Jax thưr 7, hnuz 14/5/2016:

Tsôngv box Hmôngz luôs hâux lưv sơưk ntuôs, ntok ntâuz muôx chôngz lênhx kruô nhiêv txos

Têx ntâuz tâu uô txix têx xor max đhâu ntâu ntu li: Lơưk max, sơưk ntuôs, hâu ntuôs….txos trâu uô yênhx têx xor max, ntok ntâuz, jak ntâuz cov đuz seiz lok six jông. Têx max lơưk tâu, pêz tsôngv box Hmôngz muôz nyi, siz txuôk, sơưk uô yênhx têx pơưk ntuôs, li muôz hâu, muôz nxuô….uô yênhx têx xor chox lok ntok ntâuz. No zos ntu lok six lax uô; chênhr viv li tsuv max mav uô li uô tâu têx xor jông thiêz gôngr. Pêz hêir nênhs Hmôngz têx pax ntâuz, kror côngz xơưs txơưv tiêk uô tsi yuô tâu jông li meir uô, taz sik seiz mak nhiêk cux jông lơưv nhiêk; chênhr zos têx ntâuz ntok, pax ntâuz li co tưz uô trâu chôngz lênhx ntâu tuk kruô nhiêv seiz thiêz zuôr txos. Niêv lâuk Hoàng Hải Yến, nhoz Hà Nội tuôx heik pâuz:

“ Cur tuôx car ciêz Sa Pa ntâu jiês thiêz pov tsôngv box muôs hur si têx ntâuz max lơưr tsiv uô, xơưs tâu thiêz têx ntâuz, tsôngk trik yo, tiêz lơưr gra đrâuv luôs 2 chas thax tsav, têz qơưs tuôx muôs hur si. Taz sik, đhâu seiz, zuôr thiêz zôngv mak cur cux nhiêv chor xiv huv zos tsôngv box ntok ntâuz, xơưs uô tâu đuô, viv ntơư zos têx ntâuz, têx xor tsôngv box uô tâu, zos tsôngv box nhoz thax tsav no cêr nênhx xênhz huôx thâuv nzor”.

Têx lâuk uô, kriê trâu têx hluôk tov kaz cơưv shâuv, uô trơưk, iz tiêv đhâu tiêv, six uô li ntơư, tsi muôx lênhx tưs pâuz shor zav nuv ntok ntâuz, xơưs uô tsôngk trik yo, tiêz hnar tưz muôx đreiv đros tsôngv box Hmôngz luz nênhx thâuv tưs lok, tsuôk pâuz tiêk, têx nxeik hloz tiêr nênhs lơưr tưz txơưx uô têx nuv li heik sâuv. Hâur têx jêx jok pêz hêir nênhs Hmôngz, ziv chuôz zis tưs cux muôx qơư ntok ntâuz thiêz lênhx nxeik tưs cux pâuz sơưk ntuôs, uô xor, ntok ntâuz, xơưs tsôngk trik yo, tiêz hnar. Pêz tsôngv pox niêv vir ndâuk Hmôngz, txơưv nhoz trâu thax tsav qơư tưs, muk uô zav hâux lưv tưs lok thâuv shênhx mê njik, cux huôk njôngr hnuz nhôngl, six hơưv muôz têx ntuôs sơưk thiêz uô pax ntâuz. Iz zav xiv huv nhiêk cux muôx nhiêk iz kro jông, heik lok têx pox niêv Hmôngz li cêr khưr, moz siêz. Niêv lâuk Lý Thị Do, nhoz xã lao Chải, huyện Sa Pa heik:

“ Chiê uô tâu iz zav xiv huv jông mak uô ntêx tsuv xeir tâu têx xor thiêz ntâuz jông. Xuz thơưx zos tsuv muôx ntâuz jông, đar, txưv thiêr li nriê uô tâu jông. Hmôngz têx pax ntâuz phênhv ntâu zos nriê thiêz xơưs têx xor đuz, xor njuôz thiêz liêz”.

Taz sik, têx luôs hâux lưv uô pax ntâuz, sơưk ntuôs thâuv nzor, cux tsênhv ziv hnuz ziv trâus pôngz plox jux juk, viv nhiv no têz qơưs huôv tsar, hâur têx ciêz đrôngs muôx lok six ntâu zav ntâuz xor jông. Chênhr viv li tuôr truôx, por hưv thiêz huôv tsar uô têx ntâuz xor, tsôngk trik yo li heik sâuv tsênhv tâu hâu nov ntơưv qơư moz siêz, paz max txos tsôngv box chiê cê por hưv tâu têx txux chi cêr nênhx vênhx huôv jông, cê gra siêz tâu kinh tế txix tsôngv box têx nuv uô thâuv nzor. Đôngx chir Hứa Tân Hưng, Phưv Bí thư huyện ủy Sa Pa, tỉnh Lào Cai heik pâuz:

“ Nhiv kruôr đhâu pêz tưz choz trâu phòng seiz car ju lix hâur huyện tror tso tơưv têx tsưr ziv cov uô li chas chiê piêr kriê tâu têx đuôz heik lok tsôngv box luz nênhx xênhz huôx, cêr vênhx huôv thiêz têx đuôz jông heik lok jux lix jêx jok nhoz Sa Pa chiê cxiv kho, nthuôr uô tâu têx muôx jông hâur thax tsav tox siêz trâu tsôngv kruô sđ pâuz txos, ndis seiz”.

Chiê tuôr tâu truôx têx txux chi vênhx huôv jông ntơưv qơư, tsôngv box muôx phênhv sâu tâu txix têx luôs hâux lưv uô no thiêz phênhv ntâu têx xã muôx têx huôv tsar tâu ju lix nhoz Sa Pa puôr lênhx seiz co zos iz hâur têx tsưr ziv jông chiê tsôngv kruô ndis shuôs têz qơưs zuôr txos. Lok six ntâu zav nuv ju lix tâu tsôngv box nthuô ntâu; iz chas ntơư têx qơư ntok ntâuz, yuôz ntuôs, chaz xor…..cux tâu tsôngv box đhok uô ciês ntơưv chuôz zis đros thiêz siêz vav xar njôngr, piêr kriê tsôngv box Hmôngz têx nuv uô, pax ntâuz, tsôngk trik yo txos trâu chôngz lênhx  kruô pâuz txos zuk heir nênhs têx hâux lưv uô jông thâuv nzor./.

( Thanh thủy-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Phênhv thưr 7, hnuz 14/5/2016:

Chơưr Hmôngz xã Xà Dề Phìn

Xã Xà Dề Phìn muôx zuôr xar 400 ziv chuôz zis px Hmôngz uô nênhx nhoz, chuôs li ziv chuôz zis tưs cux uô tâu chơưr kaz chiê muôs. Zơưv Hồng x Muôk nhoz jos Xà Dề Phìn, zos iz ziv chuôz zis uô chơưr đhâu ntâu tiêv lok thiêz muôz poz cưk chox lok uô; thâuv hâu tâu poz cưk tsês tiêk sor so thiêx li muôz xaz chox lok fông, vâuv tsês. Chor xaz ntơư, muôz blôngx hơưk, blôngx yuôx chox lok uô, thâuv uô tâu chơưr hâuk thiêx tsik moz toz hâu thiêz chơưr thiêx tsư kaz.

“ Thâuv tưz nriêr txâuk 5 zav blôngx, đros tơưr ntông Đâu Trì muôx txux zôngv tir tar moz thuôk, pox nhuôs chox mul nzuôr thiêz tsuôr mos shơư đros nôngz Pìa, zav nôngz tâu pox nhuôs chos hâur vax tsuôk nhoz tox siêz Sìn Hồ thiêx muôx. Thâuv tuôr mos nôngz Pìa, pox nhuôs muôz siz shơư thiêz puôz uô yênhx thôngx, muôz jiêz sâuv vaz”

Thâuv uô puôz tâu xaz thiêz xaz tuôx hnor tsư kaz nziês, tsôngv px tsuv muôz chox muk tsês chiê trâu sâuv tsuôr nzêix, thâuv hâu tâu poz cưk tsês txiêk sor so  li muôz chor xaz ntơư chox lok tsông, kux fông trâu. Fông xaz tas trâu 3 hnuz tov kaz, xaz tuôx hnor tsư kaz nziês, thaâv ntơư ho muôz chox muk vâuv tsês trâu hâur huz lok zos khơưz kror vâuv trâu hâur ar, tsês 20 hnuz txos iz luz hli ntâu, li muôz chox lok chuz thiêx tâu chơưr kaz. Thâuv chuz tâu chơưr ntơư, zos muôz ntiv tsês traâ hâur huz thiêz khươz kror phâuk trâu hâur ar, ziv tsês ntêr hnuz, chor chơưr ntơư ziv kaz. Niêv lâus Dinh x shôngx nhoz jos Trăn, xã xà Dề Phìn, Sìn Hồ hêik pâuz:

“ Chiê uô tâu chơưr, thâuv chuz hâux lưv trâur tơưv li chas lok six coaz tsôngv, tsi trâur tơưs lox, chơưr zỗng xziv trâus cuz nhiêz, zos tơưs tuos mak tsi lol chơưr. Thâuv chuz tsuv hlôngr đêx tsi so sâuv ziês, zos đêx cuz mak chơưr tsi chư kaz lơưv. Iz hnuz muôx txâuk mak pêz uô tâu 20 txos 30 lir chơưr. Chor chơưr co tsês mê njik hâur tsêr zôngv lok sik tiêv kruô, yuôr chor mak chox mul muôs pev ciêz”

Tsôngv px Hmôngz nhoz thax tsav hêik sâu uô chơưr poz cưk tưz muôx thâuv nzor lok thiêz cux zos faz tsưr ziv huôv tsar uô muôs, sâu tâu nhiêx txiêx chox lok cxiv kho ziv chuôz zis. Grê nhiêx muôs 40-45 cxênhz iz lít; chor chơưr thâuv chuz tâu muôz phâuk ntêr hnuz hâur kror ar, muôs grê nhiêx 80 cxênhz iz lít. Iz lênhx kruô nhoz Hà Nội tuôx shir phaz lul hêik pâuz:

“Chor chơưr no, thâuv hâuk tas cux nziv siêz cơưs thiêz zôngx ziv hâuk. Chor chơưr no tsư kaz, tsik thôngx đuô zav chơưr. Tsuôk ntơưv no thiêx muôx zav chơưr no”.

Chênhr zos li hêik ntơư, thâuv tsôngv kruô tuôx ndis shuôk têz qơưs txos Sìn Hồ, tsuv ndêiv muk hâuk siv pêz Hmôngz zav chơưr poz cưk nhoz thax tsav qơư hêik sâu./.

                                              (Tsu cxêik nhênhv-Chẻo Thu)