Heir nênhs M’nông txux chi uô nênhz seiz moz gênhs

          Hêir nênhs M’nông txux chi uô nênhz seiz moz gênhs, kho vax kho tsêr tsuôk tsưr tsix uô hâur chuôz zis, thiêz qir uô lok trâu thâuv zuôr tsâuk ntux. Xuz thơưx lênhx tsưr tsêr tsuv muk hu iz tuk txir nênhz lâuk, khênhr tâu sđ nhiêv trâus thiêz njênhs njôngr hâur jok tuôx uô. Têx zav bax trâu uô thax nênhz co zos: 2 piz chơưr xơưk, iz tuk buô (lox lok sik mê puôr lênhx tâu hur si), iz tuk keiz, iz fluôx tâuz tsuv trâu đêx cov pur, iz piz chor mor nhiv kruôr uô tâu siêr, iz piz cxur thiêz iz tuk kuôr chiêz. Pos U Wit, nhoz jok Nà Sược, xã Ea Huar, huyện Buôn Đôn, tỉnh Đắc Lắc, heik lok têx chei uô nênhz seiz tsêr thiêz seiz nênhs muôx moz gênhs hâur chuôz zis li no:

“Zos zuk muôx moz tâu ntêr lok, đhâu thâuv moz jông mak zuk uô nênhz seiz, uô nênhz li heik no muôx iz tuk buô mê thiêz keiz mê lok cux tâu. Uô nênhz zuk zuôr tso siêz đuô, tror muôx đas jos li kuz, uô tâuk hâux lưv đuô, tsi yuô njiz trâus têx li uz li no”.

          Hêir nênhs M’nông txux chi uô nênhz seiz tsêr, kho moz gênhs muôx 2 ntu uô, iz zos uô trâu ntơưv iz câuv yar tiêx đrâuv jôngr, tiv 2 zos uô hâur tsêr. Thâuv uô đrâuv yar tiêx, đros trâu iz piz chơưr thiêz grêix buô, lênhx tsưr tsêr tsuv bax têx zav chuôz zênhx sir zôngv hâur chuôz zis muôx hâur luz nênhx chiê txi côngv pos zơưs, pox côngz zơưv côngz. Ntơư zos muôz têx car tsơưz, blôngx tsơưz lok hlêis, jêis uô têx tuk nxư, nhux tưv, nhux đas...., muôz têx fluôx tâuz kruôr jêis uô 6 luz đruôl; hok luz piz chơưr lav uô chuôr mak lơưr muôz flâuz kêk uô....

          Thâuv uô nênhz txi đrâuv yar tiêx, tsuôk muôx lênhx tsưr tsêr thiêz tuk txir nênhz uô xưz. Têx lênhx txơưr đuô, lar heik zos tuk nênhs tâu uô nênhz seiz ntơư, puôr lênhx tsuv nhoz hâur tsêr, tsi tâu tuôx trâu saz đrâuv jôngr. Thâuv uô nênhz, lênhx txir nênhz zuôr uô heik li no: chuôz zis tưz bax tâu cxix têx tsiêx, jâuz mor, shaz ntơưr, đêx chơưr chiê trâu gra muk, txix nhiv no tror muk zar tsi cxoz lok yox txos, uô trâu chor nênhs hâur tsêr muôx moz gênhs li uz li no, paz por hưv trâu iz tsêr nênhs muôx đas muôx jos jông, uô tâu nox tâu hâuk. Đhâu uô tas li co, têx zav muôz uô saz đrâuv jôngr tsi tâu gra lok hâur tsêr. Zơưv Bơ/ Mplưl, nhoz xã Ea Huar, huyện Buôn Đôn, tỉnh Đắc Lắc, heik pâuz li no:

“Uô nênhz đrâuv yar tiêx li ntơư zos chiê thor têx đaz xênhz têz xênhz qơư, lar heik zos chor nênhs tưz tâu tas siv nênhx paz por hưv trâu tuk nênhs nhiv kruôr moz khax ntơư lok sik tuk nênhs tsi yuô thor jông nhoz co tsi muôx moz gênhs, nox kaz hâuk luôs đros sđ, 10 hnuz tos hli tsi txiêz moz txiêz njax......”.

          Đhâu thâuv uô tas đrâuv jôngr, lênhx tsưr tsêr thiêz tuk txir nênhz zuôr lok hâur tsêr uô. Ntơưv no, lênhx nênhs tâu uô nênhz seiz tưz nhoz, jâuv tos ntơưv iz saz luz piz chơưr xơưs. Iz ndis piz chơưr xơưs zos iz tuk keiz thiêz plaz hnhur keiz tưz tâu hâu siêr, iz ntiv cxur, iz tuk kuôr chiêz, iz piz mor, iz ntiv nyar buô, iz luz xâur tôngx....... Lênhx txir nênhz jâuv tis trâu tuk nênhs tâu uô nênhz seiz thiêz qir uô li no:

“Hnuz no pêz tsưr tsêr uô nênhz uô zêis chiê lênhx tsưr tsêr thiêz nưk iz tsêr 20 lênhx tsi muôx moz gênhs, nox nhoz luôs nxi, txix nhiv no tror muk zar zuôr muôx đas muôx jos jông, tsi txoz tsi cxơưx, uô kôngz lôngk sâu tâu nju, tu tsiêx cxu lok trơưk têk, mê tuz mê nhuôv hloz lox đhiê trưz rênhs.....”.

          Uô tas li co, lênhx txir nênhz muôz iz kro pax mê mê lok têik trâu ntơưv luz xâur tôngx, muôz trâus trâu kror nyar buô, gra lok tưz trâu ntơưv lênhx tâu uô nênhz seiz co hâur siêz đros thiêz siêz xar njôngr cov tuk nênhs no khax kha, muôx đas jos li kuz, tsi muôx moz gênhs. Đhâu uô li ntơư tas, lênhx txir nênhz muôz xâur tôngx ntơư lok trâu tuk nênhs tâu uô nênhz seiz co chox ntơưv têk. Txuôk nzir co, lênhx tâu uô nênhz seiz zuôr zos lênhx xuz thơưx tâu hâuk piz chơưr xơưs mav li txos jux juk trâu lênhx tsưr tsêr thiêz chor nênhs hâur chuôz zis hâuk. Thâuv lơưr chor nênhs hâur tsêr hâuk piz chơưr xơưs sâuv, lênhx txir nênhz zuôr gra piz nyar thiêz iz kro chơưr xơưs muk txi trâu kror chuz kror txok, chiê cov têx đaz kror chuz kror txok paz por hưv jông têx hluôr tơưk, uô trâu vax tsêr sor so.

          Đrav ntêx, hâur côngv thôngx hêir nênhs M’nông, thâuv tsôngv box muôx moz gênhs tsuv hu txir nênhz tuôx uô nênhz seiz, thâuv moz jông thiêx tsuv uô thax nênhz li heik sâuv kho. Nhiv no, cxuô tsênhv qơư tưz muôx tsêr seiz njuôk shuôs, kho moz gênhk. Tsôngv box thâuv muôx moz gênhs puôr lênhx tuôx seiz njuôk shuôs, kho moz ntơưv têx qơư kho moz. Chênhr zos li hêik ntơư, nhiv no hêir nênhs M’nông têx txux chi uô nênhz seiz tsêr, seiz nênhs moz gênhk, tsuôk yuôr lok six tsơưs lênhx thiêx uô thiêz cux zos chor chuôz zis muôx  thiêx tsưr tsix uô nênhz sêiz tsêr, kho moz gênhk thiêz ntơư cux zos cê tuôr tsês chiê têx txux chi cêr nênhx thâuv nzor, cê zos iz tsưr ziv paz por hưv, uô trâu lênhx tiz nênhs tso siêz chiê sđ siz chos tsưx phưv jông đas jos, sik tưr huôv tsar uô nox uô hnar cov luz nênhx vav mênhx./.

(TTTN-Riê Lâux cxeik, nhênhv)