Lào Cai: Tu zus yis hâur thax tsav công nghiệp, tsưr qơư tu zus yis tsi pov kaz uô chas thâuv têx yis trâul moz ơưk tuôs tas ntâu

  Hâur hur si paz yis muôx 104 tuk, phênhv ntâu zos têx niêv yis, txos nhiv no tưz tuôs zuôr tas, tsuôk yuôr muôx 20 ntâu tuk cux tsênhv trâus moz, njôngk jov jơưk. Txix thâuv qir pov chor yis trâul moz, njôngk, zơưv Hoan tưz heik trâu têx lênhx nênhs kho moz ơưk trâu tsiêx cxu hâur thị trấn, hâur huyện pâuz chiê tâu paz max taz sik cux chơưv paz tsi tâu:

“Chuôz zis cux tsuôk uô trơưk li canr bôv kho moz tsiêx cxu kriê xưz, tsi pâuz uô li chas. Txix thâuv chor yis qir moz, tuôs txos nhiv no cux tsênhv six kho mak tsi trơưk tsưr ziv hlo”, zơưv Hoan heik.

Zơưv Hoan qơư tu zus yis nhoz hâur chuôz zis thax tsav xuz jôngr ntông chos ntơưv jok Khe Chom. Qir txix tsưr ziv “zuôr lur zus ntêr” txix tu zus têx tsiêx nưl zok nưk jâuz nox, ho vav sei, zơưv Hoan sir jos cơưv shâuv tsưr ziv tu zus, yưv pênhr uô qơư, guôx cơư, zuôr nôngz tas muôx nhos iz tỷ đeiv. Taz sik, nhiv kruôr zus tâu iz ntuk tsi ntêr mak txơưv trâus muôx moz li heik sâuv.

          Zơưv Hoan heik pâuz, qơư tu zus tâu cxiv uô, xor thêir lok six jông, tu zus yis cơư guôx muôx lơưx hur si trâu yis nhoz, vêv xênhz, tsuôs yuôx tuô, lov caz moz tsi so chiê têx yis muôx đas jos, tsi yuô trâus muôx moz. Kror uô trâu zơưv xar tsi thôngz hlo zos, iz ndis qơư tu zus yis ntơư muôx txos 4-5 luz tsêr meir công nghiệp uô hâux lưv thơưv hnuz thơưv hmo. Jok Khe Chom cux zos iz hâur têx jok vuôz tsuôz, kiêk nênhs, nhoz no tưz muôx yênhx châuv chuôz zis tsôngv box yêik txar muk nhoz lưv thax tsav qơư txơưr đuô.

“Nhiv no chuôz zis tsưr ziv xar, zos heik trâu cơ quan muôx vax huôv paz ntâuk grê seiz, têx yis tuôs zos viv li chas, iz chas ntơư uô qơư tu zus tsiêx cxu ntơưv no, pok muôx têx đaz tsi uô hiêv txos chiê muôx tsưr ziv, hâu cêr muk, cur tsưr ziv zos tsi heik tsêr meir li uz li no”.

 Trơưk li zơưv Nguyễn Đức Hoàn, tsar jok Khe Chom, thâuv ntêx hâur jok tưz muôx 3 chuôz zis tu zus zơưv Hoan chor nôngz yis, taz sik cux zus tsi tâu. Tsi tiêk têx yis thiêx uô li ntơư, mak hur si têx chuôz zis tu zus nhux tưv, nhiv no hâur tas nro jok tưz tsi muôx iz tuk nhux tưv hlo, viv zus têx nhux tưv cux jux juk trâus muôx moz, tuôs tas:

“Thâuv ntêx hâur jok, muôx 60 tuk  tưv taz sik nhiv no mak muôs tas lơưv, zus tuk tưs cux trâus moz hâur châus, moz têk moz tơư, chês tơưr muk nox tsi tâuk jâuz, muôz muôs tas, cux tsi pâuz shor viv li chas”.

Zơưv Lê Chí Dũng, Phưv Chủ tịch thị trấn Tằng Loỏng heik pâuz, txix têx tsiêx cxu trâus moz li heik sâuv, hâu nov hâur thị trấn cux lok six cxơưx, viv tsôngv px têx pênhr zuôr têx nôngz tsiêx cxu lok zus phênhv ntâu zos muk kêr muk txeik lol, sir zôngv têx pênhr txeik cux trơưk tsưr ziv taz sik hmôngr tsi jông ho muôx têx li heik ntơư, zuôr uô hiêv txos cêr huôv tsar uô nox, uô lax luôv, lar heik zos txos six hơưv, hnuz nhôngs tsuv thêv têx nhiêx trâu tsêr nhiêx.

“Zos têx hloz ntơưv qơư, pêz cux heik trâu cơ quan muôx vax huôv nzor zok nriêr qir tiv seiz zos viv li chas têx yis ho tuôs li ntơư, taz sik tsuv uô tsênhz mênhx zos tiv nưk muôx nưk moz lok sik tiv têx txơưr txar li chas chiê chuôz zis muôx tsưr ziv tsênhv tsênhz, iz zos yưv pênhr tror tu zus đuô, 2 zos tsi zus lơưv”.

        Đhâu têx tuz sâu xor xưv pâuz, đhâu thâuv muôx têx tsi jông li heik sâuv, iz cxiê  cơ quan li: Phongx Kôngz nuv huyện Bảo Thắng thiêz Chi cục kho moz tsiêx cxu tỉnh Lào Cai tưz tso canr bôv muk qênhz yuôx shuôs chiê pâuz tsênhz mênhx. Taz sik, iz chas hâux lưv njuôk xav mê njik, xuz thơưx tâu xav zos têx yis trâul moz njưk  siz cik tiv nưk muôx nưk iz zav caz moz uô, txos nhiv no cux tsi tâu muôx cơ quan tưs pâuz tsênhz qir tiv shor zos viv li chas./.

(An Kiên-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

10 tsov cưv thâuv tsoz phưz mê nhuôs trâus moz suôz liêz

          1.Moz suôz liêz zuôr cuz sor tsi so 3-4 hnuz, zôngv yuôx Paracetamol cux uô tsi yuô cuz sor, taz sik đhâu iz ntu tror pov cuz sor tuôx. Niêv thiêz txir pov mê nhuôs moz li ntơưv mak khênhr lok six cxơưx, tso mê nhuôs hâuk ntâu yuôx uô mê nhuôs tsi cuz sor. Hâux lưv zôngv ntâu yuôx li ntơưv khênhr uô hiêv txos mê nhuôs li siêz, lok sik lol nyar plaz hnhur.

          2. Tsi zôngv yuôx kháng sinh chiê kho moz suôz liêz viv moz suôz liêz zos tiv caz moz uô moz, zôngv kháng sinh mak tsi muôx txux zôngv. Zos tsi pov o vôngk kror tưs mak tsi cxoz zôngv yuôx kháng sinh.

          3.Moz suôz liêz uô mê nhuôs gênhs gênhs, tsi xar nox hâuk, cxuô lênhx nênhs lênhx tưs cux cxơưx thiêz xar chox mul truyền chiê chuôz cxaz đas jos trâu mê nhuôs. Hâux lưv chox mul truyền zos iz tsưr ziv uô tsi zos, zôngx ziv uô mê nhuôs trâus moz njưk, moz plaz thiêz lax uô pa.

          4. Thâuv moz suôz liêz mê nhuôs khênhr trâus ntuôr, tsi puz mê nhuôs nox ntâu têx zav nox liêz, đuz...chiê thâuv mê nhuôs ntuôr zôngx ziv phênhz tâu chor tưs zos zav nox, chor tưs zos nyar, seiz njuôs tâu mê nhuos tul moz.

          5. Nhoz iz cxiê qơư muôx cêr cor cav đê suôz...trâu mê nhuôs thâuv mê nhuôs cuz sor, uô li no zôngx ziv uô mê nhuôs li tơưr greix trâus xiêr, lol nyar mak lax tuôr tâu lok sik khênhr trâus moz hnhar đuô.

          6.Ntâu lênhx niêv lênhx txir tsi puz mê nhuôs nzuôr chêr viv nyei mê nhuôs ziv trâus moz hnhar đuô. Tsênhz mênhx mak tsuv tso mê nhuôs nzuôr chêr chiê tuôr jông vêv xênhz lênhx nênhs, thôngx cxix thâuv tsênhv cuz sor, nzuôr chêr đêx sor cux uô trâu txu grês cuz sor trâu mê nhuôs.

          7.Têx hnuz riêz nênhs thâuv moz suôz liêz zos cxôngx hnuz tiv 3- hnuz tiv 5, fênhx yax ntu no mê nhuôs tsi cuz sor thiêz, taz sik gênhs đuô, ntuôr, moz plaz lok nyar qơư mos...Muôx têx ziv chuôz zis tsi pov mê nhuôs cuz sor lơưv mak ho tsi chox mê nhuôs mul seiz njuôs, uô trâu mê nhuôv ziv moz hnhar đuô.

          8. Zôngr cik moz suôz liêz khênhr tov thâuv ntux tsênhv pov cêr, têx lênhx uô niêv uô txir mak tsuôk khênhr đei vix tsav trâu mê nhuôs thâuv pư hmo ntux, đruôz hnuz mak tsi đei viv li zôngx ziv trâus zôngr tov thiêz cik moz.

          9.Têx lênhx uô niêv uô txir khênhr xar tiêk, zuk mê nhuôs tưz trâus moz suôz liêz iz jiês lơưv mak zuôr tsi trâus moz jiês tiv oz, tsênhz mênhx, moz suôz liêz muôx 4 zav caz moz uô cik moz, viv li zos mê nhuôs trâus moz lơưv cux zuôr tror trâus moz jiês tiv 2, tiv 3 tiv têx zav caz moz txơưr thiêz.

          10. Tsi zos lênhx tưs trâus moz suôz liêz cux tsuv mul tsêr kho moz chiê kho moz, tsênhz mênhx tsuôk muôx nhos 30% tsuv mul tsêr kho moz chiê seiz njuôs, têx lênhx txơưr mak zos kho moz hâur tsêr.

           Nhiv no, moz suôz liêz tsi tâu muôx yuôx vacxin phax moz, viv li chiê phax tar moz trâu zuk, chuôz zis thiêz cxuô lênhx nênhs, Bộ y tế heik tsôngv box tsuv uô jông têx tsưr ziv phax tar moz li vor jông têx chuôz zênhx tso đêx chiê zôngr tsi muôx qơư ntês kê. Hâur yênhx ciêz tsuv tuô zôngr, veiv thiêz pư tsuv đei vix tsav./.

(Thu Thùy-Txâur Vax cxeik nhênhv)