Txar jav đêx ngaz cuôr nhoz faz Bắc: Tsuv muôx têx tsênhv chêi huv đros

        Tsuv tror qênhz shuôk đuô tas nro têx thax tsav zuôr trâus ntux nas, đêx ngaz cuôr ruôr hiêv thiêz cêv kuôk, cxiv tsa đô thị, qơư pêx xênhv nhoz têx jêx jok muk đhâu têx qơư zuôr njiz trâus phiv liv. No zos chor nênhs nhênhz chơưv thiêz iz cxiê Bộ, nganhx txơưx jênhv li hêik pâuz đhâu muk sêiz shuôk tsênhz mênhx ntơưv qơư muôx đêx ngaz cuôr ruôr hiêv lịch sử ntơưv huyện Mường La (Sơn La) thiêz Mù Cang Chải (Yên Bái) thâuv hâur hlik hli 8 nhiv kruôr đhâu. Hêik ntơưv qơư trâus đêx ngaz cuôr ruôr hiêv huyện Mường La, thứ trường Bộ cxiv tsa Lê Quang Hùng puz pâuz:

“Pêx xênhv vax tsêr thiêz têx côngz trinhx công côngv tsênhv nhoz hâur têx qơư phiv liv mak tsuv txar muk trâu têx qơư truôx tuk đuô. Lơưr cur mak tsuv uô ciês tễ hâux lưv co. Taz sik krỏ rno mak cux tsuv muôx six hơưv, muôx nhiêx txiêx, muôx ntâuk gri…taz sik co zos têx kror mak pêz tsuv tâu uô”.

         Tsênhv tsênhz hâur chor shông đhâu, chor tiv phaz thax tsav faz Bắc tưz tsov cưv txos qênhz shuôk, cêv kuôk, txar pêx xênhv muk đhâu têx qơư phiv liv, taz sik chễ cur hok tsik xưk li siêz xar. Nhiv no, kho đuô qơư nhoz trâu pêx xênhv tsênhv tâu thax tsav faz Bắc uô lơưr Thủ tướng chính phủ li cuêz tênhv số 1776, hnuz 21/11/2012. Taz sik, phênhv paz tsuôk txix 20-25 triệu đêiv iz chuôz zis zos kik hênhr, têx thâuv mak tsênhv uô tsik tâu thiêz. Txos nhiv no, tỉnh Lào Cai nhiv kruôr txar tâu muôx 290 ziv hâur tas nro 500 ziv chuôz zis tsuv txar qơư nhoz, tỉnh Yên Bái xar muôx 1.400 ziv hâur tas nro 3.000 ziv…zơưv Cầm Ngọc Minh, chủ tịch UBND tỉnh Sơn La hêik:

“Đrâuv Đảng li nghị quyết mak tsuv muôx tsênhv chêi tsênhz mênhx, thiêz tsuv tsov cưv txos chiê muôx pênhr jos yưv uô, hok li nhiv no mak lok six lax. Chiê uô tâu iz kror qơư nhoz yiêz mak cux tas oz pêz châuv tiv đêiv tsik zos tsơưs. Yênhx shông, Đảng, têz qơưk cux tsov cưv txos, taz sik cux tsik tâu txâuk. Viv li, cux tsik pâuz uô li chak, viv tỉnh Sơn La cux xưk li chor tỉnh tox siêz li pênhr nhiêx mak muôx tsơưs”.

         Hok zơưv Đỗ Đức Duy, chủ tịch UBND tỉnh Yên Bái hêik:

“Pêz thor hêik trâu lênhx tov chính phủ, côx hôiv thiêz chor Bộ, nganhx trung ương tror tsov cưv chox kriê, paz trâu Yên Bái thiêz chor tiv phaz chiê kriz uô txar qơư nhoz trâu pêx xênhv muk ntêr, taz por trâu pêx xênhv txar muk nhoz thiêz uô nox tâu truôx tuk”.

        Jôngr trâus pôngz plox tâu xav jênhv zos iz hâur têx qir tiv chênhr uô muôx yưv ntux nas chuô đêx ngaz cuôr, ar poz nhoz faz Bắc. Viv li, tuôr chiê jôngr thiêz chos jôngr tâu sêiz zos iz hâur têx jênhv vưv sêi đrơưv nhiv no.

        Taz sik, chos jôngr phax phưuv tsuôk tâu 15 triệu đêiv iz hec ta thiêz choz zok por vêv jôngr, cêv kuôk jôngr tror hlar hloz tuôx tsuôk tâu 200 cxênhz đêiv iz hec ta jôngr iz shông li nhiv no mak lok six kik đros thiêz thax tsav faz Bắc. Kror no uô trâu ntâu shông, yênhx thax tsav jôngr nhoz Tây Bắc trâus ruôr hiêv tsik so, hâux lưv chos jôngr mak uô kênhz, ntâu tiv phaz chos hâur ntâu shông lok cux tsuôk tâu muôx oz pêz phênhv puô tsưr ziv tso tơưv, xưk li tỉnh Điện Biên, shông 2015 tsuôk chos tâu jôngr muôx 24% ntâu; shông 2014, thiêz shông 2013 cux tsuôk chos tâu jôngr muôx 30-35% tsưr ziv…Tsênhv tsênhz co puz pov, tsuv muôx tsênhv chêi huv đros trâu thax tsav faz Bắc lok huôv tsar jôngr. Zơưv Trương Xuân Cừ, phưv trưởng ban chox kriê faz Bắc puz pâuz:

“Jôngr zos iz hâur têx kror hênhr. Taz sik chiê zus chiê tâu tsôngv box mak tsuv muôx tsênhv chêi huv đros thiêz tsênhz mênhx, huv đros yênhx zav jôngr, yênhx thax tsav.  Iz zav li tsênhv chêi cêv kuôk mak zuôr sir zôngv tsik tâu trâu tas nro cxuô thax tsav, mak tsuv khov trâu yênhx tỉnh, luz tỉnh no iz hec ta zuôr siêz đuô, luz tỉnh tor iz hec ta mak tsơưs đuô…tsuv uô li co, zos tiêk iz zav mak lax uô tâu”.

        Lơưr thôngz sâu hâur 2 shông tror lok no, tsuôk xav ciês chor tỉnh faz Bắc tưz muôx 130 ntâu lênhx nênhs tuôs, trâus plox tiv ntux nas, đêx ngaz cuôr thiêz ar poz; traus ruôr hiêv lok kinh tế xav tas muôx yênhx cxênhz tiv đêiv. Trơưk li njuôk xav qiv hơưv txơưr txar phiv liv hâur ntu zuôr txos, chor nênhs khoa học hêik pâuz: Zos tiêk iz cxiê pox nhuôs cux tsênhv nhoz jê têx ntus cưx đêx, cưx ha, qơư phiv liv, chor tiv phaz tsik txar qơư nhoz yiêz; cxiv tsa txix luôs hâux lưv njuôk pov, hêik pâuz ntux nas đêx ngaz cuôr, ar poz muôx chêx cur; tiv zix zos tsik muôx têx tsênhv chêi huv đros trâu thax tsav faz Bắc hâur luôs hâux lưv por vêv thiêz huôv tsar jôngr mak  ntâu qơư pêx xênhv nhoz ntơưv no muôx têx jiês cux zuôr trâus đêx nas uô ruôr hiêv, cuôr yôngz hâur ntu zuôr txos./.

(TTTB-Lik Thox cxêik nhênhv)

Vì Văn Ỏm: Lênhx zênhz shôngx txơưx huôv tsar uô nox nhoz thax tsav ntus đriv Tây Bắc

        Seiz pov jêx jok nhoz thax tsav tox siêz ntus đriv no têx cêr hlôngr yiêz, lar heik zos têx côngz trênhx, cêr mul lok luôv xuôz jêz 10 ntâu cêik cêr, zôngx ziv trâu tsôngv box sơưr đơưk mul lok hâur niêx hnuz txix huyện txos trâu tsênhv qơư pênhz phax Nà Cài, tsôngv box cxuô heir nênhs nhoz xa Chiềng On, huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La, txơưv lênhx tưs cux ndo njôngr txos zơưv Vì Văn Ỏm, heir nênhs Xinh Mun, kuz hâu nov xã Chiềng On têx txiêx njis, côngz lox hâur têx shông 1976-2005; lênhx zênhz shôngx sir jos uô nuv jông hâur ntu têz qơưk hlôngr yiêz. Zơưv Shôngx Lao Ziak, chủ tịch uỷ ban xã Chiềng On heik:

“Txix shông 2004, zơưv Ỏm muôx lok six ntâu côngz lox, viv zơưv thor tâu tỉnh Sơn La pênhr nhiêx lok paz Chiềng On cxiv uô cêr txix huyện Yên Châu muk trâu trôngx đriv Trạm pênhz phax Nà cài xã Chiềng On. No zos iz txox cêr lok six jông, chiê trâu tsôngv box zôngx ziv mul lok đhâu”.

        Shông 1969, zơưv Ỏm zos tuz lênhv Việt Nam muk paz têz qơưk Lào, đros tir ntâuk trok châuz Mỹ. Txos shông 1972, zơưv Ỏm tror lok ntơưv zuk qơư nhoz kuz thiêz tror uô Trung đội tsar jênh quân du kích xã Chiềng On. Hâur ntu co, xã lok six txov nhêv, cêr mul lok tsi muôx, tsôngv box nhoz uô nênhx lok tsơưs, tsi muôx chôngz, tsi nhoz uô cê, tsi pâuz huôv tsar uô nox, têx blêx poz cưk tsôngv box uô tâu cux tsuôk txâuk nox hâur 3 luz hlik hâur shông xưz, yuôr đuô li zos muk khơưz kok tox kênhz, đê blôngx hmaz blôngx ntông lok nox, txiêr tơưk muôs muôx mê njik nhiêx cxơưx iz pluôk đhâu iz pluôk, lar heik zos qênhx shênhx tsôngv box cxuô heir nênhs tsi yuô thôngx siêz. Thâuv co, đros thiêz zos iz lênhx phưv Chủ tịch Ủy ban xã, zơưv Ỏm tsês ntâu six hơưv, hnuz nhôngs đơưk tu têx cuz nxor li: Tsir têz qơưk tsi trơưk chei, txênhz liêx têz...... Txix têx tsưr ziv, hâux lưv jênh vênhv tâu cơưv thâuv tsênhv uô tuz lênhv thiêz uô lơưr têx li heik sâuv hâur luz nênhx tsênhv tsênhz, đros trâu zơưv pâuz ntâu zav luk heik li: Luk Poz Ziz, luk Hmôngz, luk Lok Tsuôk, luk Maz…Xav mak zơưv tưz đơưk tu tâu 180 txuz  plâuz phiv liv xưk li heik co.

        Đhâu yax kriê tsôngv px sđ muôx cêr thôngx siêz, zơưv ho tror zok nriêr, cơưv shâuv tsưr ziv uô nox, paz tsôngv box cxuz cêr yeiz pluôs. Shông 1986, muôx six hơưv muk Hà Nội uô côngz xưv, tâu heik kriê lok sâuv têx nôngz poz cưk txuôv yiêz nhoz Đan Phượng (Hà Nội Nhiv no), zôngx ziv chos thiêz sâu tâu ntâu. Zơưv gra lok trâu chuôz zis, canr bôv xã, têx cưr tix nênhx tsa chos siv uô ntêx, seiz pov uô tâu trơưk tsưr ziv, siêz xar, xav kror đruôz đraz  10 cir nôngz sâu tâu 30 tênhr poz cưk luz. Zơưv thiêx heik kriê tsưr ziv chos trâu yênhx ziv chuôz zis tsôngv box, vênhv tôngv sơưr đơưk muôz 700 ntâu ha têx têz blêx hlôngr chos poz cưk txuôv thiêz njuôk hov, cêv kuôk đuô têx têz yuôx zêx. Lok sâuv tu zus tsiêx cxu, zơưv chox kriê tsôngv box huôv tsar tu zus têx nhux tưv, nhux đas, yis, keiz buô.....thiêz choz trâu iz chuôz zis sir jos cov muôx tsơưs tsơưs 2 tuk nhux tưv, 10 tuk buô, 10 tuk keiz ok. Têx zuz nôngz kôngz, tsiêx cxu mak heik tsôngv box cov siz paz, pheiz kênh chos thiêz tu zus, tsi cxoz  muôz muôs. Hâur ntu hlôngr yiêz, zơưv tror vênhv tôngv tsôngv box cov tso tsês tsi cxoz uô têx blêx têz mak krêz đar uô liêx blêx. Zơưv tưz muk txos ntuô trâu Bắc Hà, tỉnh Lào Cai chiê zuôr 500 tsoz txir khơưz đuz lok chos ntơưv Chiềng On thiêz chos nzir têx ntông nox txir cxuô zav li: Txir lưv tsiz, txir hồng, txir lưk pax, txir lưv tsiz.... Seiz pov zơưv uô, ntâu chuôz zis cux uô trơưk, nhiv no xã muôx nhos 20 ha têz txir khơưz, tsôngv box luz nênhx ziv hnuz ziv hlôngr yiêz, cêr yeiz pluôs iz hnuz txo grêk tsơưs jux juk. Lok sâuv tsưr ziv chos têx nôngz poz cưk yiêz lơưr zơưv tsưr ziv kriê, tix lâus Vax Lao Dự, tsar jok Đin Chí, xã Chiềng On, huyện Yên Châu heik pâuz:

“Chos poz cưk trơưk li txir hloz Ỏm kriê mak tsuv lêix têz, thoz uô caz chiê trâu nôngz cưk trâu, zuôv qir puô, qir cxiz chiê têx poz cưk hloz lox jông đuô thiêz sâu tâu nju. Thâuv ntêx tsi muôx txir hloz Vì Văn Ỏm lok kriê mak cux tsi pâuz uô mak tsuôk zos lav chos trơưk li têx tsưr ziv uô blêx, poz cưk đrav ntêx xưz”.

        Trơưk li zơưv Vì Văn Ỏm: Nênhs uô canr bôv thâuv tưs cux tsuv xar njôngr, moz siêz txos px, pâuz cxơưx trâu px:

“Chêx tsôngk đơưk uô têx hâux lưv cik txos luz nênhx nox nhoz uô ntêx, muôx nox muôx hnar, luz nênhx tâu jông mav huôv tsar uô lưv zav txơưr đuô. Txix ntơư mak tsôngv box luz nênhx ziv hnuz ziv tsar ndê, hur tiz si cxuô zav lok sâuv kinh tế, vênhx huôv, xã hội, txiv ngaz côx phax mak uô tâu lok six jông, lar heik zos têx hâux lưv cik txos đriv têz, ndêx cxok kuôk cêv ntus đriv, hux jos đros têx tuz lênhv pênhz phax uô jông hâux lưv phax tir thêir têx nênhs mul lok tsi trơưk chei đhâu đriv têz, zuôr muôs têx zax zênhz đhâu ntus đriv....”.

        Zơưv Ỏm lok so lâuk trơưk têx chei têz qơưk shông 2005. Txơưv tiêk hnuz nhôngs siêz, đas jos ntâuk tas, taz sik zơưv cux tror paz trâu cxuô phôngz yaox ntơưv qơư, đros tsôngv cưr tix nênhx tsa sơưr đơưk ntơưv qơư kho, cxiv tsa chi bộ, Hội têx bộ đội lâuk cov truôx njês; kriê tsưr ziv paz trâu hâu nov ntơư zok nriêr tsưr ziv hlôngr yiêz tsoz chos, tsiêx tu zus, vênhv tôngv tsôngv box uô lơưr jông Đảng, têz qơưk têx chei, cui tinhv. Tix lâus Vì Văn Biên, Bí thư chi bộ jok Tràng Nặm, xã Chiềng On, huyện Yên Châu heik:

“Khov muôx zơưv Ỏm zos lâuk jok uô ntêx nyuôs hâur cxuô luôs hâux lưv, tâu tsôngv box sơưr đơưk njênhs njôngr, têx tuk tsi zơưv Ỏm yax kriê puôr lênhx uô tâu jông hur si, uô tsov iêr trâu tsôngv px cơưv shâuv. Tiv iz zos hlôngr yiêz zuz nôngz tsoz chos. Tiv 2 zos yax kriê trâu tsôngv box uô lơưr Đảng, têz qơưk têx chei kriê. Txix ntơư tsôngv box cux njênhs njôngr thiêz uô trơưk”.

        Sâu jênhv zơưv têx txiêx njis, côngz lox ntơư, Đảng thiêz têz qơưk tưz muôz ntâu ntơưr kruôk trâu zơưv li: Côngz mênhx tir ntâuk trok châuz hov 2, côngz mênhx uô tâu nuv jông hov 3, côngz mênhx 40 shông nhoz hâur Đảng, Thủ tướng chính phủ ntơưr kruôk.....đros trâu cxuô cấp li ntâu ntơưr kruôs txơưr đuô. Shông 2005, zơưv tâu têz qơưk muôz ntơưr côngk nhav zos zênhz shôngx txơưx huôv tsar uô nox hâur ntu hlôngr yiêz. Zơưv tsênhv tsênhv zos lênhx zênhz shôngx txơưx uô nox uô hâuk, tâu tsôngv cưr tix nênhx tsa sđ nhoz thax tsav ntus đriv co kruôk thiêz njênhs njôngr./.

                                             (Tòng Đức Anh-Riê Lâux cxeik, nhênhv)