Đắk Lắk: Têx kror uô tâu txix chos ntông nox txir shơư cà phê

Sâu txir sầu riêng

Zuôr xar 20 shông chor txir sầu riêng chos shơư tsoz chos cà phê, txơưv tưz muôx jiês gri sầu riêng grêk lok six kik, tsuôk zos 7.000 txos 8.000 đêiv iz cir, niêv tix Hồ Thị Cảnh, nhoz jok 8, xã Cư Dliê Mnông, huyện Cư Mgar, tỉnh Đắk Lắk cux chos tsoz chos sầu riêng shơư đros tsoz chos cà phê tas đro sâuv thax tsav xar muôx 8 ha. Niêv tix Cảnh puz pâuz, thâuv ntêx chos txir sầu riêng mak zos chiê thêir yar ntux, thêiz chuô trâu tsoz chos cà phê, uô đrênhs trâu hưx txoz. Taz sik, têx shông jê lok no, gri muôs txir sầu riêng ndê siêz, viv li chuôz zis tưz uô jông tsoz phưz, nriêr pâuz têx tsưr ziv kỹ thuật chiê txir sầu riêng txi txir ndư. Khov co, txơưv gri cà phê, hưx txoz  muôs tsik truôx tus grê li thâuv ntêx, taz sik niêv tix chuôz zis cux muôx phênhv sâu truôx lok nhiêx txiêx, txix muôs txir sầu riêng.

“Muôx 5, 6 shông tror lok no mak txir sầu riêng cux muôs tâu gri thiêz chor nênhs uô lax luôv sâu zuôr ntâu. Thâuv tưz chos tâu lơưv mak tsik pâuz shor tsoz chos tưs zuôr sâu tâu đuô viv li cux sir jos tsoz phưz tâu tsoz chos tưs lok cux jông. Tsoz tưs trâus tuôs lơưv mak chiê li hok tsoz tưs jông mak pêz sir jos tsoz phưz”.

Cux sir zôngv tas nro chor ar uô nox, chiê muôx nzir phênhv sâu, tix lâus Nguyễn Xuân Cuộc, nhoz xã Ea Ngai, huyện Krông Búk, tỉnh Đắk Lắk tưz chos siz shơư ntâu zav ntông nox txir sâuv thax tsav ar 2 ha cà phê. Trơưk tix lâus Cuộc hêik pâuz, ar nhoz tiv phaz lok six huv đros chos chor zav tsoz chos ntêr hnuz li cà phê, hưx txoz. Taz sik, têx shông jê lok no, cà phê ziv hnuz ziv lâul, tsơưr lươngv grêk, tror chos đuô cux njiz ntâu phiv liv thiêz cà phê ho muôs tsik tâu grê. Đhâu nriêr pâuz têx tsưr ziv uô nox chos ntâu tsoz chos siz shơư hâur thax tsav, shông 2014, tix lâus Cuộc cuêz tênhv chos 100 ntâu tsoz bơ booth thiêz 100 tsoz txir sầu riêng trâu hâur chor têz cà phê cà phê. Txos nhiv no, chor tsoz chos co tưz jông sâu đê, paz muôx phênhv sâu tâu yênhx puô triệu đêiv nhiêx hâur iz shông.

“Cà phê mak ziv hnuz ziv lâul, tsơưr lươngv kik, phênhv sâu tsơưs mak cur cux tưz hlôngr chos siz shơư ntâu zav tsoz chos. Nhiv no mak cux tsik pâuz tiêk muôx chêx cur đuô lok tsik muôx taz sik thâuv chos shơư chor tsoz chos txơưr đuô co. Mak iz zav li chor no sâu tsik tâu lok zuk ho sâu tâu chor txir tor”.

Lơưr Sở kông nuv thiêz huôv tsar tox siêz tỉnh Đắk Lắk, tiv phaz nhiv no muôx zuôr xar 40.000 ha cà phê chos shơư têx zav tsoz chos txơưr li hưx txoz, bơ, txir sầu riêng, điều. Hâur co chos shơư ntâu tiv zix zos hưx txoz thiêz bơ. Zơưv Huỳnh Quốc Thích, phưv giám đốc Sở kôngz nuv thiêz huôv tsar tox siêz ntâuk gri, No zos tsưr ziv uô huv đros chiê cov muôx ntâu zav tsoz chos thiêz muôx phênhv sâu tâu nhiêx txiêx trâu pêx xênhv nhoz thax tsav qơư co.

“Ntâu tsưr ziv chos shơư hâur vax cà phê li hưx txoz, txir sầu riêng tưz paz muôx tâu chêx cur kinh tế siêz. Lơưr cur mak no zos iz kror jông viv thâuv muôx nzir phênhv sâu sâuv iz thax tsav ar mak pêx xênhv muôx nzir tsar tov tsoz phưz trâu tsoz cà phê jông đuô”./.

(Lik Thox cxêik nhênhv)

Têx uô tâu txix tsưr ziv tu zus chuô naz nhoz Bắc Yên

Chaz naz 

Pâuz txos têx chuô naz đhâu tsaz yênhx cxiz kôngz, hli 8/2016, tix lâus Cầm Văn Cương-Giám đốc HTX Bảo Lâm ntơưv jok Lào Lay, xã Phiêng Ban, huyện Bắc Yên qir cxiv uô tsưr ziv tu zus chuô naz đros trâu zus keiz. Xuz thơưx, tix lâus zuôr chor nôngz chuô naz co ntơưv Sơn Tây lok zus hâur iz thax ar têz đar muôx 50 xưv phaz. Seiz pov uô tâu trơưk tsưr ziv, đhâu iz shông tix lâus krêz nzir qơư zus, đar muôx 100 xưv phaz. Chor chuô naz no tâu tix lâus zôngv chox lok trâu 500 tuk keiz nox; chuô naz chor qir mak zôngv fmông trâu 3 cxênhz tsoz ntông nox txir, đar muôx 12 ha. Tix lâus Cầm Văn Cương-Giám đốc HTX Bảo Lâm heik pâuz:

“Trơưk li tsưr ziv cur zus ntơưv no mak thâuv cheix ntux sor, iz luz hlik cur khơưz sâu têx chuô naz iz jâuk, zuôr tâu ntâu đuô pir li hâur cheix ntux no, cheix ntux no tsuv 40-45 hnuz thiêx sâu iz jiês. Zos tiêk zus chuô naz muôx ntâu phiv liv mak tsuv cơưv cxaz nzir txux chi tsưr ziv zus 1-2 hlik chiê pâuz tsênhz đuô lok têx chuô naz thiêx zus tâu”.

 Đros trâu luôs hâux lưv tu thiêz uô trơưk tsưr ziv kriê, iz shông iz tuk chuô naz ntês tâu iz cxênhz luz kê thiêz têx chuô naz hloz lox mak hnhar muôx 0,3gam. Trơưk li tix lâus Cương hêik pâuz, zus chuô naz tsi tiêk uô trâu tênhx qơư hur si, đu lus, mak ntơư tsênhv zos iz zav nox lok six jông trâu têx keiz thiêz. Txix thâuv tu zus chuô naz, tix lâus chuôz zis tưz txo grêk tsơưs tâu 50%  nhiêx txiêx zuôr krâur trâu keiz nox. Tsi tiêk li heik co, têx chuô naz muôx ntâu tsơưr pưr, viv li keiz nox chuô naz mak hloz sei thiêz muôx đas jos jông, tsi yuô trâus têx moz ơưk. Lar heik zos tsưr ziv zus chuô naz li no taz por têx keiz hur thiêz jông trâu lênhx nênhs sir zôngv. Tix lâus Cương heik:

“Tu zus chuô naz, cur pov jông, muôz trâu keiz, trâu njêl nox mak têx keiz thiêz njêl tsi yuô trâus muôx moz, keiz ok, njêl muôx đas jos jông đuô”.

Hâux lưv huôv tsar zus chuô naz tsênhv paz uô trâu tênhx qơư iz ndis hur si. Nhiv no, ntơưv HTX Bảo Lâm tsênhv tu zus buô, keiz  ok, yis; iz hnuz muôx lok six ntâu têx vuôz tsuôz, kiêk nênhs. Têx kiêk nênhs, vuôz tsuôz co, nhiv no zôngv trâu chuô naz nox hâur niêx hnuz, viv li tix lâus tsi tas cxơưx muôz têx vuôz tsuôz, kiêk nênhs ntơư thâux chox muk por tsês. Heik lok tsưr ziv krêz đar nzir qơư tu zus chuô naz, tix lâus Cầm Văn Cương heik li no:

“Zuôr txos no pêz zuôr muôz pheiz, 200-300  xưv phaz mak nưl zus nưl iz cho thiêz tsưr ziv uô hâur ntu zuôr txos zos pêz zuôr muôz chuô naz têx qir zuôv trâu pêz têx tsoz chos ntơưv thax tsav qơư no”.

Tix lâus Cương cux sik pheiz kênh zuk têx tsưr ziv tu zus chuô naz li đrav kaz:

“Chor chuô naz no cur cux  nhiv kruôr muk gra lok zus tâu iz shông, tsôngv box hâur jok cux tsi tâu pâuz tsênhz lok chuô naz têx muôx liv viv li cux tsi tâu muôx lênhx tưs tuôx gra nôngz muk zus. Nhiv no cur zus vav ntâu chor chuô naz no, zos tsôngv sđ lênhx tưs xar cơưv shâuv tsưr ziv, lok sik xar zus chor chuô naz heik co chiê trâu keiz ok nox mak tuôx, cur kriê tsưr ziv zus thiêz zuôr muôz nôngz puz trâu sđ”.

Txix têx uô tâu xuz thơưx, tix lâus Cầm Văn Cương tsưr ziv tu zus chuô naz tưz uô trâu chôngz lênhx px tuôx seiz shuôs, cơưv shâuv. Taz sik, tix lâus Cương thiêz tsôngv pêx xênhv sđ cux vav chiê siêz tiêk, muôx tsưr ziv paz lok nôngz tu zus, cux li heik kriê tsưr ziv zus, chiê luôs hâux lưv huôv tsar tu zus chuô naz uô tâu trơưl tsưr ziv siêz xar thiêz tror nthuôr uô đar hâur tas nro thax tsav, đhâu ntơư, thiêx paz phênhv txo grêk tâu cêr yêiz pluôs trâu tsôngv px sđ./.

                          (Thu Thùy-Riê Lâux cxeik, nhênhv)