Jax sâu thưr 7 hnuz 14/2/2016:

Xòe-tox siêz faz Bắc li zav pax vuôs jông

 

Nhạc…

Tây Bắc-zos qơư muôx chôngz tsôngv box sik đros uô nênhx nhoz. Hâur co mênhx cxưx Thái chôngz tiv zix, muôx 1 triệu ntâu lênhx nênhs.

Hla đhâu yênhx cxênhz shông huôv tsar, mênhx cxưx Thái tsênhv tuôr chiê têx vênhx huôv jông cxôngx nzor.

Tiv zix, txos chêix ntux yiêz, thâuv pax txir đuô, txir khơưz piz tơưs-zos six hơưv mak pox nhuôs mênhx cxưx Thái đros tsôngv box nhoz no kriz uô têx ntênhk hội. Ntâu zav uô si, đhiê pax vuôs tâu uô, hâur co thâuv tưs cux muôx đhiê pax vuôs xòe.

Pos Hoàng Thị Mai, đros chuôz zis tưz uô nênhx nhoz ntơưv jok Bản Bó, phường Chiềng An, thành phố Sơn La txix ntâu fâuv nênhs lok no. Tưz xar muôx 70 shông, taz sik pos cux tsik pâuz tiêk đhiê pax vuôs xòe muôx txix thâuv tưs lok, viv txix thâuv tâu xênhz zú slok pos tưz povv zênhx muôx đhiê pax vuôs xòe lơưv. Txix têx cêr shir phaz hâur chuôz zis li ntênhk hơưv tsêr yiê, yôngz cok, nox mor blêx yiêz…puôr lênhx muôx đhiê pax vuôs xòe hur si. Hâur suôz gâux “Inh lả” sơưr đơưk sik tuôr têk đhiê pax vuôs.

Băng: “Đhiê pax vuôs xòe zos mênhx cxưx Thái li kror vênhx huôv jông. Thâuv muk kror tưs, nox yôngz cok, tsêr yiêz lok sik kror lov jêv tưs cux pov sơưr đơưk đhiê pax vuôs xòe. Thâuv muôx kruô tuôx ndis shuôk mak sơưr đơưk hu lok đros dhiê pax vuôs xòe lok six shir phaz. Hêik cxuô mak Xòe thâuv tưs cux tsuv muôx hâur mênhx cxưx Thái li luz nênhx chênhz yênhx”.

Đhiê pax vuôs xòe huôv tsar lơưr lịch sử mênhx cxưx Thái. Hâur luz nênhx yênhx hnuz, mênhx cxưx Thái tsik so sir jos hâur uô xênhz yar, tsav txênhz tir thêir têx tsiêx kuk. Thâuv tưr uô tiêr iz kror hâux lưv lox mak tas nro sơưr đơưk pox niêv, txir nênhx, lâul, hluôk tror sik tuôr têk đhiê pax vuôs, thiêz kror co jux juk zos yênhx đhiê pax vuôs xòe nhiv no.Đros têx truôv đhiê pax vuôs zos chor suôz gâux, suôz kênhx, suôz trax uô trâu sơưr đơưk nhiêv.

Băng: “Zos iz lênhx tuz nhuôs mênhx cxưx Thái, cur lok six tso siêz lok zuk mênhx cxưx li têx vênhx huôv, tiv zix zos đhiê pax vuôs xòe. Hâur đhiê pax vuôs xòe, sik tuôr têk trơưr mak cur pov lok six sưv jê; sơưr đơưk sik đros tuôr têk hêik tơưv cêr côngv siêz…Cur đros fôngx zưs sơưr đơưk zuôr sir jos cơưv shâuv, phuôx huiz, tuôr chiê đhiê pax vuôs xòe”.

Chor lâul jok mênhx cxưx Thái puz pâuz, mênhx cxưx Thái muôx oz zav xòe zos đhiê pax vuôs xòe sik tuôr têk yênhx iz luz vox thiêz đhiê yênhx paz. Đhiê uô iz luz vox mak lov jêv hok đhiê yênhx paz mak ho hêik tơưv tâu kror jông sêiz txơưr đuô.

Đhiê pax vuôs Xòe Mênhx cxưx Thái muôx 33 zav, taz sik nhiv tsênhv tuôr chiê tâu 6 zav zos: Đhiê “KHắm Khen”-zos sik tuôr têk đhiê, hêik tơưv cêr sik côngv siêz cxuô mênhx cxưx hâur luz nênhx, đhiê thiêx fuôv zâuv hâuk chơưr hêik tơưv siêz nhiêv kruô, đhiê hêik lok cxuô zav, sik côngv siêz nhoz lênhx nênhs, đhiê hêik lok ntux têz muôx chuô lox, phiv liv taz sik lênhx nênhs cux siz hluz, siz paz…Iz zav đhiê pax vuôs xòe mak muôx iz tsiv gri, taz sik tas nro puôr lênhx zos hêik txos xar muôx tâu iz luz nênhx tsâu sor, shir phaz

Băng: “Iz zav đhiê pax vuôs xòe mak muôx iz kror tsiv gri lok six jong. Iz zav li sik tuôr têk đhiê pax vuôs xòe zos hêik tơưv cêr sik côngv siêz hâur uô lox tôngv xênhz yar. Mênhx cxưx Thái muôx luk hêik: “Tsik xòe mak ntông tsik tơưs pax, tsik xòe mak blêx tsik cxơưr, tik xòe mak chor tuz nxêik hluôk tsik muôx gơưv…Chor zav đhiê pax vuôs xòe zos hêik tơưv sik côngv thôngx ziv siêz hâur cxuô mênhx cxưx Thái Tây Bắc. Co zos têx krỏ rlok six jông tsês chiê thiêz kriê trâu chor tuz nhuôs”.

Đhiê pax vuôs xòe mak têx thâuv tsuôk muôx oz pêz lênhx nênhs, taz sik têx thâuv mak muôx txos yênhx puô lênhx, lok sik yênhx cxênhz lênhx cxaz chuôz, thâuv co mak tâu hu uô “Đhiê niêv pax vuôs xòe”. Thâuv suôz trax đror nxê, đhiê pax vuos xòe lov jêv đrông ntưk lơưv mak chor kruô cux zuôr sưv jux juk, tas nro sơưr đơưk zuôr sik đros đhiê pax vuôs xòe hâur têx suôz trax đror jông mnôngs co./.

(Thu Thùy-Lik thox cxêik nhênhv)

 

 

 

Phênhv thưr 7, hnuz 13/2/2016:

Nênhs Thêir ntênhs “ Kin pang iz”-Têx txux chi vênhx huôv jông

 

 

 

Nênhs Thêir nhoz jok Nà Hoi, xã Thân Thuộc, huyện Tân Yên, tỉnh Lai Châu cêr đaz kruôk no khênhr tsưr tsix uô trâu thâuv hli 2, hli 3 zênhz lix, têx jâuz ntông, njuôs iêz thiêz pax uz no hlar, tuôx, tơưs pax jov jơưk. Lơưr têx lâuk hâur jok heik: Uô ntênhs no muôx iz tuk lâuk, txir nênhz tuôx đros txi uô. Thâuv bax muôx txâuk cxuô zav, 10 shông tsưr tsix iz jiês chiê têx tuz nhuôs tuôx uô tsâus, thor tâu phôngv côngz hmôngr, kriê cêr uô nênhx jông chiê sơưr đơưk siz chos tuôr truôx, por hưv chiê têx muôx jông, ndo txos têx lâuk, txir nênhz, txir kruôr têx txiêx njis. Tâus nriêr lok têx txux chi cêr nênhx no pos Tòng Thị Rách, nhoz jok Nà Hoi, xã Thân Thuộc, huyện Tân Uyên, tỉnh Lai Châu heik:

“ Cêr đaz kruôk no muôx thâuv nzor nzor lok, nhiv no tsi muôx lênhx tưs pâuz shor muôx thâuv tưs, tsuôk pâuz tiêk muôx thâuv nzor xưz, iz tiêv kriê uô đhâu iz tiêv chiê thor muôx tâu têx hmôngr jông trâu cxuô lênhx cxuô tuk, tsi muôx moz tsi muôx gênhs, uô nênhx shir phaz lus”.

Ntênhs txi co tâu tsưr tsix uô hâur iz tuk hloz tsêr, thiêz tâu uô txix tsâuk ntux hnuz uô ntêx, muôx hur si têx lâuk hluôk, hloz zâu, txir nênhx pox niêv puôr lênhx siz chos paz uô, iz lênhs iz zav nuv. Têx lênhx hluôk mak muk txiêr shôngz, txiêr tsơưz, zok nriêr jâuz, pax, njuôs iêz, kok ntông, kok tox grênhz….pêv têx har jôngr lok. Têx lênhx lâuk nênhs pâuz cêr đaz cêr kruô mak bax têx jâuz mor trâu sâuv trôngx. Uô ntêx zos cxok têx 4 tuk tsơưz, 4 tuk tsưs, 4 đax  ntâuz pas par têx li heik sâuv lok uô cê cov khor. Iz ndis ntơư đei têx pax tsơưz, njuôs iêz, reik têx pax har jôngr chiê uô qơư trâu têx tuz nhuôs tâu đeix têx jâuz mor, grêix thiêz ziv muôx ntâu têx li heik co mak ziv jông.

Ntơưv thax qơư txi co tsuv muôx ntâuz pas, xơưs têx trêr pax liêz, njuôz, đax  thiêz ntâuz jak gax tâu tso puô, vor uô cê trâu sâuv luz tsêr fênhz suôz jok uô txi ntênhs ntơư thor cov tsôngv cưr tix nênhx tsa sơưr đơưk nox nhoz luôs nxi, tsi muôx moz muôx gênhs. Saz hâur tuôv uô iz luz txax shôngz, muôx 4 tuk ndêx chiê trâu têx jâuz mor, shaz ntơưr. Saz hâur luz kaz txax co zos têx chuôz zênhx li: Hlâu, triêv, txuôk, shôngz ntông. Têx uz no trâu ntênhs txi ntơư muôx: 2 ntiv cxur, 2 luz kê, 2 luz xâur nhiêx, pênhz laz thiêz triêv ntax….

Hâur lơưr nênhs Thêir ntênhs no muôx 12 trôngx jâuz mor: Trôngx xuz thơưx zos txi đaz xênhz têz xênhz qơư muôx: Iz tuk keiz, mor blâuv, chơưr. Trôngx hno no tâu tso ciês ntơưv tơư trôngx thiêz lênhx nênhs txi zos iz lênhx lâuk nênhs, pâuz txi txos têx xênhz txưs xênhz lâus, Hmôngz txưs krênh lâus, jêz txưs jêz lâus, ntông txưs ntông lâus…..lok đros nox đros hâuk đros por hưv têx  mê tuz mê nhuôv, iz tsôngv lax pêx xênhv sơưr đơưk hâur jok tsi muôx moz tsi muôx gênhs, uô tâu nox tâu hnar.

Ntênhs txi uô ntêx muôx iz tuk yuôz trax, iz tuk paz trâu lênhx txi ntênhs ntơư, thiêz nưk txi heik lok txos trâu têx đaz xênhz têz xênhz qơư, pox zơưv txir txôngz lok đros nox hâuk, đros por hưv tuk lâuk trâu hluôk, tuk hloz trâu zâu….

Đhâu thâuv ntênhs uô no tas zos têx tuz nhuôs puôs trôngx jâuz mor, đros thiêz pos Lò Thị Én mak muôx txos 200 tuk nhuôv puôs hâur jok thiêz iz thax tsav jê co, hâur luz six hơưv no sơưr đơưk sik đros tuôx ntơưv pos tsêr chiê tsưr tsix uô ntênhs thor côngz hmôngr heik sâuv. Zơưv Lò Văn Cạy zos iz hâur têx ziv chuôz zis hâur jok tâu pos tuôx uô nênhz seiz, khi por nhiêx por hưv, thâuv tưs tưz ndo njôngr txos ntênhs no chiê bax cxix cxuô têx jâuz mor uz no tuôx li: Iz tuk nhuôv buô, 2 poz mor blâuv, iz hưx chơưr, iz trôngx jâuv, iz đax ntâuz pas thiêz pax liêz njuôz, đơưz, đax muôz ntâuz xơưs uô gra tuôx. Thâuv tưz bax tâu cxix têx li heik sâuv, zơưv chox pox niêv, mê nhuôv sơưr đơưk tuôx uô tsâus pos Én, zơưv heik pâuz:

“ Cur chuôz zis muôx 3 lênhx, cur 2 niêv txir thiêz tuk nhaz tâu pos khi por nhiêx por hưx, pêz lok six shir phaz, tso siêz, thâuv tưs tưz ndo njôngr txos pos têx txiêx njis, cêr paz ntơư”..

Hnuz uô ntênhs li co tsênhv tsênhv zos tsôngv box iz hnuz hội, txix ciês thâuv tas cik nzor, tưz tuôx lơưv yênhx  paz, têk gra keiz, đrâuz kâuv êv jâuz mor lok sik mê nhuôv tuôx uô yênhx paz lov jêv ntưk. Tuôx dự ntênhs no tsi muôx lênhx tưs heik lênhx tưs, nhiês uô nhiêk, nhiêk pâuz nhiêk hâux lưv, muôx đaz tsi gra đaz tsi, iz zos cê gra tuôx txi, cê siz chos paz tsưr tsix uô ntênhs cov muôx nzir cêr shir phaz, lov jêv.

Đhâu uô li co tas zos ntênhs nthuôr uô cêr lov jêv, đhiê pax vuôs, heik gâux, sik lâuz pak, sik tưr uô liêx têz…. Hur si têx txux chi uô si ntơư puôr lênhx zos heik txos tsôngv box sơưr đơưk luz nênhx nox nhoz, thor cov muôx côngz hmôngr uô tâu nox tâu hnar, tsi muôx moz gênhs. Pos Lò Thị Én, nhoz jok Nà Hoi, xã Thân Thuộc, huyện Tân Uyên, tỉnh Lai Châu heik:

“ Cur txi uô li no zos xar cov têx tuz nhuôs, tsôngv cưr tix nênhx tsa sơưr đơưk lênhx tưs cux muôx đas muôx jos jông, uô tâu nox tâu hnar. Tâu tsôngv box sơưr đơưk nhiêv trâus thiêz lơưr ndo njôngr txos zuk têx côngz đas jos paz trâu lơưr, viv li hnuz no tuôx uô ntênhs thiêz đros côngv cêr lov jêv. Co zos heir nênhs Thêir iz txux chi vênhx huôv jông thiêz cur xar cov tâu tuôr chiê, por hưv tsês”.

Ntênhs txi no zos txux chi cêr nênhx vênhx huôv, choz kriê têx tuz nhuôs cêr uô nênhx tsiv txiêx, ndo njôngr txos têx lâuk côngz đas jos, tsưr ziv paz. Thiêz ntênhs no cux zos six hơưv chiê trâu sơưr đơưk tâu siz njiz siz chuôs, sik cơưv shâuv, kriê têx tsưr ziv uô nox, đros côngv nthuôr uô cêr lov jêv thiêz zos txux chi vênhx huôv jông thâuv nzor zuôr tsuv tâu cxiv kho, tuôr jông tsês tsi chiê plox./.

( Thúy Ngoạn Đài PTTH Lai Châu-Riê Lâux cxeik, nhênhv)