tsêr cơưv chiê muôx tâu têx tsưr ziv jông kriê trâu shux xênhz. Yuôr zok nriêr hâux lưv uô mak têx lớp cơưv tas ntơưr hâur tsêr cơưv, pêz puôr lênhx hu têx doanh nghiệp tưz đas cir uô ntêx chiê tuôx buôk ti xeir zuôr, lênhk txeik shux xênhz muk uô hâux lưv”.

Cơưv hâur tsêr cơưv, shâuv uô hâux lưv hâur công ty tưz paz tsêr cơưv Cao đẳng kriê tsưr ziv uô hâux lưv trâu têx tuz nxeik hluôk heir nênhs tsơưs Tây Nguyên muôx chôngz lênhx shux xênhz muôx hâux lưv uô. Têx uô tâu no tsênhv cxiz tsêr cơưv yênhx qơư jông chiê ziv hnuz ziv hu zâuv tâu chôngz lênhx hluôk nênhs nhoz cxuô jêx jok Tây Nguyên tuôx cơưv tsưr ziv, hâux lưv uô.

Nhiv no, đros luôs hâux lưv kriê tsưr ziv uô nuv yênhx tưv cao đẳng, trung cấp thiêz sơ cấp txix 2.500 txos 3 cxênhz lênhx shux xênhz; muôx 20 ngênhx cơưv uô nuv, hâur ntơư muôx 5 ngênhx kriê thiêz uô tâu jông; 10 ngênhx kriê thiêz uô tâu trơưk thax tsav Đông Nam Á-ASEAN têx tsưr ziv, cui tinhv thiêz 2 ngênhx uô tâu trơưk ntiêx têz têx chei, cui tinhv; tsêr cơưv cao đẳng kriê tsưr ziv uô hâux lưv trâu hluôk nênhs heir nênhs tsơưs Tây Nguyên tsênhv uô têx hâux lưv li: Kriê tsưr ziv muk uô hâux lưv saz đrâuv luôs 2 chas têz qơưs; kriê cơưv cxaz nzir đại học trâu iz cxiê ngênhx; nhênhz chơưv khoa học, kriê uô lơưr têx tsưr ziv yiêz lok huôv tsar uô nox …..

Tsêr cơưv cao đẳng kriê tsưr ziv uô hâux lưv trâu têx tuz nxeik hluôk heir nênhs tsơưs Tây Nguyên tsênhv sir jos uô hlôngr yiêz ntâu zav, thâuv tâu Hàn Quốc tsưr tsix KOICA yưv muôx 6 tsov USD chiê cxiv kho têx côngz trênhx, qơư cơưv, zuôr têx chuôz zênhx jông phưx vưv kriê thiêz cơưv ntơưr. Đros tsưr ziv paz no, tsêr cơưv ziv muôx nzir đas jos chiê uô hlôngr yiêz luôs hâux lưv kriê tsưr ziv uô nuv trâu têx tuz nxeik hluôk, tuôv zênhv chor hluôk nênhs heir nênhs tsơưs Tây Nguyên zoz qơưx xeir hâux lưv, tsưr ziv  cơưv uô nuv, cxiv tsa tsêr cơưv yênhx thax tsav thiêz têz qơưs tsênhv qơư uô tâu jông luôs hâux lưv kriê tsưr ziv uô nuv trâu têx tuz nxeik hluôk./.

                             ( TTTN-Riê Lâux cxeik- nhênhv)

 

 

 

 

Phênhv đas jos thiêz siv nênhx thưr 4 hnuz 9/9/2015

Chơưv kho iz cxiê zav moz đrâuv tơưr grêix chêix ntux nas chuô

 

1. Đêx tov tơư:

Tiv têk tơư tsâu hâur đêx ntâu, trâus đêx nox, phênhv ntâu zos ntơưv têx nkhiz têk, nkhiz tơư. Xuz thơưx zos chor tơưr grêix trâus đêx nox đơưz, khâuk, khơưz ntâu uô trâu tơưr grêix trâus to lơưk kror tơưr grêix lâul, sik cux khâuk uô trâu nênhs trâus moz khơưz ntâu đuô zuôr uô trâu kror qơư co moz đuô. Zos tsik tâu chơưv kho, zuôr moz lox, muk lok phiv liv đuô.

Thâuv trâus moz tsuv tsik cor đêx ntâu, so tơư cov kruôr uô ntêx thâuv zuôr trâu khâu, kror tiv zix zos tsuv zôngv yuôx plênhr, nzuôr têk tơư trâus moz txix cuô txir caz nzưr cov tsik trâus moz nzir.

2. Moz poz hlưr đêx:

Tiv vêv xênhz tsik jông, nox hâuk tsik txâuk tsơưr pưr, thoz huk têx vuôz tsuôz đhâu muôx đêx ngaz cuôr zôngx ziv trâus saz đrâuv tơưr grêix, uô trâu caz moz zôngx ziv huôv xênhz. Trâus moz zos têx poz hlưr đêx sâuv tơưr grêix ntơưv têx têk tơư. Thâuv trâus tơưs zuôr uô muôx yưv têx kror moz sâuv tơưr grêix muôx cuôz đax. Thâuv trâus moz tsuv nzuôr txix cồn tir tar moz lok sik betadin. Plênhr yuôx metilen phax moz. Thâuv tưz kruôr mak hlôngr plênhr yuôx kruôr xưk li tetraxyclin, foban…Nox yuôx kháng sinh chiê moz jông sêi thiêz tsik trâus moz têx moz phiv liv đuô.

3. Trâus moz vôngk têx hâur pâuk plâuz:

Tiv tsik muôx đêx hur, đa đêx uô trâu têx hâur pâuk plâuz sâuv tâuz hâu, kror tso, hưx txưr… muôx têx poz zâu lok six khâuk, khơưz ntâu zuôr lok cuô đêx ntuz plâuz hau, loz six lax kho jông. Thâuv trâus moz, tsuv nzuôr txix cồn 70 tưv lok sik betadin, plênhr yuôx thiêz hâuk yuôx kháng sinh, tsik khơưz ntâu, max mav njik tâuz hâu, tsik chiê tơưr tâuz hâu trâus saz ntâu.

4. Moz lưx to têx xiz tơư:

Trâus moz zos têx kror to luôx tâuz têk nhoz hâur xiz tơư lok sik lux tơư tsik moz, tsik khâuk. Chơưv kho moz zos muôz tsâu đêx cuô njêr đhâu co xuôk yuôx erythromycin lok sik clindamycin plênhr cov jông.

5. Moz lis:

Tsar tov vêv xênhz tsik jông, moz lis cux huôv xênhz thiêz siz cik moz sêi txix nênhs moz trâu nênhs tsik moz. Co zos têx poz hlưr đêx lok six khâuk. Zos tsik tâu chơưv khoz nzor, moz lis zuôr yênhx têx moz lox thiêz cik moz lok six sêi.

Chơưv kho: Vêv xênhz tiz nênhs thiêz plênhr yuôx kho moz txix iz cxiê zav yuôx li đrav kaz: DEP, eurax… Chơưv kho trâu tas nro tsêr nênhs, chor nênhs trâus moz lis khâuk. Muôz chor khâuz ndơưk hâu hâur đêx bâu lok sik jiêz yar ntux 3-4 hnuz./.

                                                             (Hồng Việt-Lik Cxêik nhênhv)