Zos lênhx txir nênhx Cho tsuv uô ntênhs hloz tiêr nênhx

Trơưk li hêir nênhs Cho xav mak: Lênhx tưs xar tâu côngk nhav zos pox côngz zơưv côngz tuz nhuôs-Lok zos tsênhz đuô nhoz hâur iz xênhv heir nênhs Cho, tsuv uô ntênhs hloz tiêr nênhx. Lênhx txir nênhz Chẻo Tờ Sài nhoz xã Tòng Sành, huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai heik pâuz:“Pêz nênhs Cho đhâu thâuv lênhx txir nênhx zuôr pox niêv, lênhx tưs cux tsuv uô ntênhs no. Viv trơưk li tsôngv box cêr nênhx, lênhx tuz tưs tsi tâu uô ntênhs co, thâuv uô nênhx nhoz tsi tâu txi hu zuk niêv, zuk txir, thâuv tâu tas siv nênhx muk chuôs tsi tâu pos zơưs, tsi tâu côngk nhav zos pox côngz zơưv côngz têx tuz nhuôs, uô đhâu ntênhs co mak tov kaz no hlơưr shaz, hlơưr ntơưr txi hu têx lâuk, chor lâuk thiêx lênhk txeil tâu têx tuz nhuôs têx shaz ntơưr hlơưr muôz trâu chor lâuk. Uô têx li heik co tsênhv zos six hơưv chiê chor nhuôs, xênhz lênhx xênhz nzưr ndo txos pox côngz zơưv côngz, thor têx lâuk paz por hưv lênhx nhuôs ntơư cov hloz yênhx nênhs jông, tsiv txiêx, uô tâu nox tâu hnar”.

Nênhs Cho nhoz xã Tòng Sành ntênhs uô li heik co tsuôk uô trâu lênhx txir nênhx tưz zuôr pox niêv. Đuô li phênhv ntâu tsuôk uô ntênhs trâu iz cxiê lênhx muôx txux chi tsưr ziv txơưx njê, xar uô ntênhs li heik sâuv mak tâu uô ntâu chei đuô. Tix lâus Chẻo Chỉn Páo, nhoz jok Cang Hồ, xã Tòng Sành heik pâuz: Têx zav zuôr bax txi uô ntênhs co zos: Keiz, buô, chơưr, shaz ntơưr, cxur blâuv, zax khâuv chênhz khâuv, tsôngk tril yo yiêz..... Viv ntênhs no lok six zov chênhr trâu tsôngv box nênhs Cho, khav tinhv lênhx txir nênhx ntơư cêr hloz lox tiêr nênhs; viv li têx zav tsiêx cxu, jâuz mor, shaz ntơưr.... heik sâuv puôr lênhx zos chor nênhs hâur chuôz zis, chuôz xênhv khưr tu zus, bax uô tâu hâur iz shông đhâu.“Cur tâu uô ntênhs li no kuôk nor 2 shông lơưv. Thâuv uô mak cur chuôz zis tsuv bax lok six ntâu zav thiêz bax uô ntêr lok, txix tu zus têx tsiêx cxu, keiz buô, bax nhiêx txiêx, shaz ntơưr, chơưr, tsôngk tril yo yiêz, muk hu 3 lênhx txir nênhz, đei têx đuôz pox côngz zơưv côngz, uô ntênhs hloz tiêr nênhx.... Txix tiêv no đhâu tiêv tov tsuv uô, zos tsi uô mak uô nox tsi tâu trơưk têl. Zuk txux chi cêr nênhx vênhx huôv jông co mak têx tuz nhuôs tsuv por hưv, tuôr tsês tsi chiê pôngz plox”.

Uô ntêx hnuz uô ntênhs, chor txir nênhz thiêz têx lênhx tuôx paz uô hâux lưv tsuv tuôx uô ntêx 2, 3 hnuz. Uô ntêx thâuv zuôr uô ntênhs, cxuô lênhx sđ puôr lênhx đa đêx, nzuôr chêr hur si. Hok gơưv niêv txir tâu uô ntênhs li heik sâuv trâu mak tsi tâu pư uô cê, tsuv chêir uô ntêx iz luz hlik thiêz đhâu uô ntênhs tas 3 hnuz tov kaz thiêx tâu pư uô cê, lar heik tsi tâu chêv têx tuz nhuôs,  tsi tâu heik têx lo lul tsi jông.Tsôngv ntênhs uô no tâu uô iz hnuz iz hmo thiêz tsuv xeir uô txos trâu thâuv luz six hơưv jông. Hâur ntênhs uô co muôx ntâu zav, lar heik zos đhâu thâuv bax tâu cxix cxuô têx uz no tas, lênhx txir nênhz uô nênhz heik trâu chor lâuk tâu tas siv nênhx pâuz, hu zâuv pox côngz zơưv côngz, têx lâuk, chor hloz tâu tas siv nênhx ntơư thiêz têx đaz xênhz têz xênhz qơư, car đêx car ar lok đros txi uô ntênhs, đros nox đros hâuk; đhâu co 2 lênhx tuôx seiz nênhz đei têx đuôz, ntơưr. Đhâu uô tas têx li: Nênhs thor uô ntênhs ntơư lok nhoz jê co, txir nênhz zuôr tso đaz nênhz lol côngk nju, heik têx lâuk, pox côngz zơưv côngz đros por hưv jông lênhx tuz nhuôs co cov cxênhz shông tsi muôx moz gênhs, uô nênhx nhoz shir phaz lus, uô tâu nox tâu hnar. Uô tas li heik no, mak uô txos trâu muk đhâu qox, đơưk iz luz bê trâu. Uô đhâu ntu no mak txos trâu đhiê pax vuôs lov jêv chiê suôx câuv ntênhs.... Đhâu co, lênhx tsưr tsêr zuôr uô pluôk nox, hu zâuv têx cưr tix nênhx tsa cxênhz jê, jêx jok tuôx đros nox, phôngv côngz hmôngr. Txir nênhz Chẻo Kim Xà, nhoz jok Chu Cang Hồ, xã Tòng Sành heik:“No zos nênhs Cho iz ntênhs jông thiêz muôx liv. Tiv iz zos chiê trâu têx tuz nhuôs ndo txos têx lâuk txiêx njis, côngz đas jos. Tiv 2 zos uô ntênhs trâu hloz tiêr nênhx, muôx ntâuk đruôl, yuôz trax....uô trâu ntênhs lov jêv, đơưk bê trâu lênhx nênhs nhiv kruôr tâu uô ntênhs. Txix nhiv no tror muk zar, lênhx txir nênhx Cho muôx nzir iz luz bê tiv 3. Luz bê no tsuôk zôngv trâu thâuv txi hu têx lâuk. Thâuv pur 120 shông tâu tas siv nênhx zos bê zơưv sâuz. No zos txux chi vênhx huôv jông, tsuv tâu por hưv, tuôr tsês, chiê têx tuz nhuôs zar tov kaz pâuz txos zuk heir nênhs têx txux chi vênhx huôv”.

Uô ntênhs hloz tiêr nênhx cux zov chênhr thiêz muôx liv li ntơư, viv li tâu côngv thôngx nênhs Cho huôv tsar, tuôr tsês chiê, uô đreiv txix tiêv no đhâu tiêv tov thiêz yênhx têx chuôz zis nênhs Cho iz txux chi vênhx huôv jông thâuv tưs tưz zuôr tsuv muôx hâur luz nênhx./.

(Chẻo Thu-Riê Lâux cxeik, nhênhv)